Bu kez Paladyum ve Neon Gazı endişesi
Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının peşinden Rusya-Ukrayna savaşının neden olduğu küresel tedarik zincirindeki bozulmaya, son olarak, yarı iletken çip üretiminde mühim yeri olan neon gazı ve paladyum benzer biçimde maddelerin üretiminde yaşanmış olan sorun eklendi.
Dünya genelinde Kovid-19 salgınının etkilerinin azalmasıyla rahat bir nefes alan küresel tecim, Rusya-Ukrayna savaşıyla tekrardan endişelerin odağına yerleşti.
Rusya ve Ukrayna arasındaki savaş, iki ülkenin birçok ham maddede mühim üretici olması sebebiyle küresel tedarik zincirini tehdit etmeye başladı. Savaş, buğdaydan organik gaza birçok ham maddenin fiyatında dalgalanmaya neden olurken, ikame edilmesi daha zorluk derecesi yüksek neon gazı ve paladyum benzer biçimde ürünlerde tedarik sıkıntısı yaşanabileceği endişesi arttı.
UKRAYNA’DA NEON GAZI, RUSYA’DA PALADYUM
Neon gazının ortalama yüzde 90’ı Ukrayna’da üretiliyor, paladyumun da yüzde 40’a yakın bir kısmı Rusya’da bulunuyor.
Rusya-Ukrayna savaşıyla bu maddelerin ticareti sekteye uğrarken, söz mevzusu durumun küresel ekonomiyi negatif etkilemesinden kaygı ediliyor.
– Neon gazında yeni tedarikçi kolay görünmüyor
Çelik üretiminin yan ürünü olarak elde edilmiş neon gazının, ufak miktarlarda elde edilebilmesi sebebiyle bir tek bazı eski ve büyük demir çelik fabrikalarında üretimi sağlanabiliyor.
Ukrayna’nın neon gazı arzı devam eden savaşla beraber sıkıntılı bir döneme girerken, dünya genelinde Rusya’ya uygulanan yaptırımların paladyumda arz açığına sebep olma ihtimali de bulunuyor.
Her iki madde; endüstriyel üretimin mühim noktalarında devreye giriyor. En mühim kullanım alanı ise yarı iletken çiplerin üretimi olarak dikkati çekiyor. Neon gazı, çip üretimindeki silikon katman üstüne yansıtılan lazer ışıklarını beslemekte kullanılırken, paladyum, çip üretiminin son evrelerinde devreye giriyor.
Analistler, Ukrayna’da neon gazı üreten bazı büyük şirketlerin savaş sebebiyle üretimi durdurmak zorunda kaldığını belirterek, tekrardan üretimin başlangıç tarihinin ise bilinmediğini açıkladı.
Artan fiyatların küresel ekonomiyi negatif etkilemesi ve enflasyon baskısını artırmasının yanı sıra bu ham maddelerin ikamesinin zorluğuna da dikkati çeken analistler, yeni tedarikçilerin ortaya çıkabilmesi için yeterince vakit olmadığını kaydetti.
– Savaşın uzaması halinde sıkıntılar artabilir
Analistler, değişen teknolojiyle beraber üretilen ürünlerde yarı iletken çiplerin yoğun şekilde kullanıldığını belirterek, yarı iletken çiplerin tedarik arzındaki aksamaların cep telefonlarından kameralara, elektrikli arabalardan beyaz eşyaya kadar birçok ürünün imalatını negatif etkileyebileceğini altını çizdi.
Kovid-19 salgınında tedarik zincirinde yaşanmış olan kırılmalar sonrası üreticilerin stoklama anlayışında mühim değişimler meydana geldiğini ifade eden analistler, neon gazı ve paladyum stoklarının şimdilik kafi düzeyde bulunduğunu sadece savaşın 6 aydan fazla uzaması halinde tedarik zincirinde mühim kırılmalar yaşanabileceğini kaydetti.
Tedarik zincirindeki kırılmaların domino tesiri şeklinde üretim sistemlerindeki birçok faktörü art arda etkilediğini belirten analistler, bu durumun halihazırda dünya genelinde yüksek seyreden enflasyonu daha da besleyebileceğini söylemiş oldu.
Analistler, gittikçe yaygınlaşan kullanım alanıyla neon gazının fiyatlarında oynaklığın artabileceğini, paladyumda ise Rusya’ya uygulanan yaptırımlar sonrası mühim bir yükseliş kaydedildiğini bildirdi.
Ayrıca, 2022’ye 1.820 dolar seviyesinde başlamış olan paladyumun ons fiyatı, Rusya-Ukrayna savaşıyla beraber 3 bin dolara kadar çıkmasının peşinden 2 bin 500 dolar seviyelerinde dengelendi.
