Bazı Kadınlar İş Hayatında Hemcinslerine Neden Fena Davranır

Ataerkil yapılanmanın da etkisiyle iş hayatındaki kadınlar içinde, pek oldukca film ve kitaba mevzu olmuş bir rekabet yaşandığını ve bu rekabetin ara sıra kadın-erkek rekabetinden sıyrılıp kadın-kadın rekabetine dönüştüğünü biliyor muydunuz?

Bugün sizlerle birlikte, bazı kadınların iş hayatında maruz kalmış olduğu kraliçe arı sendromuna değineceğiz.

İşe, en yararlı kraliçe arıdan başlamış olacak olursak eğer…

• Öteki arılara nazaran daha heybetli olan kraliçe arının yakından çekilmiş görüntüsü

Kraliçe arı ya da malum öteki isimleriyle arı beyi ve ana arı; her arı kovanında bir tane bulunan ve tüm arıların anası olarak kabul edilen, erişkin ve çiftleşmiş arıdır.

Kuluçkadan ayrılan ilk kraliçe arı, hemen hemen doğmamış olan tüm kraliçe arıları öldürür. Kraliçe arıların aynı anda doğması halindeyse, kraliçe arılar içinde ölümüne bir savaş yaşanır ve kaybeden kraliçe arı; ya yaşamını kaybeder ya da kovanı terk etmek zorunda kalır.

Aynı kovanda asla iki kraliçe arı bulunamaz. Kraliçe arıların ömrü averaj 5 yıl olduğundan, beşinci yıla doğru kraliçe arının yumurtlama hızı düşer ve işçi arılar yeni bir kraliçe arıyı hazırlar. Yeni kraliçe arının hazır hale gelmesi ile, mevcut kraliçe arı da kovanı terk eder.

Peki ya cam plazalardaki kraliçe arılar?

• The Devil Wears Prada filminden bir sahne

Meydana getirilen bazı bilimsel araştırmalar, emek verme hayatındaki bazı kadın yöneticilerin; kadın astlarının yükselmesini istemediğini ve hemcinslerinin yükselmesini engelleyecek hamleler yaptığını göstermektedir. Araştırmalarda bu refleksin deposu olarak çoğu zaman kadınların, erkek egemen iş ortamı tarafınca dejenere olmaları gösterilir.

Kraliçe arı sendromu olarak adlandırılan bu durum, bazı kaynaklarda pembe rahatsızlık olarak da adlandırılmaktadır. Şimdi gelin hep birlikte kraliçe arı sendromunun sebeplerine, araştırma verilerine ve örneklerine göz atalım.

Kraliçe arı sendromunun literatüre girişi

Margaret Hilda Thatcher

Kraliçe arı sendromu, terim olarak ilk kez Amerikalı Sosyolog ve Feminist Carol Anne Tavris’in liderliğindeki bir araştırma grubunun emek harcamaları neticesinde 1973 senesinde kullanıldı. Aradan ortalama 50 yıl geçmiş olmasına karşın, sendromun tarifi ve kapsadığı alan aynı şekilde durmaktadır.

Kraliçe arı sendromuna ilişkin gözlemler

Kraliçe arı sendromu hakkında meydana getirilen araştırmalarda, yönetici konumundaki kadınların, bilhassa de erkek egemen bir mesleğe aitse; hemcinslerine daha eleştirel yaklaştığı hatta görevde yükselmesi olası hemcinslerini engellemeye yönelik adımlar attığı gözlemlenmektedir.

Mevzu ile ilgili meydana getirilen bir araştırmada kadın çalışanlara yöneltilen “daha ilkin asla, kadın bir yönetici tarafınca engellendiğinizi hissettiniz mi?” sorusuna %96 oranında “evet” yanıtı verilmişti. .

Sendromun altında yatan ihtimaller içinde sebepler

Toronto Üniversitesinde meydana getirilen bir çalışmaya nazaran; kadınlar, kadınlarla emek vermeyi daha stresli buluyor. Aynı kadınların, erkeklerle çalışırken ise daha azca stresli olduğu gözlemlendi. Kadınların bu sebeple kraliçe arı sendromu gösterdiği tahmin edilmektedir.

Bir öteki sebep olarak ise; kraliçe arı sendromu gösteren kadınların çoğu zaman erkeklerin egemen olduğu sektörlerde başarı kazanmış kadınlar olduğu ve kadınların dejenere olarak hemcinslerine karşı negatif bir tavır sergilediği düşünülmektedir. Aslına bakarsak kraliçe arı sendromunun altında bir hemcinsler rekabetinden de öte; erkek egemen bir toplumda genel anlamda dejenere olarak başarılar kazanmış kadınların rekabeti yatmaktadır.

Erkekler arasındaki rekabet ile kadınlar arasındaki rekabet birbirinden birazcık değişik

Psikolog Joyce Benenson, kadınlarda görülen kraliçe arı sendromunu araştırmak için 5 yaşındaki çocuklardan oluşan bir grubu kız ve erkek olarak ikiye ayırdı. Peşinden her iki gruba da kendi içinden birer önder belirledi ve birkaç gün bu durumu gözlemledi.

