Birinin Bizi İzlediğini Nasıl Hissedebiliyoruz?

Sokakta yürürken, bir kafede otururken yada parkta dolaşırken, doğrusu özetlemek gerekirse oldukca fazla insanoğlunun olduğu bir yerdeyken kimi zaman içimizi bir huzursuzluk kaplar. Başta sebebini anlayamayız ve bu bizi daha da huzursuz yapar.

Sonrasında içimize bir his doğar: ‘İzleniyor muyum?’ Tamamımız bu durumu yaşamışızdır. Bir yerlerde otururken iki çift gözün biz göremesek bile bizlere dikildiği hissi. İşin aslolan acayip yanı bu his %90 oranında karşılığını da bulur, hakkaten birileri bizi gözetliyordur. Peki birinin bizi izlediğini nasıl fark edebiliyoruz? Bugün bu suali yanıtlayacağız.

Bunun sebebi insanların ortak bir sağduyuya haiz olması olabilir

Nörolojik araştırmalara nazaran beyin hücrelerinin görüşü idrak etme seviyesi oldukça keskin. Eğer birisi bakışlarını sizden birazcık bile çevirirse bu his derhal kayboluyor. Bilim adamlarına nazaran bakışları algılamak oldukca karmaşık bir sinir ağının ürünü.

Meydana getirilen çalışmalarda hemen hemen insanlarda bu algıyı hangi sinir ağının denetim etmiş olduğu keşfedilemedi sadece beyindeki tehditleri algılayan amigdala kısmının bakışları idrak etme ile ilgili olduğu düşünülüyor. Bunun sebebi ise karşımızdaki bir insan bir şeye dikkatini çevirilmiş olduğu süre bizim de otomatikman o yöne doğru bakmamız.

Bunun tek sebebi ise yalnız geçmişten gelen avcılık içgüdülerimiz değil, insanoğlu olarak sağduyulu olan varlıklar olmamız. İnsanlar grup halindeyken çok büyük bir sağduyuya haiz olurlar ve aynı şeyleri hissedip düşünebilirler ve bu durum tarih öncesi atalarımızdan beri olan bir şey. ‘Bunlardan neden bahsediyorsun Webtekno Bey?’ kabul edebilirsiniz, şu yüzden:

Bilim dünyasının bir kesimine nazaran birinin sizi izlediğini hissetmenizin sebebi bu sağduyu ve insanların birbiriyle aynı hislere haiz olabilmesi. İnsanlık olarak tarih öncesinden beri gelişimimiz, toplumsal doğamız ve işbirlikçi yapımız bu hissi algılamamıza sebep oluyor olabilir.

Gözün yapısı da büyük bir rol oynuyor

Bundan önceki altbaşlıkta başkalarının bakışlarını algılamanın beyindeki nörolojik bir süreçle ilgili olduğundan bahsetmiştik fakat vaka yalnız beyinden ibaret değil. Gözlerimiz de bizlere yöneltilen bakışları sezmek için hususi olarak biçimlendirilmiş.

İnsanların göz yapısı nerede ise tüm öteki canlılardan farklıdır. Göz bebeğini çevreleyen sklera alanı oldukca büyüktür ve tamamen beyazdır ki bu da başkalarının bakış yönünü ayırt etmeyi kolaylaştırır. Birçok hayvanın sklerası insanların aksine daha küçüktür ve göz bebeği gözün daha büyük bir kısmını kaplar, bu sayede avlarından bakışlarını gizleyebilirler. İnsanlarda durum bu şekilde olmadığı için biz bakışları bilincinde olmasak da sezebiliyoruz.

Tam olarak birinin bizlere baktığını nasıl hissedebiliyoruz?

İnsan gözü bakışları kolay algılamak için optimize edildiğinden dolayı birinin bizlere bakıp bakmadığını idrak etmek bizim için çoğu zaman kolaydır. Mesela, trende tam karşınızda oturan biri size bakıyorsa, direkt onlara bakmadan bakışlarının yönünü sezebilirsiniz. Bu tür bakışları yalnızca merkezi görüş noktamızın dört aşama çapında tespit edebiliyoruz.

Doğal direkt olarak dört derecelik açı içinde olmasına da gerek yok. Çevresel görüş açısında birinin bizlere baktığını anlayabilmek için beynimiz birkaç unsuru da birleştirebilir. Mesela insanların başlarının gördüğümüz son pozisyonunu yada hareketini (bizlere doğru dönmesi benzer biçimde) beynimiz birleştirerek bizlere bakıyormuş hissi verebilir.

Potansiyel seyirci karanlıktayken yada güneş gözlüğü taktığında da baş yada vücut hareketlerini beynimiz birleştirdiği için sezebiliyoruz. Doğal bu his daima doğru diye bir şey yok. Bazı durumlarda insanların öteki insanların onlara bakma olasılığını abarttığı ortaya çıktı. Burada daha ilkin bahsettiğimiz beynin tehdit idrak etme kısmı olan amigdala devreye giriyor ve öyleki olmasa bile biri bizi izliyormuş izlenimi yaratıp ihtimaller içinde tehditlere hazırlıyor.

Peki arkamızdaki birinin bizi izliyormuş hissi ne?

Peki ya görüş alanınızın dışındaki, mesela arkanızdaki birinin bizi izlediği hissi ne o süre? Bunu duymak hakkaten mümkün mü? Bu aslına bakarsak uzun süredir bir bilimsel araştırma mevzusu. Bazı araştırmalar insanların %94’ünün üzerlerinde bir bakış hissettiklerini ve hakkaten izlendiklerini öğrenmek için arkalarını döndüklerini ve onları takip eden birini bulduklarını aktarıyor.

Bu aslına bakarsak bir bilinçsiz bir önyargıdır. Eğer izlendiğinizi hissederseniz ve denetlemek için arkanızı dönerseniz görüş alanınızdaki başka biri etrafınıza baktığınızı fark edebilir ve bakışlarını size çevirebilir, dediğimiz benzer biçimde insanoğlu sağduyulu varlıklardır. Arkanızı döndüğünüzde gördüğünüz kişiyle bakıştığınızda bu kişinin başından beri size baktığını varsayıyorsunuz.

Aslen vaka bundan ibaret. Bu biçim durumlar, etrafınıza baktığınız ve size bakan birini bulamadığınız durumlardan daha akılda kalıcıdır. Bu yüzden eğer tekrar göremediğiniz birinin sizi izlediğini hissederseniz ihmal etmeyin ki zihniniz size oyun oynuyor olabilir.