Aile Dizimi, Hakkaten Hastalıkları Tedavi Edebilir mi?

Dizide Vakit adlı karakterin uyguladığı, ‘aile dizimi’ olarak adlandırılan alternatif bir yöntemle, insanların sorunlarının kaynağının soy ağaçlarına dayandığı yönünde bir yaklaşım ön plana çıkarılmakta. Sadece dizide ‘’biz aile dizimi uyguluyoruz’’ şeklinde bir şey asla söylenmiyor.

Peki nedir bu aile dizimi? Dizide nasıl ve ne amaçla kullanılmış? Birazcık spoiler vereceğim için kızmazsanız eğer hadi gelin, hep beraber filmin incelemesine başlamış olalım.

Kanserli bir hastanın bireysel iyileşme yolculuğuna tüm toplumsal çevresinin dahil olması, dizide toplu bir aydınlanma şeklinde işlenmiş.

Dizide, Sevgi karakterinin kanser hastası bulunduğunu görüyoruz. Arkadaşı Ada bir hekim ve Sevgi’nin hastalık süreciyle yakinen ilgileniyor. Doğal ki her şeyi bu şekilde detaylı anlatmayacağım sadece dizide iplerin kopuş noktasının nereden çıkmış olduğu, neden aile diziminin işlendiğini (birazdan ne işe yaradığını açıklayacağım) anlatmak için yol yapıyorum.

Sevgi, kanser durumu kötüye gittiği için kendi başına çeşitli araştırmalar yapar ve Cunda’da insanların hastalıklarının arkasındaki sebebin duygusal problemler olduğuna inanan, buna yönelik de insanlara tıbbi olmayan iyileştirici emekler icra eden birini bulur. Bunun üstüne Sevgi ve arkadaşları, Cunda’ya giderler. Aslolan sorun de böylece başlamış olur, Sevgi’nin çevresindeki tüm insanoğlu, Cunda’da yaşayan Vakit adlı karakterin önderliğinde kendileri, yaşadıkları, geçmişleri ve aile kökleri hakkında aydınlanmaya başlarlar. İşte bu aşamadan sonrasında dizide, son zamanlarda kentli insan için ön plana çıkan popülist terapi şekillerinden olan aile diziminin ele alınış biçimini tartışıyor olacağız.

Aile dizimi, Alman psikoterapist Bert Hellinger’a ilişkin bir terapi yöntemi.

Aile dizimi terimini ilk olarak Adler (1927) ortaya atıyor. Kısaca bu kavramlar ile aile sistemindeki tüm üyelerin, bir görevi olduğu tanımlanmak isteniyor. Adler’ın tanımladığı sistemdeki aile takımyıldızında, anne babalar, çocuklar ve geniş aile mevcut. Aile diziminin terapi uygulamasına dönüşmesi ise 90’lı yıllarda karşımıza çıkıyor.

Aile dizimi uygulamasına nazaran aile, nesiller süresince birbirlerine görünmez ağlarla bağlıdır, bundan dolayı de ailenin ruhu bir bütündür ve tüm üyeler tarafınca hissedilir. Böylece kişinin içine doğduğu aile, bireyi şekillendirir. Aile sistemindeki bir kişinin kaderi, öteki aile üyesinin kaderine bağlıdır anlayışı mevcuttur. Aslına bakarsak bir psikoterapistin uyguladığı yöntem olmasına karşın içinde spiritüel öğretiler taşıdığını görebilirsiniz.

Bundan dolayı aile dizimine nazaran, ruhsal tekâmül (ilerleme) sürecinde ruhun bedene büründüğü ailedeki tüm bireyler, birbirlerini seçerek dünyaya gelmiş. Bu tekâmül yolculuğunda da tüm aile üyeleri birbirinden bir şeyler öğrenecektir düşüncesi ön plana çıkar. Hellinger, ruhsal hastalıkların çoğuna, köken ailede yaşanmış olan sorunların neden bulunduğunu ifade ediyor.

Aslına bakarsak bu uygulama psikodrama şeklinde fakat tam olarak değil.

