AR-GE’de atılım periyodu – HAKANSEYHAN

Türkiye’de 2020 senesinde AR-GE için 14,33 milyar TL harcandı. TÜİK verilerine gore, 2021 yılı başlangıcında merkezi yönetim bütçesinden AR-GE için 18 milyar 339 milyon TL tahsis edildi.

BEST OF R&D 22 AĞUSTOS 2021 tarihindeki sayıdan

Pandemi süresince tekstil, otomotiv benzer biçimde alanlarda üretim durma noktasına gelse de yazılım, kimya, sıhhat gereçleri, besin sektörlerinde büyük bir sıçrama oldu. Uzaktan çalışmanın da etkisiyle yazılım ve bilişim alanında gelişme devam ediyor.

Teknoloji rekabet gücünün artırılması için AR-GE’nin önemi tartışılmaz. Pandemi AR-GE’nin tehlikeli sonuç öneminin daha da iyi anlaşılmasını sağlamış oldu.

Pandeminin ilk aylarında AR-GE harcamaları azalsa da sonrasında trend tersine döndü. Bilhassa ihracat meydana getiren firmalar Çin’e yeni bir alternatif olabilmek için ciddi bir şekilde AR-GE’ye yatırım yapmış oldu. Firmalar, koronavirüs salgınının yarattığı tedarik krizleriyle üretim olmadan rekabet etmenin oldukça zor bulunduğunu görmüş oldu.

TÜİK verilerine gore, Türkiye’de 2020 yılı AR-GE harcamaları 14,33 milyar TL, merkezi yönetim bütçesinden meydana getirilen AR-GE harcamalarının Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) içindeki oranı ise yüzde 0,28 olarak gerçekleşti. 2021 yılı başlangıcında merkezi yönetim bütçesinden AR-GE için 18 milyar 339 milyon TL tahsis edildi.

HIZLI DESTEK PROGRAMLARI

Bilhassa 2020 senesinde pandemi sürecinde COVID-19 ile mücadeleye katkı sağlayacak ve salgının etkilerinin azaltılmasına yönelik acil çözümler sunan projelerin hayata geçmesi büyük ehemmiyet kazanmıştır. Bu kapsamda devletin bu projeleri desteklemek amacıyla hayata geçirdiği süratli destek programları oldu.

Experto Yönetim Kurulu Başkanı Jülide Birol, “Küresel bir tehdit olan koronavirüse karşı Türkiye’nin de sürece oldukça acele adapte bulunduğunu söyleyebiliriz” diyor.

Bilhassa 2021 yılı itibarıyla yeni pazarlara ulaşmak isteyen firmaların AR-GE’ye daha oldukça yöneldi. Covid-19 ile beraber dünyadaki tedarik zinciri mantığının da değiştiğini söyleyen Birol, bu zamanda doğru bir AR-GE yapılanmasına gidilebilirse Çin’den ciddi bir oranda hisse alabilme şansımız olacağını belirtiyor.

Pandemi süresince tekstil, otomotiv benzer biçimde alanlarda üretim durma noktasına gelse de yazılım, kimya, sıhhat gereçleri, besin sektörlerinde büyük bir sıçrama oldu. Uzaktan çalışmanın da etkisiyle yazılım ve bilişim alanında mühim gelişmeler yaşanmaya devam ediyor.

AR-GE çalışmalarını bu yönde sürdüren firmaların süratli bir gelişme ivmesi yakalaması planlanıyor. Normalleşmeyle beraber ARGE alanında büyük atılımlar planlanıyor.

Yazılım sektörünün de bugün, uzun süre ilkin meydana gelen AR-GE çalışmalarının sonucu olarak ortaya çıkan ürün ve çözümleriyle kurumların pandemi sonrasında hızla artan dijital dönüşüm gereksinimlerine yanıt verebildiği ortaya çıktı.

TÜBİSAD Yönetim Kurulu Başkanı Levent Kızıltan, “Gene bu süreçte hem yazılım sektöründe hem de öteki sektörlerde AR-GE’ye yatırım yapmayan pek oldukça firmanın gelişme fırsatlarını kaçırdığına ve kıymet kaybettiğine tanık olduk.

