Dokunulan Objelerden Minik Çarpılmalar Yaşanma Sebepleri

İnsanlığın elektrikle tanışması statik elektrik yardımıyla oldu. Ebonit çubuk denilen kehribar malzemenin belli nesnelere sürtüldüğünde kimi küçük nesneleri kendine çektiğinin keşfedilmesi M.Ö.’sine dayanıyor. Doğru akım ve alternatif akım ise, statik elektrikten oldukca sonrasında, 18. ve 19. yüzyılda ortaya çıkarıldı.

İlk çağlardan beri hayatımızın bir parçası olan statik elektrik çarpmasını bazen hepimiz yaşasa da son günlerde bundan şikayetçi olanların sayısı epey artmış durumda. Bu durumun çeşitli sebepleri bulunuyor.

İnsan vücuduna statik elektrik yüklenmesi sürtünme ve bulunulan ortam sebebiyle gerçekleşiyor.

Giydiğimiz pek oldukca nesne polyester ve naylon benzer biçimde bileşik malzemelerden yapılıyor. Dahası, plastik yönü ağır basan ayakkabılar giyiyoruz. Bunlar da vücutla herhangi bir halde sürtünmeye uğradığında vücudun negatif yükle yüklenmesine sebep oluyor. Plastik ayakkabılar giydiğimiz için de bunu toprağa aktaramıyoruz. Kışın giydiğimiz kat kat giysiler bu etkiyi daha da artırıyor.

Ek olarak, elektrik yükü oldukca fazla olan ofis ortamlarında, bilgisayarlarla, akıllı telefonlarla iç içe çalışıyoruz.

Bunun sonucunda da iyonlarla yüklenmiş olan bedenimiz, yansız ya da elektrik yüklü bir nesneye, söz gelimi bir kapı kolu, otomobil kapısı, hatta bir başka insanla karşı karşıya erişince, “spark” denilen kıvılcım atlamasıyla tüm yükü boşaltıyor. Bu da elektrik çarpmasına benzer nahoş bir his oluşmasına sebep oluyor.

Bu durum kuru hava şartları altında (çoğu zaman kış aylarında) daha çok meydana geliyor.

Bundan dolayı kuru olan hava yalıtkan özelliktedir ve yük birikmesine olanak sağlar. Ortamda bulunan rutubet yaratılan gerilimi direkt etkilemektedir. Bu yüzden çalıştığınız, yaşadığınız ortamı nemlendirmeniz önemlidir.

Kapalı alanlarda pozitif yük, açık alanlarda, ormanlık bölgelerde ve naturel ortamda negatif yük daha fazladır. Dolayısıyla naturel ortama çıkmak da statik elektriğin atılmasına destek verir. Bundan başka klima benzer biçimde araçlarda, ortama negatif iyon salan cihazlar tercih edilebilir. Çıplak ayakla toprağa basmak da iyi bir yöntemdir.

Statik elektrik çarpması yer yer 8-10 bin volt gerilime kadar ulaşabilmesine karşın ciddi bir tehlike oluşturmuyor.

Sadece bilhassa yanıcı, patlayıcı ve parlayıcı maddelerle ve duyarlı elektronik cihazlarla çalışan insanların son aşama dikkatli olması gerekiyor. Söz gelimi akaryakıt istasyonlarında çalışanlarda bu şekilde bir durum yaşanması halinde, akaryakıtın parlaması yada patlaması sonucu büyük facialara sebep olunabilir. Ek olarak duyarlı elektronik cihazlar bozulabilir. Bu yüzden buralarda çalışanların statik elektriği atabilecekleri bir düzende, söz gelimi karbon yapılı bir bilezik ya da elektriği toprağa iletebilecek ayakkabılarla emekleri oldukca isabetli olur.

Halı sahalarda spor meydana getiren kişilerin, açık ve toprak sahalarda spor yapanlara bakılırsa oldukca daha stresli ve kavgaya eğilimli bir yapı sergiledikleri gözlemlenmiş.

Elektrostatik yük oluşumu voltaj seviyeleri

Bunun üstüne meydana getirilen bir çalışmada, buralarda spor meydana getiren kişiler üstünde ciddi bir statik elektrik yükü oluştuğu ve bunun da sinir sistemini etkilediği saptanmış.

Kişisel olarak bu durumdan korunmak için bileşik kıyafetlerden mümkün olduğunca uzak durulması gerekiyor.

Ayakkabıda iletken malzemeleri, giysilerde ise naturel malzemeleri, mesela pamuklu ve keten ürünleri tercih etmeliyiz. Ek olarak ortamın nemlendirilmesi gerekiyor.

Kaynaklar: Biyofizik Uzmanı Prof. Dr. Mustafa Tunaya Kalkan, Kimya Yüksek Mühendisi Yusuf Mert Sönmez