Uncategorized

Vergide iklim değişiyor

ABDULKADİR KAHRAMAN / EY ŞİRKET ORTAĞI
abdulkadir.kahraman@tr.ey.com

1996’da “G7’nin vergi kaçakçılığı ve vergiden kaçınmayı” önceliklendirmesi vergide iklim değişikliği için “kelebek tesiri” yarattı. Değişimler 2015’te zirve yapmış olup, 2021’de internasyonal bir çözüme kavuştu. Bu durumu “Internasyonal Vergi 2.0” olarak adlandırabiliriz.

“Vergi iklimi de değişiyor” Neden ve nasıl? Bu mevzuyu detaylı şekilde “23-24 Kasım 2021 tarihlerindeki EY Vergi Konferansı” esnasında EY vergi profesyonelleri ile iş dünyasının önde gelen temsilcileriyle ele aldık ve almaya devam edeceğiz.

Neden bu değişiklik?

  • Artan bütçe açıkları,
  • Kurumlar vergisi oranlarındaki dibe doğru yarış,
  • Dijitalleşen ekonomide fiziki işyerine bağlı internasyonal vergileme kurallarının yetersizliği,
  • Sıfır yada oldukça düşük kurumlar vergisi oranları,
  • Kazançlarına bakılırsa şirketlerin adil bir vergi ödemediği algısı.

KÜRESEL DEĞİŞİM

1- Dijitalleşen iktisat vergilemesi ve küresel asgari kurumlar vergisi

1996’da “G7’nin vergi kaçakçılığı ve vergiden kaçınmayı” önceliklendirmesi vergide iklim değişikliği için “kelebek tesiri” yarattı. Değişimler 2015’te zirve yapmış olup, 2021’de internasyonal bir çözüme kavuştu. Bu durumu “Internasyonal Vergi 2.0” olarak adlandırabiliriz.

Hikayenin vakit çizelgesi:

Sürecin mihenk taşları sırasıyla, vergide şeffaflık ile “bankacılık sırrının” tarihe karışması, 2008-2009 mali
krizi, 2016’da OECD/G20’nin “Kapsayıcı Çerçeve” oluşumu ve Temmuz – Ekim 2021’de 136’dan fazla ülkenin OECD çözümüne desteğidir.

Haziran 2021’de ABD’nin görüşmelerden çekilmesiyle duran süreç, Başkanı Biden’ın G7’ye “küresel asgari kurumlar vergisi” önerisi ile hızla girmiş olduğu virajdan, G20 ve 132’den fazla ülkenin desteğiyle çıktı. Ekim 2021’de Roma’daki G20 toplantısında 136 ülkenin (küresel GSYİH’nın yüzde 90’dan fazlası) yardımı ile sonlandı. Sonuçta, 1920’lerden beri değişmeyen “fiziki işyerine bağlı vergileme kuralları” tarihe karışıyor. Her iki ayağın uygulanmasının 2023’te başlaması beklenirken, sıkışık takvimin teknik detaylar için kafi olup olmadığını göreceğiz. Çözüm ne vaat ediyor?

I. Ayak: En büyük ve kârlı Oldukça Uluslu Şirketlerin (“ÇUŞ”) kazançlarını, ülkeler arasındaki vergileme haklarının paylaşımı için yeni kurallar belirleyerek kazancın elde edilmiş olduğu ülkede “fiziki varlık” olmasa bile kazanç üstündeki vergileme hakkının mukim olunan ülkelerden, kazanç elde edilmiş pazar ülkelerine aktarımını sağlıyor. Dolayısıyla, küresel kazancı 20 milyar Euro ve kârlılığı yüzde 10’un üstündeki (finansal hizmetler ve madencilik sektörleri hariç) bir ÇUŞ, öteki ülke pazarından 1 milyon Euro ve üstü kâr elde eder ve o kazançla ülke içinde bağ (“nexus”) var ise; kârın yüzde 25’i (her

yıl ortalama 125 milyar ABD dolarından fazla bir kâr) pazar ülke ile paylaşılacak. Uygulamanın başlamasıyla ülkelerin “tek taraflı” uyguladıkları “dijital hizmet vergileri” yürürlükten kaldırılacak. Ayağın kapsamına dijital firmalar dışındaki şirketlerde girdi.

II. Ayak: Kazancı 750 milyon Euro’nun üstünde olan ÇUŞ’leriçin “küresel asgari kurumlar vergisi (yüzde 15)” ile (yatırım ve emeklilik fonları, devlet kurumları, kâr amacı olmayan kuruluşlar hariç) her yıl ortalama 150 milyar dolar ek kurumlar vergisinin toplanması hedefleniyor ve ülkelerin kurumlar vergisi indirim yarışının son ermesi umut ediliyor.

“Küresel asgari kurumlar vergisi” düzenlemesi, küreselleşme ile güçlenen ÇUŞ’lere karşı “bir devletin egemenlik gücüne dayanan vergi alma hakkını” öteki ülkelerle iş birliği içinde (çifte vergileme anlaşmalarındaki şeklinde) küresel ölçekte kullanmasıdır.

2- Karbon ve sıhhat vergiler, kripto varlık ve servet vergilemesi

“Küresel iklim değişikliği” mevzusunda, “çalışanlar, tüketiciler, yatırımcılar ve düzenleyiciler” başta olmak suretiyle tüm paydaşların artan baskısı ve “yeşil mutabakat düzenlemelerine” uyum için ek vergi geliri ihtiyacı sebebiyle, “karbon vergileri ve öteki çevre” vergilerinin hayata geçirilmesi gündemde geliyor.

