Aşırı Mühendislik Uygulaması ‘Overengineering’ Nedir?

Mühendislik mesleği yüzyıllardır insanoğlu için en mühim mesleklerden biri olmuştur. Günümüzde haiz olduğumuz birçok olanak mühendislik emekleri sonucu ortaya çıkmaktadır. Sadece kimi zaman mühendisler ipin ucunu kaçırıp yaptıkları işi bambaşka bir seviyeye taşıyabiliyorlar.

Türkçeye ‘aşırı mühendislik’ olarak çevrilen ‘overengineering‘ terimini en rahat haliyle ‘gereğinden fazla mühendislik’ olarak da söyleyebiliriz.

Peki nedir gereğinden fazla mühendislik?

Bir ürün yada hizmeti oldukca daha rahat metotlar ile gerçekleştirilebilmek mümkün iken gerek duyulmayacak kadar karmaşık hale getirmek ve dolayısıyla ürün yada hizmetin ücretini, bakım giderlerini arttırmak, kullanımını zorlaştırmak ile sonuçlanan durum.

Bir mühendislik ürününün gereğinden fazla mühendislik içerip içermediğini kullanım amacı, şekli ve süresi benzer biçimde birçok etkeni bir arada inceleyerek karar verebiliriz.

Aşırı mühendislik uygulaması (overengineering) tabiri aslına bakarsak teknik bir derecelendirme olmamakla beraber yalnız bir nitelendirmedir.

Dolayısıyla durumdan duruma değişim izah edebilir. Bir ürün yada hizmet normalde haiz olması beklenen özelliklerden oldukca daha fazlasına haiz olursa aşırı mühendislik sürecinden geçtiğini (overengineered) söyleyebiliriz. 

Aslına bakarsak ilk bakışta hem pozitif hem de negatif sonuçlar doğurabilirmiş benzer biçimde anlaşılan aşırı mühendislik uygulaması (overengineering) bir çok vakit negatif durumları temsil eder. Şundan dolayı mühendislik harikası diye adlandırabileceğimiz her şey ve her türlü lüks tüketim ürünleri de aslına bakarsak oldukca yoğun mühendislik süreçlerinden geçmiştir.

Günümüzde oldukca çeşitli ve karmaşık binalar, uçaklar, gemiler, bilgisayarlar ve benzeri gelişmiş cihazlar üretilmektedir.

Dolayısıyla aşırı mühendislik uygulamasını pozitif durumlarda kullanmak bu terimin anlamını gitgide yitirmesine yol açabilir. Gene de bazı kaynaklarda, gelişmiş ürünlerin tanıtımlarında üstüne oldukca emek harcandığını gösterebilmek adına bu terimin kullanıldığı görülebilmektedir.

Aşırı mühendislik uygulamasını negatif anlamda en sık kullanan sektörlerden biri de yazılım sektörüdür. Yazılımcılar, kendilerinden istenen programları yazarlarken, proje kapsamının dışına taşıp inisiyatif alarak ve pozitif sonuçlar doğuracağı düşüncesiyle kimi zaman aşırı mühendisliğe kayabiliyorlar. Aslına bakarsak düşüncenin temelinde en iyiye ulaşmak olsa da kimi zaman fazladan eklenen birçok özellik asla gereksinim duyulmayacağı için proje maliyetini ve kullanım şartlarını zora sokabiliyor.

Şimdi birazcık da gerçek örneklerle ilerleyelim:

2020 senesinde İngiliz lüks otomobil üretici Rolls Royce, ‘Ghost’ adlı modelini yeni bir tasarımla tanıttı.

Aslına bakarsan tüm zamanların en lüks otomobillerinden önde gelen ‘Ghost’ modeli bu kez alışılmışları aşan bir tasarım öğesine sahipti. Aşırı Sessizlik. Eski nesillerinde yer edinen çelik şasenin, sesi daha azca ileten alüminyumdan üretilmesi, kapı ve camlarda yalıtım malzemeleri kullanılması, aracın tavanında, bagajında ve bilhassa de motor çevresinde kullanılan 220 pound (99-100 kilo) ses yalıtım malzemesi bu aracın içini tam anlamıyla dış ortamdan soyutlar hale getirmişti.

Bu durum kullanıcılarda konfordan ziyade rahatsızlığa sebep olmuştu. Hareket halinde olan bir araçta kabin dışından gelebilecek sesleri duymamak ve içerideki en küçük sesleri bile oldukca net duymak birçok kullanıcıda mide bulantısına yol açtı.

Geribildirimler sonucu durumun farkına varan mühendisler kabin içine gelen sesleri dengeleyecek tasarım değişikliklerine gittiler. Netice olarak Ghost, faydalının aksine zararı olan olan etkenleri ortadan kaldıracak kadar sesi kullanıcılarına iletir hale geldi.

Ek olarak İkinci Dünya Savaşı esnasında meşhur Alman tankı Tiger 1 da overengineering olarak nitelendirilmiştir.

Buna sebep olarak üretiminin oldukca pahalı ve zor olmasının yanı sıra savaş esnasında arızalandığında arazide onarım edilmesinin de oldukca zor olması öne sürülmektedir. Bu tank her ne kadar oldukca kuvvetli ve düşmana büyük tahribat yaratabilecek bir tank olsa da savaş esnasında arızalandığında kısa sürede yeniden kullanabilmesi mümkün değil ise tanka haiz olan orduyu her an yarı yolda bırakabilmektedir.

Ek olarak aşırı mühendislik uygulanmış olarak bahsedilen birçok şişe kapağı açıcı, elbise askısı, meyve suyu sıkacağı, bardak tutacağı ve bunun benzer biçimde tasarımlar görmek mümkün.

Bir mühendis ister ticari olarak ister hobi olarak bir ürünü, bir yada birkaç amaç doğrultusunda, harcayacağı vakit ve emeği pek de göz önünde bulundurmayarak en optimize hale getirmeye çalışabilir. Sonuçta ortaya çıkan ürün istenilen işi oldukca verimli bir halde yapıyor olsa da oldukca daha azca vakit, emek ve para harcanarak üretilen öteki ürünlerde aynı işi yapabildiği için bu ürüne aşırı mühendislik uygulanmıştır diyebiliriz.

Özetle, aşırı mühendislik uygulaması (overengineering) pozitif anlamda, bir ürün yada hizmet üstüne oldukca emek harcandığını belirtmek için kullanılabildiği benzer biçimde, negatif anlamda da gereksinim duyulmayacak ve hatta kimi zaman zararı olan olabilecek nitelikler içermesi anlamında kullanılmaktadır.