Öteki taraftan yeni teknolojilere paralel olarak hızla değişen son kullanıcı beklentileri ve artan global rekabet karşımızda duran mühim zorlayıcı faktörler” diyor.

YERLİ PATENT BAŞVURUSU ARTTI

Türk Patent ve Marka Kurumu’nun açıklamış olduğu verilere gore; 2020 senesinde toplam 18 bin 705 tane patent başvurusu yapılmış oldu. 2020 senesinde Türk Patent ve Marka Kurumu’na en oldukça patent başvurusu meydana getiren iller içinde İstanbul 3 bin 413 müracaat ile birinci oldu.

Bin 057 müracaat ile Ankara ikinci sırada yer alırken en oldukça patent başvurusu meydana getiren üçüncü il ise 496 müracaat sayısı ile Bursa oldu. Covid-19 salgınının genel olarak patent müracaat sayılarında kuvvetli bir değişim meydana getirmediği gözlemlense de patent başvurularına bakıldığında geliştirilen teknolojilerin ciddi bir kısmının sıhhat alanında yapıldığı görüldü.

Avrupa Patent Ofisi (EPO) tarafınca her yıl hazırlanan patent raporunun 2020 yılı sonuçlarına gore patent müracaat sayılarının mühim bir bölümünü 14 bin 295 müracaat sayısı ile medikal teknolojiler oldu.

2021 yılının ilk yarısında toplam 8 bin 101 tane patent başvurusu yapılmış oldu. Geçtiğimiz senenin aynı dönemine oranla yüzde -2,9’luk bir fark olduğu gözlemlenirken 2021 yılının ilk altı ayında Türk Patent ve Marka Kurumu’na meydana getirilen 3 bin 571 tane yerli patent müracaat sayısıyla 2020 yılının aynı dönemine oranla yüzde 12,6 artış gerçekleşti.

Aynı dönemde tasarım başvurularındaki dosya sayılarında yüzde 67,4’lük, tasarım sayılarında ise yüzde 36,3’lük artış meydana geldi. Yerli marka başvuruları ise 2020 yılının ilk 6 ayına gore yüzde 37 artarak 64 bin 236’dan 87 bin 922 müracaat sayısına terfi etti.

Verilerin uyarıcı ve yol gösterici özellikte bulunduğunu söyleyen Destek Patent Yönetim Kurulu Başkanı Kemal Yaman karadeniz, “Ülke olarak patent sayılarımızı her geçen gün daha da artırabilmemiz için katma kıymetli sektörlere odaklanılmalı, patentin lokomotifi olan büyük işletmelerin önlerindeki engeller kaldırılmalı.

AR-GE alanına meydana getirilen yatırımlar dünya standartlarına getirilmeli, patent veri tabanlarından data üretimi yapılmalı” diyor.

YENİ AR-GE DESTEKLERİ

AR-GE destekleri temel olarak parasal hibeler ve vergi indirimleri/ muafiyetleri olarak iki grupta sınıflandırılıyor. AR-GE faaliyetleri kapsamında meydana getirilen harcamalar için TUBİTAK, KOSGEB, Kalkınma Ajansları ve Bilim, Endüstri ve Teknoloji Bakanlığı, İŞKUR, ARGE ve tasarım merkezleri benzer biçimde devlet kurumlarınca çeşitli oran ve tutarlarda parasal hibeler sağlanıyor.

Bunların haricinde AR-GE Faaliyetleri Destekleme Kanunu, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu benzer biçimde bazı hususi kanunlar kapsamında teşvik, vergi indirim ve muafiyetler sağlanıyor. TUBİTAK, AR-GE ve yenilik harcamalarına parasal destek elde eden kurumların başlangıcında geliyor.

2020 senesinde TÜBİTAK tarafınca hususi sektöre, akademiye ve bilim adamlarına ortalama 1 milyar 901 milyon TL destek sağlandı. 2021 senesinde ise ortalama 1 milyar 300 milyon TL destek verildi.

TÜBİTAK, 2021 senesinde desteklere ayırdığı mevcut bütçe ödeneğini ortalama iki kat artırarak 2 milyar 590 milyon TLye çıkarttı. Kurum pandemiyle beraber ortaya çıkan yeni ihtiyaçlara hususi destek sunar geliştirmeye başladı. Yeşil mutabakat kapsamında geliştirilen destek bunlardan biri.

Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında iklim değişikliği, çevre ve biyoçeşıtlilik, temiz ve döngüsel iktisat, temiz, erişilebilir ve güvenli enerji arzı, yeşil ve sürdürülebilir ziraat ile sürdürülebilir akıllı ulaşım en üst öncelikleri kazanmış durumda.

Bundan dolayı ulusal yüksek teknoloji hedefleri doğrultusunda beraber geliştirme odaklı ortaklık yapısı içeren SAYEM modelinde yeni açılacak olan 2021 yılı çağrısında bazı yenilikler de tasarlandı.

Ürünleşme ve ticarileştirme aşamalarını içeren tek fazlı davet olması, yüksek teknolojili NACE kodlarına ek olarak data yoğun teknoloji kodlarının (61,62,63) eklenmesi, NACE kodlarına uyması koşulu ile Yeşil Mutabakatta öngörülen fiil alanlarının ayrıcalıklı değerlendirilmesi ile ortaklık yapısı tanımı için proje yürütücüsü artı minimum dört ortak kurum/ kurum beklentisi tasarlanmakta olan yeniliklerin içinde içeriyor.

Destek programları genelinde ehemmiyet verilen Yeşil Mutabakat öncelikleri Üniversite-Endüstri İşbirliği Destek Programı’nda da uygulanıyor.

Alan kişi kurum olarak {özel sektör} kuruluşu ve yürütücü kurum olarak üniversite yada kamu araştırma merkez ve enstitüsü ile iş birliği sözleşmesi kapsamında ARGE projelerinin yürütülmüş olduğu bu destek programında proje önerisinin Yeşil Mutabakata Uyum Kapsamındaki Öncelikli AR-GE ve yenilik mevzuları içinde olması durumunda ek puan imkanı için değerlendirme sağlanıyor.

KOSGEB’DEN KREDİ

2021 Mart ayı itibarıyla ise KOSGEB Mikro ve Ufak Ölçekli İşletmelere yönelik sıfır faizli kredi çağrısı açtı. Başvurular imalat endüstri firmaları için toplanırken bununla beraber 2017 yılı ve sonrasında kurulan ve AR-GE faaliyeti sürdüren işletmeler de destek başvurusunda bulundular. KOSGEB’in bu desteği 75 bin TLye kadar iki yıl ödemesiz sonraki iki yıl sekiz eşit taksitle ödenecek şekilde sunuldu.

Ek olarak 2021 yılı içinde kontrol, çözümleme, belgelendirme, patent benzer biçimde faaliyetlerde bulunacak devlet destekli AR-GE projeleri devam eden firmalar için ilave 30 bin TL sıfır faizli kredi verildi.

IFASTURK Eğitim AR-GE ve Destek Kurucusu Mesut Şenel, “Pandemi sürecinde KOSGEB, TÜBİTAK, Kalkınma Ajansı benzer biçimde fon elde eden kurumların mevcut proje çağrılarına devam etmelerinin yanında TÜBİTAK ve ISTKA Covid-19 ile savaşım için süratli destek programları kapsamında çağrılar açtılar. Üniversite-sanayi iş birliği kapsamında bu çağrılara yoğun ilgi vardı” diyor.

DESTEKLER ÇEŞİTLENDİ

TEKNOLOJİ ODAKLI
AR-GE yatırımlarına yönelik destek sunar son dönemlerde hem çeşitleniyor hem de daha hedef odaklı olarak çıkıyor. Bunun örneklerinden birisi ‘Teknoloji Odaklı Endüstri Hamlesi Programı’. Programın ana hedefi; ithalata olan bağımlığının azaltılarak Türkiye için ehemmiyet arz eden ve ülke ekonomisine katkı sağlayacak ürünlerin ülke içinde üretim kapasitenin geliştirilmesi.

Programa başvurmak için vatanımızda yerleşik ana para şirketlerinden biri olmak kafi. Teknoloji Odaklı Endüstri Hamlesi programının destek kapsamında ise TUBİTAK Ar-Ge Desteği, KOSGEB KOBİ Desteği, Stratejik Yatırım Desteği ve Proje Bazlı Destek sunar bulunuyor.

