Çalar Saatten Ilkin İnsanlar Nasıl Tam Vaktinde Uyanıyordu?

“Günlük hayatımızda en oldukça kullandığımız ve canımızı en oldukça sıkan şey nedir?” diye düşündüğümüzde aklımıza gelebilecek şeylerin ilk başlangıcında büyük olasılıkla alarmlar yer alır. Bu alarmlar bir çok süre günümüzü kurtardığı benzer biçimde kimi zaman de uykumuzu mahveder. Peki hayatımızın her alanında kendini çokça hissettiren bu alarmların olmadığı dönemde insanoğlu görevlerini yerin getirebilmek için istedikleri saatte nasıl uyanabiliyorlardı?

Bu soruya yanıt aramadan ilkin ilk “ilkel süre ölçer”, kısaca saatin nasıl bulunduğuna değinmemiz gerekiyor. Eski Yunanlar ve Mısırlılar, Güneş’in hareketlerine nazaran gölgenin hareket etmesiyle çalışan güneş saatlerini ve dikilitaşları geliştirdiler. 1500’lü yıllara gelindiğindeyse insanlık kum saatlerini ve su saatlerini üretti. Günümüzdeyse çoğu zaman akıllı telefonlarımızdan kullandığımız alarmlara bağımlı yaşıyoruz.

Hiçbir buluş yoksa ve vaktinde uyanmaları gerekiyorsa kucak kucak su içip yatıyorlardı.

İnsanlar bu bolca su içme yardımıyla, Güneş doğmadan derhal ilkin yapılması ihtiyaç duyulan işleri var ise onları hallediyorlardı. Mesane denetim sistemi olarak adlandırılan bu uyanma sistemi, Yerli Amerikalılar tarafınca da zamanında kullanılmıştır.

Saatin icadından ilkin çivili mumdan faydalanıyorlardı.

Antik son zamanların ilk buluşlarından olan mum, hem ısınma hem de hatırlatıcı olarak kullanılabiliyordu. Hatırlatıcı temelli bu alarm sistemine benzeyen çivili mumda, istenilen süre aralığına bir çivi tutturuluyordu ve eriyen mum damlaları çivinin seviyesine ulaştığında mumluğun altına düşerek ses çıkarıp uyarıda bulunuyordu.

Peki ilk çalar saat nasıl ortaya çıktı?

Alarm fikrinin temeli, Antik Yunan fizikçisi ve matematikçisi Ktesibios’a dayanıyor. Ktesibios, belirli bir ritimle depoya su dolarak çalışan su saatinin mucididir. Bu, ilk alarm saatidir fakat bu saat yeterince gürültüye haiz olmadığı için alarm açısından pek de kullanışlı değildi.

Arkasından fikirleri günümüzde bile tartışılan felsefeci Platon, kendi alarm saatini buluş etmiştir. Bu alarm, su saatidir ve çıkardığı sesle insanları uyandıran ilk başarıya ulaşmış çalar saattir.

Platon’un ürettiği alarm saati Yunan mühendislik ekolu Ctesibius daha verimli hale getirmiştir. Ctesibius, bunu alarma kadran ve işaretçi ilave ederek alarmı planlanabilir hale getirerek yapmıştır. İnsanlar Ctesibius yardımıyla tarihte malum ilk kez ne süre uyanacaklarını denetim edebiliyorlardı.

Tarihin ilerleyen zamanlarında Antik Yunanlar, ilk mekanik saati buluş etmişlerdir. Bu buluş zaman içinde dünyada bulunan her medeniyete yayılmıştır.

Endüstri devriminden sonrasında insanoğlu nasıl uyanıyordu?

Endüstri Devrimi sonrası İngiltere ve İrlanda’da uyandırıcılar etken olarak vazife almaya başladı. Bu uyandırıcı insanoğlu uzun bir çubukla uyandırılacak kişinin camına uyandırasıya kadar vurarak çalışmaktalardı. Uyandırıcılar çalar saate nazaran birkaç peni karşılığında daha ucuz hizmet sağladıkları için çalışan insanların bu mesleğe gösterdikleri talep de fazlaydı. Çalar saatin fiyatı uygunlaşıp halk içinde yaygınlaştığındaysa bu meslek nihayetlenmiştir.

24 Ekim 1876’ya gelindiğindeyse Amerikalı saatçi Seth E Thomas; çağdaş sayılabilecek, herhangi bir zamanda kurulabilen mekanik bir kurmalı çalar saatin patentini almıştır. Bu saat teknoloji öncesi çalar saatlerin öncüsü olmuştur. Günümüze gelindiğindeyse alarm sistemi, akıllı telefonlarımız vasıtasıyla ceplerimize girebilecek kadar küçülmüş ve pratikleşmiştir.