Asla Hayata Geçirilemeyen Mega Projeler

Her insanın bilmiş olduğu şeklinde ister apartman olsun ister devasa gökdelen ister başka bir şey, bazı projeler zamanında bitirilmez. Aylar hatta seneler devam eden inşaatlardan sonrasında bu projeler tamamlanır ya da yarım bırakılarak çürümeye terk edilir.

Fakat bazı projeler var ki mali ya da siyasi sebeplerden dolayı bir tek tasarım olarak kaldı. Asla inşa edilmemiş son aşama garip mega projelerle karşınızdayız.

Bu proje inşa edilseydi insanoğlu karşıdan karşıya gökdelenler arasındaki bir yoldan geçebilecekti.

Oldukça iddialı olan The Copenhagen Gateway adlı proje, Danimarka’da bulunan Kopenhag şehrinin iki yakasını birbirine bağlayacaktı. İki gökdelen içinde insanların şehrin görkemli manzarasını seyrederken, cam duvarlı açıklık süresince bisikletle ya da yürüyerek karşıya geçebilecekti.

İlk kez 2008’de ortaya atılan düşünce uzun seneler tartışıldı ve 2015 senesinde iptal edildi. İptal edilmesinin sebebi ise yetkililerin insanların bu yolu kullanmayacağına inanmasıydı. Kısaca yetkililere gore insanoğlu yukarı çıkıp yürümek yerine limanın çevresinde dolanmayı daha oldukça tercih edeceklerdi.

Londra’nın en işlek caddesine bir de bu şekilde bakın.

1960’larda Londra’da toplu taşıma kullanımı azalmış ve şehirde trafik artmaya başlamıştı. Trafiği azaltmak, insanları toplu taşımaya yönlendirmek isteyen yetkililer, fotoğrafta gördüğünüz şekilde bir monoray projesi düşündü. 

Piccadilly ve Oxford Sirkleri’ni birbirine bağlayacak olan Regent Caddesi’ndeki monoray için meydana getirilen planlar, yolları oluşturan güzel, zarif binaların manzarasını engelleyeceği düşüncesiyle iptal edildi.

Fatih, gemileri karadan yürüttü; Ron Herron ise şehri yürütmek istemiş.

İngiliz deneysel mimarlık kolektifi Archigram’ın üyesi Ron Herron tarafınca çizilen bu proje, Soğuk Savaş dönemindeki tehditlere karşı korunmak için tasarlandı. Bununla birlikte projenin kıyamet sonrası hayatta kalan toplulukları koruyacağına da inanılıyordu.

Yukarıdaki video, projenin detaylı çizimlerine dayanan ve günümüze uyarlanmış bir versiyonudur.

Yürüyen vapur şeklinde tasarlanan gezici yerleşim bölgeleri, daha güvenli bölgelere ve kaynaklara ulaşarak tekrardan yerleşik hayata geçmeyi bir öteki deyişle kent oluşturmayı kolaylaştıracaktı. Sadece filmlerde görebildiğimiz bu proje asla hayata geçmedi.

Fanus kent Manhattan.

Buckminster Fuller’ın tasarladığı ve Dome Over Manhattan adını verdiği proje, iki dere içinde kalan 21’inci Cadde’den 64’üncü caddeye kadar uzanıyordu. Bu bölgede yaşayan sakinler için denetim edilebilir bir ortam sağlanmak isteniyordu.

Havayı düzenleyerek, kirliliği de azaltması planlanan jeodezik kubbe; hususi yapısı yardımıyla şehri kışın ısıtacak, yazın soğutacaktı. Proje oldukça büyüleyici olsa da hayalden öteye geçmedi. Bunun en büyük sebebi ise artacak olan giderlerin bölge halkı tarafınca karşılanamayacak olmasıydı.

Şehrin ve nehrin üstündeki ‘rüya havaalanı’.

New York için asla gerçekleşmeyen birçok plan içinde, şehrin ortasında ve dere üstünde bir havaalanı inşa etmek de vardı. 24. Cadde’den 71. Cadde’ye, 9. Cadde’den Hudson Nehri’ne kadar minimum 144 blok bulunuyor. Bu havaalanı, caddelerin dolayısıyla da binaların ve nehrin ortalama 70 metre üstünde yer alacaktı.

1946 senesinde tanıtılan projede ek olarak gemilerin demirleyebileceği iskeleler ve rıhtımlar da yer alacaktı. Sadece projenin bir rüya olarak kalması kaderinde vardı şundan dolayı bir tek proje aşamasındaki yapı kıymeti ortalama 3 milyar dolardı.

‘Dünyanın başkenti Cermanya’.

Adolf Hitler, 2. Dünya Savaşı’nı kati kazanacağını düşündüğü için Berlin’i Welthauptstadt Germania‘ya (“Dünya Başkenti Cermanya”) dönüştürmeyi planlıyordu. Mega proje, 1930’larda Nazi Almanyası’nın baş yapıcılarından olan Albert Speer tarafınca tasarlandı.