“Tütün ve tütün içeren ürünler, alkollü içecekler ile şeker yada tatlandırıcı maddeler katılmış içecekler” şeklinde halk sağlığını negatif etkileyen ürünlere uygulanan vergilerle (sıhhat vergileri), hükümetlerin artan sıhhat hizmet giderlerine destek ve tüketicilerin bilgili hale getirilmesi planlanıyor.

Öteki mühim gündem ise dijitalleşme ve blokzincir teknolojisiyle artan “kripto varlıklar” ve bunların yatırım aracı haline gelmesi karşısında hükümetler bu mevzuda vergi dahil düzenlemeler yapmayı planlıyor. Dalgalanan fiyatlarına karşın devamlı artan küresel kripto varlık ticareti, bu varlıkların “vergide otomatik informasyon değişimi” haricinde kalması, bu varlıklardan sağlanan gelirlerin tespitindeki zorluklar, vergi yitik ve kaçağı ile kara paranın aklanması ve terörün finansmanıyla savaşım bu vergi düzenlemesi yapma mevzusunda hükümetleri zorluyor.

Servet vergisi tartışması bilhassa ABD’de gündemde. Sadece başta piyasa fiyatlarıyla oluşan servet kıymet artışının fiktif olması (realize olmaması), piyasa dalgalanmalarına maruz olması ve realize olmamış baza dayalı bir verginin ödeme gücü ilkesine uymaması, bu verginin uygulanmasını zorlaştırıyor.

3- Birleşmiş Milletler (BM) Dijital Hizmet Geliri Vergilemesi

20 Nisan 2021’de BM Model Vergi Anlaşmasına, “Otomatik Dijital Hizmetlerden Sağlanan Gelirler” başlığıyla eklenen “dijital hizmetler gelirlerinin” kaynak ülkede vergilemesini düzenleyen 12B maddesinin eklenmesi onaylandı. Böylece, fiziki bir işyeri olmadan sözleşmeye taraf bir devlete, öteki devlette mukim bir gerçek lehdar tarafınca elde edilmiş “otomatik dijital hizmet geliri” üstünde kaynak ülkeye vergileme hakkı veriliyor. Modele eklenen maddenin OECD’nin çözümünü destekleyen
üyeler haricinde kalan 57 üyesi ülke tarafınca kullanılması olası.

YERELDE NASIL BİR DEĞİŞİM?

1- Dijital hizmet vergisi kaldırılacak

Devletimizde dijital şirketlere karşı 2018’den beri “3 Nolu KDV (yüzde 18)”, “web reklam hizmetlerinde tevkifat (yüzde 15)” ve “dijital hizmet vergisi (yüzde 7,5)” olmak suretiyle üç değişik düzenleme yapılmış oldu. OECD’nin çözümünün 2023’te yürürlüğüyle Türkiye’nin “dijital hizmet vergisi” de yürürlükten kaldırılacak. Hatta çözümün yürürlüğü öncesindeki geçiş döneminde toplanan vergilerin; “I. Ayağın” yürürlüğü ile ABD’li ÇUŞ’lerce ödenecek vergiden mahsubuna ilişkin ABD ile Türkiye’nin anlaşması ortak bir beyanla açıklandı.

2- Karbon vergileri, sıhhat vergileri, kripto varlık vergilemesi

Paris anlaşması, AB Yeşil Mutabakatı ile sınırda karbon vergi vergisi emek harcamaları karbon ve benzeri vergileri Türkiye’nin de gündemine soktu. Türkiye’de “hususi tüketim vergisi” kapsamındaki “tütün, alkollü içecek ile şekerli içeceklere” ek olarak yeni sıhhat vergileri ve “kripto varlık vergilemesinin” gündeme gelmesi büyük olasılık.

3- Enflasyon muhasebesi geri geliyor

Pandemi, korumacılık ve jeostratejik gelişmeler sebebiyle tedarik zincirlerindeki sonucunda artan emtia tutarları küresel çapta enflasyon yaratıyor. Türkiye’deki mevcut enflasyon oranları sebebiyle on yedi yıl sonrasında 31.12.2021 itibarıyla “enflasyon düzeltmesi” zorunluluğu doğacak.

Zira Kasım 2021 ÜFE katsayısına bakılırsa, son üç yıl kümülatif ÜFE yüzde 100 ve üstünde (Kasımda yüzde 102,97); son on iki ayda ise yüzde yüzde 10 ve üstünde (Kasımda yüzde 54,62). Düzeltme yapılmaması Aralık 2021’de ÜFE’nin “845,00” (Kasım ayından düşük olması) ve altında olmasına bağlı. Cumhurbaşkanının yüzde 100’ü yüzde 35’e, yüzde 10’u ise yüzde 25’e çıkarma yetkisi işlevsiz.

Düzeltme yapılmaması için yasal düzenleme gerekecek. Dolayısıyla, düzeltme olmaması matematiksel olarak ihtimaller içinde, fakat trend olarak ihtimaller içinde değil. Enflasyon düzeltmesi “parasal olmayan” etken ve eylemsiz kalemlerin endeks katsayısı ile artırılması olduğundan; bilançonun aktifindeki parasal olmayan varlıkları, pasifteki parasal olmayan kaynaklardan (öz kaynaklar) fazla olan mükellefler için negatif oluyor.

Öteki taraftan, geçici olarak ve yüzde 2 vergi ödemek suretiyle uygulanan 31.12.2021’e kadar “tekrardan değerleme” seçimi meydana getiren mükellefler bu vergiyi boşuna ödemiş olacaklar. Vergide iklim değişiyor. Hazır mısınız?

Vergide iklim değişiyor yazısı öncelikle HAKANSEYHAN üstünde ortaya çıktı.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu
Kapalı

Please allow ads on our site

Looks like you're using an ad blocker. We rely on advertising to help fund our site.