Kalp Sembolü Nasıl Ortaya Çıktı? Zamanı ve Anlamı

İster duygusal bir aşk için olsun, ister başka bir kişiye ya da nesneye duyulan sevgiyi ifade etmek için olsun; bir görsel kullanmamız gerektiği vakit hepimizin aklına ilk gelecek olan kalp sembolü olacaktır. Artık çoğumuz biliyoruz ki popüler dünyanın vazgeçilmezi olan kalp sembolünün gerçek kalp anatomisi ile uzaktan yakından ilgisi yok. Peki ne oldu da bu sıradışı biçim vakit içinde bir kalp sembolüne dönüştü?

Kalp sembolü nereden geliyor sorusunun maalesef birkaç cümle ile açıklanacak rahat bir yanıtı yok. Şu sebeple bugün popüler kültür nesnesi haline gelen pek oldukca görsel şeklinde kalp sembolü de ilk başlarda değişik bir anlama sahipti. Süre içinde bugün bildiğimiz aşk ve sevgi ifadesi anlamını kazanmıştır. Gelin kalp sembolü nereden geliyor sorusu üstünden kalp sembolünün tarihçesine yakından bakalım.

Tarihte ilk kalp sembolü:

Bugünün Afganistan sınırlarında, milattan ilkin 3300 ve 1300 yılları aralığında yaşamış oldukları tahmin edilen İndus Uygarlığı ya da öteki adıyla İndus Vadisi Uygarlığı kalıntıları içinde tarihin ilk kalp sembolüne haiz kolyesi bulunmuş oldu. Bu kolyedeki kalp şekli, iç içe geçmiş sarmaşıklardan oluşuyordu. Sarmaşığın o dönemde sadakati temsil etmiş olduğu biliniyor. Kati olmamakla beraber tarihteki ilk kalp sembolü, sakadati temsil ediyor olabilir.

Kalp sembolü ile İndus Vadisi Uygarlığından birkaç yüz yıl sonrasında bu sefer günümüz Libya sınırlarında bulunan eski bir Roma kenti olan Cyrene’de karşılaşıyoruz. Cyrene’de bulunan gümüş sikkelerde kalp şekline benzeyen silphium bitkisi görülmüştür. Silphium bitkisi ve tohumlarının doğum denetim yöntemi olarak kullanıldığı biliniyor. Doğrusu milattan ilkin 5. ve 6. yüzyıllarda kalp sembolü, kati olmamakla beraber cinsellik ile azca da olsa bağlantılı olarak kullanılıyordu.

Kalp sembolünün aşk ve sevgi anlamında kullanılması:

Tarihte kullanılan ilk kalp sembollerinin pek de günümüzde olduğu şeklinde duygusal olmadığını görüyoruz. Kalp sembolünün aşk ve sevgi anlamında kullanılması ilk olarak Orta Çağ sürecinin sonlarında gerçekleşmiştir. 14. yüzyıldan ilkin kalp sembolü, pek oldukca değişik anlama haiz olarak incir yaprağı ile ilişkilendirilmiş ve hatta hanedan armalarında kullanılmıştır. Kalp sembolü üstünde geometrik emekler bile yapılmıştır.

Kalp sembolünün aşk anlamında kullanıldığı ilk yaratı, 1250 tarihindeki Roman de la poire isminde bir el yazmasıdır. Bu el yazmasında bulunan görselde bir genç, o dönem anatomik olarak çam kozalağına benzetilen ters bir kalp sembolünü genç bir kadına uzatıyor. Kati olmamakla beraber Roman de la poire eserinde kullanılan bu görsel, kalp sembolünün aşkı ifade etmiş olduğu ilk anlatımdır.

Benzer bir kullanımı 1305 yılı olarak tarihlenen, Scrovegni Şapeli’ndeki bir resimde görüyoruz. Giotto imzalı bu resimde kalp sembolü, İsa Mesih’e adanırken gösteriliyor. Dini anlamda kendini adama anlamında kullanılan kalp sembolü örnekleri ile aynı yüzyıl yapılmış pek resimde karşılaşıyoruz. O dönem insan kalbi çam kozalağına benzetildiği için tüm resimlerde bu şekilde bir kalp sembolü görmek mümkün.

