Bebeklik Anılarımızı Neden Hatırlayamıyoruz?

Hayata gözlerimizi açtığımız o anı anımsamak ne kadar acayip olurdu değil mi? Soluduğumuz ilk oksijenin ciğerlerimizde neden olduğu acı sebebiyle ağlamamız, annemizin kucağına verilmemiz, anne sütünün tadını ilk kez tatmamız benzer biçimde fazlaca kıymetli anların hiçbirini hatırlayamayız. Oysa bu benzeri olmayan anların bizde derin bir iz bırakması gerekmez miydi?

Bebeklik anılarımızı hiçbir vakit, 2-3 yaş arasını fazlaca ender, 4-7 yaş arasını ise fazlaca belirsiz bir halde hatırlarız. İşte bu durumun bilimsel adı “infatil amnezi” ya da “çocukluk amnezisi”dir. Dört gözle beklenen bu probleminin yanıtı beynin karmaşık işleyişinde saklı.

Akla gelen ilk olasılıklardan biri, bu anıların fazlaca uzak geçmişte yaşandığı için hatırlanamıyor olmasıdır.

Kelebek Tesiri filminden bir sahne (Karakter, anne karnındaki halini hatırlayabiliyordu)

Sadece 10 yaşındaki bir çocuk bir tek 9 yıl öncesini dahi hatırlayamazken 30 yaşındaki bir fert ise 9 yıl öncesinde yaşadıklarını uzun seneler süresince kolaylıkla hatırlayabilir. Şu demek oluyor ki uzak geçmişle bir ilgisi bulunmamaktadır.

Aslına bakarsak bu durumun temel sebebi, bebeklerin hafızasının bir son kullanma tarihinin olmasıdır. Bu çağlarda bellek yeterince gelişmez. Bir şeyleri anımsama kabiliyetimiz çocukluk döneminde giderek artar. Meydana getirilen bir deneyde; 6 aylık bebeklerin 24-48 saat kadar, 9 aylık bebeklerin 1-3 ay kadar, 2 yaşındaki evlatların ise 1 yıldan daha uzun bir süre süresince, öğrendikleri davranışı hatırlayabildikleri tespit edilmiştir.

Bebeklerde örtük hafıza daha etkilidir, bu da kolay görevlerin yerine getirilmesini elde eden prosedural belleğin alanına girer. Mesela, nasıl yürüyeceğimizi örtük hafıza yardımıyla hatırlarız.

Bebeklerin beynindeki nöron sayısının azca olması da bu durumu etkisinde bırakır.

Bir yenidoğanın beyni, erişkin birinin beyninin çeyreği kadardır. 2 yaşlarında ise bu oran dörtte üçe yükselir. Bu gelişme yardımıyla nöronlar gelişir ve beyinde yeni bağlantılar kurulur.

Beynimizde bulunan hipokampus, yaşantılarımız hakkında bilgilerimizin oluşmasında belirleyici rol oynar. Yaşamla tanıştığımız ilk yıllarda hipokampusun mühim bir parçası olan “dentate gyrus”, süratli bir halde yeni nöronlar üretir. Bu taze nöronlar, hipokampal devrelere entegre olur.

Nöron üretimi erişkinlikte de devam eder sadece yaşımız ilerledikçe bunların üretiminde azalma olur. Yeni üretilen nöronlar, yeni bağlantılar oluşturmak için hipokampal devrelere entegre olduklarında mevcud hafıza ağlarının bozulmasına neden olurlar. Hafıza ağlarının bozulması da bebeklik anılarının kaybedilmesine neden olur.

Sinirbilimciler Paul W. Frankland ve Sheena A. Josselyn’in emek harcamaları, nöronların süratli büyümesi sebebiyle, bebeklik döneminde anıların saklandığı beyin devresinin önlendiğini doğrulamıştır.

Bebekler büyüdükçe nöronların üretim süreci olan nörojenez yavaşlar. Böylece hipokampus denge kazanarak anıları daha iyi muhafaza eder.

Bilim insanı Paul W. Frankland’a bakılırsa; yaşamımız süresince yaşadıklarımızın pek bir çok aslına bakarsak hatırlanmaya değmeyecek kadar basit şeylerdir. Bir yetişkinin hafızasının sağlıklı olabilmesi için bir şeyleri anımsama işlevi yanı sıra bu pek fazlaca gereksiz ve basit anıların temizleniyor olması da önemlidir. Kimi zaman unutmak hafızamız için fazlaca daha yararlı olabilir.

Peki siz bebeklik anılarınızı anımsamak ister miydiniz? Hatta anne karnındaki anılarınızı bile?

Kaynaklar: National Library of Medicine, Nature NeuroScience, Muhteşem Kanıtlar, Society for Research in Child Development, The University of Queensland