Projede hedeflenen şey Berlin’in merkezindeki bir çok binayı yıkıp yerine devasa bir saray ve ihtişamlı bir cadde inşa etmekti. Muharebede istenilen sonucun elde edilmemesi ve sonrasında yaşananlardan dolayı projenin tamamı hayata geçirilemedi sadece 1937-1943 yılları aralığında minik bir kısmı inşa edilebildi.

Galiba şehrin ve nehrin üstüne havaalanı inşa etmek o zamanlar modaymış.

1934’te planlanan Westminster Kent Havaalanı, Lambeth Köprüsü’ne kadar uzanacaktı ve Westminster Sarayı’nın derhal yanında Thames Nehri’nin iki yanında yer alacaktı. Pist yalnızca tek pervaneli uçakların inebileceği kadar uzunluğa haiz olacaktı.

Yakıt istasyonu ve hangarlar pistin altında yer alacak, hem de yapının yerden yüksekliği de gemilerin geçebileceği yükseklikte olacaktı. Mega proje istenilen yere inşa edilemedi fakat 1987’de tamamlanan Londra City Havaalanı şeklinde hayata geçti.

Arcade Demiryolu, New York, ABD

New York’un ilk metro projesi 1867’de mühendis Egbert Ludovicus Viele tarafınca çizildi. ‘Arcade Demiryolu’ olarak adlandırılan mega proje hayata geçseydi şehrin yolları demiryolları olacak, vagonlar ve yayalar için ise yükseltilmiş kanopiler inşa edilecekti. İşletme sahipleri, satışlara zarar vereceğini ileri sürerek bu fikre karşı çıktılar ve plan bir kenara atıldı.

Askıda giden motorlu demiryolu, San Francisco, ABD

Bu garip projenin ana noktası, Central Tower ofis binası ile Oakland Belediye Binası içinde yolcu taşıyan puro şeklindeki çelik arabalardı. Bugün demiryolları için hala alışılmadık bir fütüristik tasarım olan otomobiller, 4 metre yükseklikte inşa edilmiş bir raydan sarkacaktı.

Planlara gore her biri 100 kadar yolcu taşıma kapasitesine haiz olan ve saatte 160 km hızla gidebilen otomobiller elektrikli motora sahipti. İcadın, dönemin buharla çalışan yavaş feribotlarından başka ulaşım aracı olmayan San Francisco ve Oakland içinde gidip gelenler için oldukça süre kazandıracağına inanılıyordu. Yetkililer projeyi oldukça beğenmişti sadece proje, tasarımdan öteye gidemedi.

Bu kent inşa edilseydi dünyanın en uzun yapısı olacaktı.

Illinois Sky City yada özetlemek gerekirse The Illinois, Amerikalı mimar Frank Lloyd Wright tarafınca 1957 tarihindeki A Testament adlı kitabında tasarlandı ve uzunluğunun 1.600 m yüksekliğinde olması düşünülüyordu.

Chicago’da inşa edilmesi amaçlanan tasarım, brüt 1.715.000 m² alana yayılacak ve 528 kattan oluşacaktı. Ek olarak 15.000 otomobil ve 100 helikopterlik park yeri olacağı açıklanan mega proje hiçbir süre hayalden öteye geçemedi.

Bonus: Leonardo da Vinci’nin tasarımı kabul edilseydi bugün Galata Köprüsü bu şekilde görünecekti.

Leonardo da Vinci’nin İstanbul için bir köprü planı vardı. İtalyan dahi, devrin padişahı II. Beyazıt’a bir mektup yazmış ve İstanbul’a köprü yapmak istediğini söylemişti. Sadece bu mektup, ne yazık ki karşılık bulamadı. Da Vinci’nin tasarladığı köprü açılabilir bir yapıya da haiz olacaktı.

Bonus 2: Sultan II. Abdülhamit döneminde, İstanbul Boğazı’nın üstüne inşa edilmek istenen Cisr-i Hamidi (Hamidiye Köprüsü).

1900 senesinde Fransız mühendis F. Arnodin tarafınca tasarlanan boğaz köprüsü projesinde Eyfel Kulesi’nin yapıldığı çelik teknolojisinin kullanılması hedefleniyordu. Denizden yüksekliği ortalama 50 metre olacak köprünün üstünde tren, otomobil ve yaya yolu bulunacaktı.

Plana gore köprünün üstündeki tren yolu yardımıyla Medine’den trene binen birinin Viyana’da inmesi mümkün olacaktı. Kısaca aslolan amaç Asya ve Avrupa içinde demiryolu bağlantısı sağlamaktı. Sadece hem Sultan Abdülhamit’in tahttan inmesi hem de devrin ekonomik şartları sebebiyle bu köprü inşa edilemedi.