Aile diziminin uygulanabilmesi için aile üyelerinizin hayatta olmasına gerek yok. Kişinin bilincinde olmadan yaşamış olduğu sorunlu döngüleri kırabilmesi için bir tek bir farkındalığa ihtiyacı var. Kişinin, bunu kazanabilmesi için de dizide Vakit’ın uyguladığı şeklinde, grup terapisi işleyişinin olması lazım.

Bu uygulamayı psikodramaya benzetmek mümkün fakat gene de bu uygulamada, psikodramada olduğu şeklinde belirli bir durum yada davranış sergilenmiyor. Örnek dizide gördüğünüz şeklinde, uygulamaya katılan hepimiz istediği bir yere geçip oturuyor sonrasında da danışan kişinin, uygulayıcı rehbere verdiği bilgiler ışığında öteki kişiler ayağa kalkarak anne, baba, kardeş vb. şeklinde rollere bürünüyorlar. Sonrasında emek harcama esnasında, aile üyelerini temsil eden kişiler, aile soy ağacının yaşamış olduğu deneyimleri ortaya döküyor ve danışan şahıs geçmişine dair bir farkındalık yaşıyor. Bu süreçte en mühim sual, Vakit karakterinin oyunculara devamlı sordurulmuş olduğu, ‘’ne hissediyorsun?’’ sorusu.

Böylelikle o an, bir kişinin aile geçmişini canlandıran oyuncular, hissettiklerini söyleyerek ailenin geçmiş örüntüsüne dair bir bilgiyi açığa çıkarmış oluyor. Vakit karakteri, kısaca uygulayıcı rehber çeşitli yönlendirmeler yaparak danışan kişinin aile geçmişini kabul etmesini sağlıyor, böylelikle sorunların çözüleceği düşünülüyor. Fakat Vakit karakteri hiçbir vakit bu pratiği nasıl ve ne şekilde uygulamaya geçirdiğinden bahsetmiyor.

Aile üyeleri nasıl oluyor da geçmişte bir aile üyesinin yaşamış olduğu duyguyu hissedip dışa vurabiliyor, sözgelişi bunlardan asla net olarak bahsedilmiyor. Yalnız bir şov canlandırılıyor, sanki topluca dinsel tören yapılıyormuş şeklinde. Midsommar (Dinsel tören) filmindeki Florence Pugh ve nedimelerin kolektif ağlama sahnesinde olduğu şeklinde fakat doğal ki daha değişik olarak sanki her insanın içine birden aynı olayın hissiyatı giriyormuş şeklinde hissedebiliyorsunuz izlerken…

• Görsel: Midsommar (Dinsel tören) filmi

Hatta dizide en dikkatimi çeken noktanın, Vakit’dan danışmanlık alan her insanın, Mark Wollyn’in “Seninle Başlamadı” kitabını okumasıydı. Bu kitapta da atalardan bir tek biyolojik özelliklerin aktarılmadığı, travmaların, duygusal kırılmaların da aktarıldığı ifade ediliyor. ‘Travmalarının sebebi aile geçmişindir’ vurgusunun son zamanlarda tüm yerli dizi ve filmlerde yoğun olarak işlenmeye başlamıştı. Bu dizide de bu vurgunun ön planda olması bu yüzden şaşırtmadı.

Aslına bakarsak çağdaş şifacılığı öne çıkaran bu tip uygulamalar New Age akımının birer örneği.

20. yüzyılın sonlarında, 2. Dünya Savaşı sonrasındaki toplumsal beklentinin karşılanmaması, çağdaş hayata yönelik idrak etme biçimi değiştirdi ve New Age hareketi ortaya çıktı. Özetlemek gerekirse insanoğlu, çağdaş yaşamın getirmiş olduğu yaşam tarzına tepki gösterdiler ve geleneksel dinlerin toplumsal yaşamda tesirinin de oldukça azaldığını gördükleri için ortaya çıkan inanç boşluklarını doldurmak istediler. İnsanların ruhsal boşluklarını doldurmak için aradıkları alternatiflerin hepsini New Age çatısı altında toplayabiliyoruz.

Şimdi bunu neden anlattım, diziyle bağlantısı nedir, onu açıklamak gerekirse, aile diziminin de bir New Age uygulaması bulunduğunu söyleyerek söze adım atmak isterim. Genel anlamda New Age pratiklerinde, günümüz kapitalizminin rekabetçi ve zor yaşamına rağmen Hint, Uzak Doğu öğretileriyle harmanlanmış bir maneviyat anlayışı vardır. Bu tip pratiklerin de günümüzde ‘kişisel gelişim, kendini bulma, yüklerinden kurtulma’ söylemi içine dahil edilerek oldukça popüler hale getirildiğini görüyoruz.