TEYDEB DESTEKLERİ
Öteki bir taraftan her yıl olduğu benzer biçimde bu yıl de TEYDEB’in 1 Temmuz 2021’de (2021 yılının ikinci çağrısı olarak) açmış olduğu ‘1501-Endüstri AR-GE Destek Programı’ ve ‘1507-KOBİ ARGE Başlangıç Destek Programı’ bulunuyor. KOBİ ölçeğindeki kuruluşların müracaat yapabilecekleri bu programda mevzu sınırlandırması bulunmamakla beraber firmaların proje esaslı araştırma teknoloji geliştirme ve yenilikçilik faaliyetleri desteklenecek.

RAKAMLARLA AR-GE MERKEZLERİ

Etken AR-GE merkezi sayısı bin 248 Tamamlanan ve devam eden proje sayısı 59 bin 654 Toplam personel sayısı ise (destek çalışanı dahil) 68 bin 164 En oldukça AR-GE merkezi olan iller İstanbul 419, Kocaeli 129, Bursa 128, Ankara 128, İzmir 95 ve Tekirdağ 50

LEVENT KIZILTAN TÜBİSAD BAŞKANI “TREND OLAN ÜÇ BAŞLIK VAR”

“Önümüzdeki dönem için bilhassa pandemi sonrası tüketici tercihlerini karşılamak için yazılım satınalma ve davranışlarının da değişeceğini, 2021 ve sonrasında SaaS modeli yazılımlarla kurumsal yazılımın tüketicileştirilme (consumerization) trendinin artacağını öngörüyoruz.

Bunun yanı sıra gene 2021 itibarıyla tüm dünyada trend olan üç temel başlık var: Dijital dönüşümün hızlanması, altyapı ve platformların çeşitlendirilmesi, dijital güvenlik ve gizlilik trendleri. Bu başlıklar altında ise trend olan mevzular ağırlıklı olarak hiper otomasyon, her yerden operasyon, dijital pazar bölgeleri, dağıtılmış bulut, sınır bilişim ve IOT olarak sıralanıyor.

Suni zeka, görüntü işleme, AR ve VR benzer biçimde mevzular da bilhassa son kullanıcı odağında kişiselleştirilmiş hizmet, deneyimin iyileştirilmesi kapsamında önemini ve önceliğini korumaya devam ediyor.”

PROF. DR. HASAN MANDAL TÜBİTAK BAŞKANI  ÖNCELİKLİ KONULAR BELİRLENDİ

“TÜBİTAK destekleri kapsamında ülke öncelikleriyle uyumlu projelere destek verilmesine devam edilecek. ‘TÜBİTAK 2020¬2021 yılı Öncelikli AR-GE ve Yenilik Mevzuları Emek harcaması’ kapsamında; data ve yazışma teknolojileri, enerji, ziraat ve besin, makina imalat, otomotiv, sıhhat, madencilik, ileri araç-gereç teknolojileri ve kimya ana alanlarında 51 değişik teknoloji alanında olmak suretiyle 136 başlık, içerikleri ile birlikte hazırlandı.

Önümüzdeki dönem için yürütülecek önceliklendirme çalışmalarının ışığında, belirtilen ana alanlarda öne çıkan teknolojilere ilave olarak, başta siber güvenlik, suni zeka teknolojileri, ileri araç-gereç teknolojileri, motor teknolojileri, biyoteknolojik ilaç ve AB Yeşil Mutabakatına Uyum politikaları çerçevesinde yeşil gelişme alanlarına yönelik olmak suretiyle, öne çıkan ulusal ve internasyonal eğilimler ile uyumlu mevzulara AR-GE ve yenilik destekleri sağlanması süreçlerinde öncelik veriliyor.

Ek olarak acil, öngörülemeyen ve küresel eğilimlerin getirmiş olduğu ihtiyaçlara çabuk çözümler getirilmesi amacıyla TÜBİTAK bünyesinde hususi çağrılar (örn. COVID-19, zelzele, müsilaj) açılıyor.”