Sonraki dönemlerde kalp sembolü kullanımı: 

Rönesans ve öteki erken çağıl dönem eserlerinde kalp sembolü ile sık sık karşılaşmak mümkün. Bu kullanım, milattan ilkin 90 yılına tarihlenen bir Pers duvar resminden esin alınarak yaygınlaşmıştır. 1530 senesinde Prens John Frederick’in talimatıyla Martin Luther için tasarlanan Luther Gülü isminde mühürde de kalp sembolü karşılaşmak mümkün.

18. yüzyıla kadar kalp sembolü çoğunlukla mukaddes kalp şeklinde tasvir edilmiştir. Hıristiyanlıkta yaygın olarak kullanılan taç, alev, ışık ve haç ile beraber çizilmiş sayısız kalp sembolü vardır. Hatta aynı dönem Japonya’da yapılmış bazı eserlerin üstünde de kalp sembolü görülmektedir. Hanedan sembollerinde sık kullanıldığı için 15. yüzyıldan itibaren iskambil kağıtlarında da kalp ile karşılaşmaya başladık.

Günümüzde kalp sembolü kullanımı:

Süre içinde kalp sembolü mukaddes aşkı ifade eden bir görsel olmaktan çıkmış, üstüne oldukca daha çok ticari meta üretilebilecek olan duygusal aşk teriminin bir ifadesi olmaya adım atmıştır. 19. yüzyıldan itibaren kalp sembolü ile çikolata kutularında, Sevgililer Günü kartlarında ve daha pek oldukca popüler kültür nesnesinde karşılaşmaya başladık.

1977 senesinde meydana getirilen, I Love New York cümlesindeki love şu demek oluyor ki sevmek fiili yerine kalp kullanılan kampanya ile beraber kalp sembolü hızla yaygınlaştı. Kalp sembolü hem de yaşam ve sağlık anlamında da kullanılıyordu. O şekilde ki 1980’li yıllara damgasını vuran  Super Mario Bros. 2 oyununda ilk kez karakterin can sayısı kalp sembolleri ile yayınlandı. O günden beri de artık neler bulunduğunu çoğumuz biliyoruz. 

Kalp sembolünün değişik alanlarda kullanımı:

Kalp sembolü tarih süresince asil Avrupa hanedanlarının armalarında kullanılmıştır. Kalp sembolünün kullanıldığı ilk hanedan arması ile 12. yüzyılda karşılaşıyoruz. Danimarka Krallığında bulunan bu hanedanın armasındaki kalpler, nilüfer yapraklarını betimlemektedir. Doğrusu aşkı ya da sevgiyi değil, o hanedanın dereye yakında bulunduğunu gösterir.

Kalp sembolünün mukaddes kalp anlamı kazanması ile beraber 13. 14. ve 15. yüzyıllardaki neredeyse her hanedan armasında bir kalp sembolü kullanılır hale geldi. Günümüz Avrupa ülkeleri hala bu hanedanların izlerini taşıdıkları için bugün bir Avrupa şehrine gittiğiniz vakit mahalli bir belediye armasında bile kalp sembolü ile karşılaşmanız mümkün. 

Kalp sembolünün öteki bir kullanımıyla da antik çağ botaniğinde karşılaşıyoruz. Bugün nesli tükendiği kabul edilen silphium meyvesi ve tohumları kalp sembolü ile gösterilmektedir. Silphium meyvesini 5. ve 6. yüzyılda meydana getirilen gümüş sikkelerden hatırlarsınız. 

Kalp sembolünün şekli ne anlama geliyor?

Tarih süresince sadakat, cinsellik, mukaddes aşk ve sonunda duygusal aşk anlamı kazanmış olan kalp sembolünün şekli nereden geliyor sorusunun da maalesef kati bir yanıtı yok. Elimizdeki en eski örnekte sarmaşıklardan yapılmış, sonrasında ise doğadaki bazı nesnelere benzetilmiş kalpler görüyoruz.

Bugün olduğu şeklinde tarih süresince da pek oldukca insan kalp sembolünün şeklini kıvrımlı yapısı sebebiyle kadın göğüslerine, kadın kalçasına ve değişik cinsel organlara benzetmiştir. Gariptir, aynı kalp sembolü şekline bakan öteki insanoğlu bu şekli Antik Yunan filozoflarının üç odalı olarak tanımladığı insan kalbine benzetmiştir. Doğrusu ortada bir biçim var ve neye benzetilirse o yöne çekilebiliyor. 

Bugün her türlü aşkın ve sevginin sembolü olarak kullandığımız kalp sembolü nereden geliyor sorusu üstünden tarihte haiz olduğu değişik anlamlardan bahsettik. Kalp sembolü ile alakalı düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.