Bilim İnsanı Alan Turing ve Hazin Bir Sonla Biten Hikayesi

2014 yılında yapılmış Enigma filmini izlediyseniz Alan Turing kimdir sorusunun yanıtını genel olarak da olsa biliyorsunuz ki anlamına gelir. Film, gerçek bir konunun yalnızca bir kısmını konu alıyor. Zira Alan Turing, kısa yaşamı süresince yalnızca İkinci Dünya Savaşı’nın tarihini değiştirmekle kalmamış bugün bildiğimiz anlamdaki bilgisayarların ve suni zeka sisteminin temelini matematiksel anlamda oluşturmuştur. 

Alan Turing şeklinde bir dehanın, bilhassa İngiltere şeklinde ‘gelişmiş’ bir ülkede baş tacı edildiğini düşünebilirsiniz sadece maalesef bu sıradışı insanoğlunun sonu, Apple logosuna da esin veren siyanürlü bir elma olmuştur. Alan Turing kimdir, neler yapmıştır, savaşın kaderini nasıl değiştirmiştir şeklinde soruları yakından inceleyelim ve bu dahinin kısa ömrünün nasıl olup da bu şekilde bir hazin bir sonla noktalandığını görelim.

Bilgisayarların insan olduğu zamanlar:

1912 senesinde Londra’da doğan Alan Turing, tam adıyla Alan Mathison Turing, Sherborne Okulu’nda başladığı eğitim hayatında matematiğin büyülü dünyasını keşfetti ve bu tutkusu üstünde başarıyla çalıştıktan sonrasında King’s College’deki matematik bölümünde çalışmalarına devam etme sonucu aldı. Buradaki eğitimini de başarıyla tamamladıktan sonrasında Cambridge Üniversitesi’nde akademi üyesi olarak kabul edildi.

Alan Turing The Entscheidungsproblem adlı bir yazı yayımladı. Hesaplanabilir Sayılar Üstüne olarak dilimize çevirebileceğimiz bu makalede karar problemi olarak malum bir problemin temel elektronik bilgisayarlar üstünden nasıl çözüleceğini anlatıyordu. Bu çığır açan bir teoriydi bu sebeple o devrin bilgisayarları insanlardı.

Şakal değil, bilgisayar anlamına gelen İngilizcedeki computer kelimesi o dönem insanoğlu için kullanılıyordu. Büyük hesaplamalar, tablo oluşturmalar, sıkıntılı işlemler bir odaya doluşturulmuş ve neredeyse tüm gün çalışan kadınlardan oluşan bir ekip tarafınca gerçekleştiriliyordu. Bu ekipten hesaplayıcı anlamındaki computer kelimesi ile bahsediliyordu.

Alan Turing tarafınca ortaya konulmuş olan karar problemi çözme yöntemi aslen insanların dijital hesaplama yapabileceği teorisi üstüne kurgulanmıştı. Evet, bildiğimiz suni zeka. Turing tarafınca ortaya atılan bu sistem, o dönem yalnızca 4 işlem gerçekleştirebilen bilgisayarların oldukça daha fazlasını yapabileceğini ortaya koyarak bilgisayarların bir insan mesleği değil bir aygıt olmasının temellerini atmıştır.

Almanların çözülemez dedikleri Enigma sistemini çözüyor:

Yazdığı bu yazı ile beraber matematik ve mantık dünyasında adından söz ettiren Alan Turing, Princeton Üniversitesi tarafınca kabul edildi ve İngiltere’ye döndü. 1938 senesinde İngiltere’ye döndükten sonrasında bu sistemi devlet adına kullanımı için hükümet tarafınca işe alındı fakat hemen hemen çalışmalarının dumanı üstündeyken İkinci Dünya Savaşı başladı.

İkinci Dünya Savaşı esnasında İngiltere, bilfiil Naziler tarafınca bombalanıyordu. Bir ihtimal binlerce İngiliz ajanı Almanların telsiz sistemine girerek saldırı stratejilerini öğrenmek istiyordu sadece Enigma olarak isimlendirilen ve her gün yenilenen bir şifreleme sistemi sebebiyle bu istihbaratları çözümleme etmek etmek olanaksız hale geliyordu. Üstelik her gün değiştirilmiş olduğu için bu insanların yalnızca 24 saatlik bir zamanları vardı.

Bu aşamada devreye Alan Turing girdi ve kurduğu sistem yardımıyla her gün rastgele değişiyor şeklinde görünen, bir insanoğlunun düzgüsel şartlar altında çözmesi olanaksız olan şifreleme sistemini neredeyse tek başına çözmeyi başardı. Çözülen şifreleme sistemi yardımıyla Nazilerin tüm iletişim detayları ele geçirildi ve milyonlarca İngilizin yaşamı kurtarılmakla kalmadı, savaşın kaderi de değiştirildi. 

