Altay Dil Ailesiyle İlgili Bilinmesi Gerekenler

Lise Türkçe dersindeki anılarınızı şöyleki bir kurcalarsanız “Türkçe, Ural – Altay dil ailesinin bir üyesidir.” cümlesini kesinlikle hatırlarsınız. Doğrudur sadece bazı uzmanlar Ural ve Altay dillerini ayırır ve hatta Altay dil ailesinin bile ortaya atılmış olduğu benzer biçimde olmadığını söyler. Aynı aileden kabul edilen tüm bu dillerin dilbilgisi ve fonetik açıdan birbirine benzediği iddiası son yıllarda pek de desteklenmiyor. 

Altay dil ailesine mensup olan tüm diller Asya bozkırlarında yaşanmış milletlerin konuşmuş olduğu dillerdir. Japonca ve Korecenin de kimi zaman dahil edilmiş olduğu bu ailedeki dillerin birbirine köken olarak benzediği uzun senelerdir söyleniyor sadece kim bilir bu benzerlik yalnızca milletlerin birbirine yakın olması kaynaklıdır. Gelin Altay dil ailesine yakından bakalım ve mevzu ile alakalı teorileri görelim.

Altay dil ailesi nedir?

Asya kıtasında yaygın olarak konuşulan Moğolca, Tunguzca ve Türk dilleri ile beraber kimi zaman Japonca ve Korecenin de dahil edilmiş olduğu dil grubu Altay dil ailesi ya da Altay dilleri olarak tanımlanır. 18. yüzyılda ortaya atılmış bu varyasımsal gruptaki dillerin dilbilgisi ve fonetik açıdan birbirine benzedikleri hakkında pek oldukca emek verme yapılmıştır. 

Altay dil ailesi özellikleri:

• Gruptaki tüm diller eklemeli dildir.
• Ön ek kullanılmaz.
• Yapım ve çekim eki alsa da kökte değişim olmaz.
• Ek bakımından son aşama zengindirler.
• Tamlayan ilkin, tamlanan sonrasında gelir.
• Ödat, isimden ilkin gelir.
• Sayı sözcüklerinde çokluk eki kullanılmaz.
• Cümle yapısının tertipli bir hiyerarşisi vardır.
• Dilbilgisi cinsiyeti yoktur. ( he – she )
• Gruptaki tüm dillerde sual eki vardır.
• Gruptaki tüm dillerde aynı kaynaktan gelen ortak ekler vardır.
• Gruptaki tüm dillerde meşhur uyumu vardır.

Altay dil ailesi nasıl ortaya çıktı?

Altay dil ailesi teorisi ilk kez Rus İmparatorluğu’na tutsak düşmüş ve doğu bölgesini gezmiş bir coğrafyacı olan Philip Johan von Strahlenberg tarafınca 1730 senesinde ortaya atılmıştır. Strahlenberg kabaca da olsa Türk, Moğol ve Tunguz dilleri arasındaki ilişkiyi görmüş ve bu tarz şeyleri sınıflandırmıştır.

Altay dili, Altayistik benzer biçimde tanımlar ise ilk kez 1844 senesinde Fin dil bilimci Matthias Castrén tarafınca yapılmıştır. Ural dilleri mevzusunda da detaylı emek harcamalar icra eden Matthias Castrén’e gore Fin-Ugor ve Samoyed dilleri de aynı ya da benzer bir dil ailesi olarak değerlendirilmelidir. Castrén’ün bu düşüncesi sebebiyle uzun seneler Ural – Altay dil ailesi tanımı bilimsel çevreler tarafınca kabul edilmiştir.

1857 senesinde Anton Boller Japoncanın, 1920 senesinde G.J. Ramstedt ve E.D. Polivanov da Korecenin Ural – Altay dil ailesine ilişik bulunduğunu iddia etmişlerdir. Ramstedt ondan sonra değindiği bir eserde Ural – Altay ailesi tanımını reddetmiş ve Korecenin Altay dil ailesine ilişik bulunduğunu savunmuştur. 

Ramstedt’in bu eseri 1960 senesinde Nicholas Poppe tarafınca revize edilerek tekrardan yayınlanmıştır. Yeni basımda Türk, Moğol, Tunguz dilleri ile Korece içinde kati bir bağ görülemediği açıklanmıştır. Korecenin Altay dil ailesi ile kalıtsal benzerliği olabileceği, bağlantılı olabileceği ya da bu dillerden karakteristik özellikler belirginleşmeden koptuğu benzer biçimde değişik teoriler ortaya atılmıştır. 

Altay dilleri ve alt grupları nedir?

• Japonca
• Korece
• Moğol dilleri
  • Buryatça
  • Kalmıkça
  • Moğolca
• Tunguz dilleri
  • Şimal Tunguz dilleri
    • Evenkice
      • Manegir
      • Negidal
      • Oroqen
      • Solon
    • Even (Lamut)
  • Güneybatı Tunguz dilleri
  • Güneydoğu Tunguz dilleri
    • Akani
    • Birar
    • Kile
    • Nanai (Gold, Goldi, Hezhen)
    • Oroch
    • Orok
    • Samagir
    • Udege
    • Ulç
• Türk dilleri
  • Azerice
  • Başkurtça
  • Çuvaşça
  • Gagauzca
  • Halaçça
  • Karaçay-Balkarca
  • Kazakça
  • Kırgızca
  • Özbekçe
  • Kazan Tatarcası
  • Kırım Tatarcası
  • Hakas Türkçesi
  • Türkçe
  • Türkmence
  • Tuvaca
  • Uygurca
  • Yakutça

Öteki malum dil aileleri:

• Gottolog dil aileleri;
  • Atlantik-Kongo (1.432 dil)
  • Avustronezya (1.275 dil)
  • Hint-Avrupa (588 dil)
  • Çin-Tibet (494 dil)
  • Afro-Asya (373 dil)
  • Nükleer Trans-Yeni Gine (314 dil)
  • Pama–Nyungan (248 dil)
  • Oto-Mange (180 dil)
  • Avustroasya (159 dil)
  • Tay–Kaday (94 dil)
  • Dravid (81 dil)
  • Aravak (78 dil)
  • Mande (75 dil)
  • Tupi (71 dil)
• Ethnologue dil aileleri;
  • Nijer-Kongo (1.542 dil)
  • Avustronezya (1.257 dil) 
  • Trans–Yeni Gine (482 dil)
  • Çin-Tibet (455 dil)
  • Hint-Avrupa (448 dil) 
  • Avustralya [şüpheli] (381 dil)
  • Afro-Asya (377 dil)
  • Nil-Sahra [şüpheli] (206 dil)
  • Oto-Mange (178 dil) 
  • Avustroasya (167 dil)
  • Tay–Kaday (91 dil)
  • Dravid (86 dil) 
  • Tupi (76 dil)

Türkçe’nin de içinde yer almış olduğu Altay dil ailesi ya da öteki adıyla Altay dilleri hakkında merak edilenleri anlattık ve bu kavramın yanlış olabileceğine dair ortaya atılan teorilerden bahsettik. Altay dillerinin birbirine benzediğini düşünüyor musunuz? Düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.