Şimdi spoiler vermek zorundayım; dizide gördüğünüz şeklinde Sevgi kanser, bundan dolayı onun tertipli olarak tıbbi kontrole, gözetime ve ilaçlarına ihtiyacı var. Vakit karakteri, kendisine aile dizimi uyguladığında kanser hastalığının kök sebebinin, babasının gözleri önünde öldürülmesi olduğu ortaya çıkıyor. Sevgi, Vakit’la yapmış olduğu bu uygulamadan oldukça keyif alıyor ve tamamen Cunda’ya yerleşerek ilaçlarını almayı bırakıyor. Bir de işin ilginci Sevgi, Vakit Bey’le tanıştıktan bir süre sonra iyileşiyor ve tahlil neticeleri temiz çıkıyor. Hatta Sevgi devamlı, çevresindeki tüm problemi olan, hastalığı olan kişilerin Vakit Bey’le görüşmesi icap ettiğini ifade ediyor. İşte tüm bu spoiler uğruna verdiğim detaylarda, zihin, gövde, duygular ve ruhun bir tüm olarak ele alındığı bir New Age yaklaşımı olan holistik sağlık anlayışının öne çıkarıldığını görmüş oluyoruz.  

Burada eleştirilmesi ihtiyaç duyulan noktanın, neden kanser şeklinde mühim bir hastalığın böylesi bir tedaviyle iyileştirilebileceğine dair bir yaklaşımın benimsendiği diye düşünüyorum. Sadece gene de Sevgi, tıbbi ilaçlarını almayı bıraktığı ve artık hekim kontrollerine gitmediği için dizinin sonlarına doğru gene kanser nüks ediyor. Böylece senaryonun burada birazcık daha mantıklı işlediğini görebiliyoruz. Esasen senelerce kemoterapi almış, tertipli kontrollerine gitmiş fakat gene de iyileşemeyen birçok kanser hastası varken çağdaş tıbbı tamamen bırakıp bir tek holistik anlayışa yönelmek pek de mantıklı olmazdı.

Ada karakteri ise adeta bir bilim neferi fakat sonunda gene de atalarının geçmişini öğrenme merakına yenik düşüyor.

Tabip olan Ada karakteri, Vakit’ın yapmış olduğu bu yönteme sonuna kadar inanmayıp direniyor ve buna karşılık bilimi korumak için çaba sarfediyor. Sadece en sonunda kendi hiddet probleminin, annesiyle ve partnerleriyle yaşamış olduğu sorunların kökeninde, Vakit’ın söylediği şeklinde bir aile travması olabileceğini düşünüyor. Böylece dizinin sonlarına doğru Ada karakterinin de artık Vakit’a inananlar arasına girdiğini görüyoruz. Bu örnekler ile dizide alt bildiri olarak bilimin bile belirli mevzularda açıklayamadığı durumlar olduğu gerçeğini kabul etmemiz gerektiği vurgulanıyor olabilir.

Üstelik Vakit’ın eskiden hekim olması ve şu an bu işlerle uğraşması, Ada’nın gözünde Vakit’ın otoritesini daha da artırıyor. Neticede ne de olsa tıbbın toplumsal yaşamda her daim hegemonik-üstün bir konumu bulunuyor. Bundan dolayı tıp yaşatma odaklı bir anlayışa haizdir ve tıp alanına bu anlayış sebebiyle sorgulanamaz bir misyon yüklenir. Böylelikle Vakit, eskiden doktorsa ve şimdi daha alternatif bir yöntemle insanlara şifa veriyorsa bu durumun toplumda kabul görmesinin daha kolay olacağını anlayabiliyorsunuz. Aile travması, kök aile, atalar, şifalanma şeklinde mevzulara ilgiliyseniz, bu dizi ilginizi çekebilir sadece hastalıklara daha gerçekçi bir yaklaşımla bakıyorsanız pek de ilginizi çekmeyebilir.

Kaynaklar: 1, 2, 3, 4