Casus Yazılım Nedir, Ne Yapar, Nasıl Tespit Edilir?

Neredeyse bilgisayar var olduğu günden beri virüs var ve bir halde onunla savaşım etmeye alıştık. Malum fena amaçlı yazılımları da gene bir halde tespit edebilir hale geldik. Şimdi fazlaca daha fena amaçlı bir yazılım diyebileceğimiz casus yazılımlar çıktı. Casus yazılım da bir tür fena amaçlı yazılımdır fakat bu illetin yaptıklarını duyunca, arka planda sessiz sakin bir şeyler halletmeye çalışan fena amaçlı yazılımlara üzüleceksiniz.

Casus yazılım bilgisayar, telefon, tablet benzer biçimde tüm cihazlara sızabilir. Üstelik bir çok süre bu sızmayı kendi elimize onaylayarak yaparız. Casus yazılım cihazınıza sızdığı süre aklınıza gelen – gelmeyen her şeyinize ulaşabilir ve maalesef bir çok süre başınıza bir bela gelene kadar fark etmezsiniz. Gelin dijital belamız casus yazılım nedir, ne yapar, nasıl tespit edilir birazcık daha yakından inceleyelim.

Casus yazılım nedir?

Casus yazılım; bilgisayar, tablet, akıllı telefon benzer biçimde cihazlara kullananların haberi olmadan sızan, kullanıcının izni olmadan verilerini toplayan ve toplamış olduğu verileri üçüncü taraflara satan bir tür fena amaçlı yazılımdır. Casus yazılımlar, günümüz dünyasının en büyük siber tehlikelerinden biri olarak kabul ediliyor.

Casus yazılım bir virüs değildir. Virüsler aygıt içinde yayılmaya çalışır, casus yazılımın ise cihaza bir kez girmesi yeterlidir. Pek fazlaca fena amaçlı yazılımdan değişik olarak casus yazılımlar, kullananların fazlaca daha gizli saklı ve mühim verilerine erişebilir. Bu tür mühim verilerin çalınması demek, kullananların yalnızca dijital hayatında değil gerçek hayatında da problemler yaşaması anlama gelir.

Casus yazılım ne yapar?

Casus yazılım bir çok süre paket yazılımlar içinde gizli saklı olarak gelir. Kullanıcı, yazılım yükleme onayı verirken fark etmeden casus yazılımı da onaylar. Asla okumadığımız ve derhal onayladığımız kullanıcı sözleşmelerinde yer edinen tek bir madde ile casus yazılımın yüklenmesine onay verebilirsiniz.

Casus yazılımın emek verme prensibi üç temel adımdan oluşur; sızma, veri toplama ve verileri gönderme. Cihazınıza bir halde sızan casus yazılım, ekran görüntülerine kadar tüm verilerinizi toplar ve ondan sonra bu verileri yazılımın sahibine gönderir. O da artık neler yapar kim bilir. Casus yazılımın ulaşabildiği verilerden bazıları şunlardır;

• Oturum açma detayları
• Kullanıcı adları ve parolalar
• PIN kodları
• Kredi ve banka kartı numaraları
• Klavye vuruşları
• Tarama alışkanlıkları
• E-posta adresleri
• Uçtan uca şifrelenmiş mesajlar
• Ekran görüntüleri

Casus yazılım türleri:

• Bir yazılım paketi içinde gizlenerek cihazınıza sızan ‘Truva atı’ casus yazılımı
• Verilerinizi reklamverenlere satan ve aldatıcı reklamlar gösteren ‘Adware’ casus yazılım
• İnternet siteleri üstünden sızan ve online alışkanlıklarınızı takip eden ‘Tarama-izleme’ casus yazılımı
• Ekran görüntülerini, klavye vuruşlarını, ziyaret edilen web sitelerini ve kayıtlı e-postaları izleyen ‘Keylogger’ casus yazılımı

Casus yazılım türlerini genel olarak bu dört temel kategoriye ayırmak mümkün. Sadece bir casus yazılım bu türlerden fazlaca daha karmaşık olabilir. Bu türlerden hiçbirine ilişkin olmayan casus yazılımlar olduğu benzer biçimde pek fazlaca değişik tür başlığı altında değerlendirilecek casus yazılımlar da olabilir. 

Casus yazılımlar hangi sorunlara neden olur?