Savaşın isimsiz kahramanı Alan Turing:

İkinci Dünya Savaşı’nın kaderini değiştiren adam başlığıyla tüm gazetelere manşet olmasını, onlarca madalya almasını ve yaşamı süresince saygı görmesini beklediğimiz Alan Turing, savaştan sonrasında oldukça fazla devlet sırrı bilmiş olduğu nedeni öne sürülerek bir köşeye atılıyor. Kelimenin tam anlamıyla köşeye atılıyor bu sebeple İngiliz hükümeti, Turing’i görmezden gelmeyi tercih etti.

İçindeki tutkuyu yitirmeyen Turing, elektronik bilgisayarlar yapmayı ve kurduğu bu sistemi tam anlamıyla dijital hale getirmeyi kafasına koymuştu. Bu süreçte pek oldukça bilim insanının alışkanlığı olan uzun yürüyüşleri koşuya çevirmiş ve 1948 senesinde İngiliz Olimpiyat Oyunları’na kabul edilecek düzeyde bir atlet haline gelmeyi de başarmıştır.

Maalesef bu dönemdeki başarısı yalnızca spor düzeyinde kaldı bu sebeple o dönem benzer bir Amerikan sistemi, İngiliz hükümeti tarafınca kabul görür olmuştu. Turing esasen fazla devlet sırrı bilmiş olduğu için kenara itilmişken bir de yapmış olduğu çalışmaların gereksiz görülmesi ile beraber hayallerinden giderek uzaklaşmaktaydı.

Suni zekanın babasının sonu siyanürlü bir elma oluyor:

Alan Turing bir eşcinseldi. Elde etmiş olduğu o denli başarıya karşın İngiliz hükümeti yalnızca bu durumu görüyordu bu sebeple İngiltere’de eşcinsellik yasaktır hatta bir suçtur. Eşcinsel olduğu ortaya çıkan Turing’e iki seçenek sunuldu. Ya hapse girecek ya da yüksek düzeyde kadınlık hormonu kısaca östrojen verilecekti. Hapishanede çürümek yerine ikinci seçeneği tercih etti.

Yüksek düzeyde östrojen yüzünden göğüsleri büyüyen, testisleri küçülen ve daha da kötüsü aklı bulanmaya başlamış olan Alan Turing, yetmezmiş şeklinde çalışmalarının da devam edilecek düzeyde olmadığı bahanesiyle üniversiteden uzaklaştırıldı. Sadece bir bilim insanının çalışmalarını durdurmak için üniversiteden uzaklaştırmak yetmez. İngiliz hükümeti de bunu biliyordu.

Alan Turing, 7 Haziran 1954 tarihinde evinde ölü bulunmuş oldu. Yanında yalnızca bir ısırık alınmış olarak bulunan siyanürlü elma ile intihar etmiş olduğu söylendi. Sadece bugün bile pek oldukça insan bu ölümün bir suikast olduğuna ya da Turing’in bu elmayı ısırmaya zorlandığına inanıyor. Yaşamış olduğu baskıyı düşündüğümüz vakit bu düşünceler {hiç de} gerçek dışı kompo teorilerine benzemiyor.

Alan Turing mirası:

Alan Turing bilgisayarı buluş etmedi. Hatta suni zekayı bile tam olarak buluş etti denemez sadece yapmış olduğu oldukça daha önemliydi. Zira bugün kullandığımız tüm cihazların arkasında karmaşık matematiksel formüller ve bunlar üstüne kurulu mühendislik emekleri vardır. İşte Alan Turing tam da işin kim bilir en zorluk derecesi yüksek tarafını kısaca matematik yönünü ortaya koymuştur.

Turing’e verilen yoğun hormon cezası kimyasal hadım olarak adlandırılıyor. Bilimsel emekleri için vücudunu feda eden Turing, ‘intihar’ etmeseydi gerçek bir elektronik bilgisayar yaparak bir ihtimal günümüz teknolojisinin o kadar da erken gelişmesini sağlayacaktı. Bugün hepimizin bilmiş olduğu Apple logosunun, Turing’in tek bir ısırık alarak yaşamını kaybetmiş olduğu siyanürlü elmadan esin alınarak tasarlandığı düşünülüyor.

Suni zekanın babası olarak isimlendirilen, hem de İkinci Dünya Savaşı’nın kaderini değiştiren bilim insanı olan Alan Turing kimdir sorusunu yanıtladık ve bu dehanın hazin bir sonla biten kısa yaşam hikayesinden bahsettik.