Benenson’ın aktardıklarına nazaran erkek grubundaki lidere, grup üyeleri tarafınca önder olmasından dolayı saygı gösterilirken; kız grubunda ise, lidere saygı gösterilirken bir taraftan da  bazı kızların “neden önder ben değilim?” sorusunu sordurulmuş olduğu tespit edildi. Benenson’ın yapmış olduğu bu gözleme nazaran; iş hayatındaki kraliçe arı sendromunu, kadınlar ile erkekler arasındaki rekabet anlayışının farklılığına dayandırabiliriz.

Pembe rahatsızlık mağduru muyum?

Eğer iş hayatında yükselmeyi beklerken; gereksiz bir halde hemcinsi tarafınca engellenen, öteki personellere oranla negatif bir işlem gören ve haksız bir halde erkek personellerin yükseldiğine tanık olan bir kadınsanız; kraliçe arı sendromu ya da pembe rahatsızlık kurbanı olduğunuzu ifade edebiliriz.

Hemşireler genel olarak bu mevzuda daha çok şikayetçi

Bir iş yerinde ne kadar oldukca kadın var ise orada kraliçe arı sendromu yaşanma oranı da o denli yüksektir. Bu sebeple Selçuk Üniversitesi Dr. Öğretim Görevlisi Melike TAŞDELEN BAŞ da bu mevzuya bilhassa değiniyor. Baş’ın bu mevzuda yapmış olduğu araştırmaya nazaran; hastanelerde görevli pek oldukca hemşire, senelerce kraliçe arı sendromuna maruz kalmaktadır.

Bilhassa genç hemşirelerin, yaşça daha büyük hemşireler ve başhemşireler tarafınca ciddi bir mobbinge maruz kalmış olduğu ve sırf bu yüzden görevinden çekilme eden ya da vazife yerini değiştiren hemşirelerin olduğu ifade edilmektedir. Eğer aynı hastanede erkek ve kadın personel oranı yakın seviyelerde olsaydı, kraliçe arı sendromu oranı bu kadar yüksek olur muydu, bilemiyoruz.

İngiltere’nin ilk kadın başhekimi Prof. Dame Sally DAVIES de BAŞ’ın tezini doğrular bir halde 2014 senesinde bir araştırma için mesleki deneyimlerini anlatırken, “Bilhassa tıpta gördüğüm kadarıyla, kadınlar kraliçe arı olmaktan zevk alıyorlar” dedi. Elbetteki bu görüş, DAVIES’in görüşüydü ve kim bilir yaşamı süresince hep benzer karakterde insanlarla çalışmak mecburiyetinde bırakılmıştı.

İşçi arılar da kraliçelere arılara genel anlamda ön yargı ile yaklaşıyor 

Meydana getirilen araştırmalarda kadınların; erkek yöneticileri “yönetici” olarak tanımlarken, kadın yöneticileri ise “kadın yönetici” olarak ifade etmiş olduğu gözlemlendi. Aynı araştırmada kadın yöneticilerin 2/3’sinin “erkeklerin kadınlardan daha saydam ve dürüst olduğu” nedeni öne sürülerek erkeklerle emek vermeyi tercih etmiş olduğu ifade edildi. Bu iki araştırmaya nazaran; kadınların hemcinsleri olan yöneticilere karşı ön yargılı olma ihtimalleri de bir fazlaca yüksek.

Meşhur kraliçe arı sendromları

Eski Birleşik Krallık Başbakanı ve bununla beraber ülkenin ilk kadın başbakanı olan Margaret Hilda Thatcher’ın göreve geldikten kısa bir süre içinde kadınlara karşı negatif ayrımcılık yapmış olduğu iddia edilmiş hatta kendisi için yazılan pek oldukca kitapta da bu iddiadan bahsedilmişti.

2004 senesinde gösterilen Mean Girls ve 2006 senesinde gösterilen The Devil Wears Prada yapımlarında da kraliçe arı sendromu işlenmişti.

Editör görüşü

Bir tek iş dünyasında değil, yaşamın herhangi bir yerinde karşılaşabileceğimiz her türlü cinsiyetçiliğin, ne şekilde olursa olsun oldukca büyük bir yara ve minimum ırkçılık kadar da büyük bir ayıp bulunduğunu sizlerle paylaşmak isteriz. Her ne kadar araştırmalar kraliçe arı sendromunu doğrular özellikte olsa da; her kadının bu genellemeye dahil edilemeyeğini, yöneticinizin kadın olmaktan da öte bir insan bulunduğunu, fena yöneticilerin hem erkek hem de kadın olabileceğini düşünerek ön yargılarınızı yıkmanızı diliyoruz.

Peki ya sizler kraliçe arı sendromu hakkında neler düşünüyorsunuz?

Kaynaklar: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 8 / 9 / 10 / 11 / 12 / 13 /