Casus yazılımların fazlaca daha gizli saklı ve mühim verilerinizi çalabileceğini söyledik. Bunun anlamı, toplumsal medya hesabınızı kaybetmekten fazlaca daha fazlasıdır. Veri hırsızlığı ve kimlik dolandırıcılığı sebebiyle banka hesaplarınız boşaltılabilir, kredi kartınız limitine kadar harcanabilir, adınıza kredi çekilebilir, adınız kullanılarak tanıdığınız kişiler dolandırılabilir ve daha nicesi.

Tüm bu tarz şeyleri düşününce birazcık hafifçe duracak fakat casus yazılımlar aygıt hasarına da neden olabilir. Arka planda sürekli çalışmakta olan casus yazılım aygıt performansını düşürür, güvenlik duvarlarını kaldırarak aleti tehlikelere açık hale getirir, aşırı ısınma ve benzeri durumlar sonucunda cihazınızda kalıcı hasarlar bırakabilir.

Bazı casus yazılımlar, kullanıcıları aldatıcı reklamlara ve web sitelerine yönlendirir. Arama motoruna ne yazarsanız yazın karşınıza bambaşka siteler çıkabilir, pop-up reklamlar dört bir yanınızı sarabilir ve hatta web tarayıcınız açık olmasa bile reklamlar görebilirsiniz. Bu durum sinir bozucu olmasının yanı sıra tıkladığınız anda büyük tehlikeler de doğurabilir.

Casus yazılım bulaşma emareleri nedir?

• İnternet tarayıcınızın ana sayfası değişmiş olur.
• Varsayılan arama motorunuz değişmiş olur.
• Karşınıza anlam ifade etmeyen arama neticeleri ve reklamlar çıkar.
• İnternet tarayıcınız kapalı olsa bile reklam görürsünüz.
• Aygıt performansınız büyük oranda düşer.
• Cihazınız sık sık donar ve hatta çöker.
• Cihazınızda tanımadığınız klasörler görmeye başlarsınız.
• Dosyalarınızın yer değiştirdiğini görürsünüz.
• Dosyalarınız silinir.
• Gönderilmiş Öğeler klasöründe göndermediğiniz e-postalar görürsünüz.
• https protokolü ile şifrelenmiş web siteleri bile güvenli değil olarak görülür.

Cihazınıza bir casus yazılım sızdığı süre karşınıza çıkabilecek sorunlardan bazıları bu şekilde. Bir çok süre casus yazılım kendini bir halde belli eder ve dikkatli kullanıcılar bu durumu anlamış olur. Sadece bazı durumlarda casus yazılımlar epey kurnaz çalışır ve kolay kolay fark edilmeyebilir.

Casus yazılım nasıl bulaşır?

Casus yazılımların ana bulaşma deposu yazılım paketleridir. Kullanıcılar, güvenilir olmayan bir kaynaktan bir yazılım paketi indirir ve kendi elleriyle casus yazılımı yüklerler. Güvenilir olmayan indirme kaynakları, ne idüğü belirsiz yazılımlar, parasız bir şeyler sunduğunu iddia eden kampanyalar devamlı tehlikelidir.

E-postalarla gelen bağlantılar ve dosya ekleri de casus yazılımın en fazlaca bulaştığı yerlerdir. Güvenilir olmayan web sitelerindeki çerezleri kabul et butonu bile casus yazılım aracı olabilir. Kısaca her an her şey olabilir. Bundan dolayı güvenilir olmayan hiçbir bağlantıya tıklamayın ve ihmal etmeyin, parasız peynir yalnıza fare kapanında olur.

Casus yazılım nasıl silinir?

Eğer bilgisayarınızda, tabletinizde ya da akıllı telefonunuzda casus yazılım olduğundan şüpheleniyorsanız yapmanız ihtiyaç duyulan derhal aleti sıfırlamaktır. Mühim dosyalarınızı yedekledikten sonrasında aleti sıfırlayın ve tüm yazılımların kaldırıldığından güvenli olun. Bir çok süre bu işlem casus yazılımdan kurtulmanızı elde edecektir.

Casus yazılım bir virüs olmadığı için dosyalarınızın ya da klasörlerinizin arasına gizlenmez. Kendisi etken olarak kendi dosyalarıyla hareket eden bir yazılımdır. Bundan dolayı aygıt sıfırlamak en doğru yöntem olacaktır. Sadece bazı durumlarda ustalaşmış destek almanız gerekebilir. 

Günümüz dünyasının en büyük siber tehditlerinden kabul edilen casus yazılım nedir, ne yapar, nasıl tespit edilir benzer biçimde dört gözle beklenen soruları yanıtladık ve mevzu hakkında bilmenizde fayda olan detaylardan bahsettik. İnternet dünyası tehlikelerle dolu, nereye tıkladığınıza dikkat edin.