Çin’de Teknoloji Milyarderleri Yönetimin Takibinde

Son yıllarda dünyanın en fazlaca konuşulan ülkelerinden biri emsalsiz ki Çin. Asya ülkesi ekonomik olarak güçlendikçe siyasal ve kültürel etkinliğini de arttırmaya başlamıştı. Bu etkinin lokomotiflerinden biri ise teknoloji yatırımlarıydı. 

Çin’de peşpeşe gelen piyasa düzenlemelerinin bir sonraki hedefinin teknoloji devleri olabileceği ifade ediliyor. Bu durum hem Çin içinde hem de dünyanın geri kalanındaki piyasalarda bir gerginliğe niçin oluyor. Çin Devlet Başkanı Xi‘nin son açıklamaları da bu gerilimi etkiliyor.

Teknoloji devleri kamuya devredilebilir mi?

Çin’in şu andaki durumunu idrak etmek için ülkenin geçmişine bakmak gerekiyor. Mao döneminde ülkede mutlak bir komünist yönetim hakimdi. Sonrasında ise yavaş yavaş ülkede kısmi zenginleşme başladı. Deng Xiaoping döneminde “varlıklı olmak onurludur” anlayışı ile beraber Çin halkı da zenginleşme adımları atmaya başlamıştı. 

Günümüzde de Çin’in bazı şehirleri kapitalizmle etkileşime geçebilir ve paracı ülkelerde bulunan sisteme uyumludur. Gene de ülkenin büyük kısmı komünist rejimle yönetilmektedir. Ülkenin uyguladığı sıkı sıkıdüzen ve denetim politikaları, aşırı merkeziyetçi sistem de bu durumu pekiştirir.

Son dönemde ise Çin’in artık durumu değişti. Geçmişte yoksul bir ülke olarak ucuz işgücü deposu olarak ele alınan Çin artık orta derslik bir ülke haline gelmeyi başardı. Xi de artık ülkenin zenginlerinde toplanan kaynakların halka yayılması icap ettiğini düşünüyor. Bu durumun bir sebebi olarak da güçlenen bireylerin parti yönetimini mesele çıkarması ihtimali.

Para güç ilişkisi

Hem yurt içinde ellerinde tuttukları kapital, hem de ülke dışındaki tesirleri sebebiyle teknoloji devleri Xi’nin radarına girmiş durumda. Analistlere gore bu kişilerin ellerindeki güç, Çin’in yönetimindeki Komünist parti için bir risk. Son yıllarda Alibaba, TikTok, Tencent şeklinde adlar Çin’den çıkan dikkat çekici adlar içinde yer alıyordu.

Çin’in bir sonraki hedefinin teknoloji zenginleri olup olmayacağı merak ediledursun, ülkede teknoloji devleri şimdiden bazı adımlar atmaya başlamış durumda. Geçen hafta Xi tarafınca meydana getirilen açıklamanın peşinden 24 saat geçmemişti ki Tencent, ülkede “genel refah” yaratılması için ortalama 5.6 milyar poundluk bir fon ayırma sözü verdi. Şirket bu ayın başlangıcında da gençlerin oyun süresine engelleme getiren özellikleri duyurmuştu. Bu hamlenin sebebi ise devlet medya organlarının oyunları “ruhani afyon” olarak nitelendirmesiydi. 

Şirketlerin manevra alanı azalıyor

Asya devinde devletin yaklaşımı daha sert hale geldikçe Çinli firmaların piyasa kıymeti de etkileniyor. Pasifik okyanusunun her iki tarafındaki hükümetlerin baskıları sonucu Çin menşeli firmaların toplam kıymet kaybı 1 trilyon dolar eşiğini aşmış durumda. 

Altın Ejderha Endeksi isminde olan ve Çin’in ülke haricinde işlem gören en büyük 250 firmasının yer almış olduğu listede bu yıl toplam kıymet kaybı da yüzde 50’ye gelmiş durumda. Didi şeklinde ülkenin büyük firmalarının dış pazarlarda işleme açıldıkları anda sıkı kısıtlamalarla karşılaşması, hatta direkt engellenmesi genel olarak bir çekince oluşturuyor. Bazı kişiler Çin’in bu mevzuda karar vermesi icap ettiğini savunurken bazıları ise Çin’in düzenleyici rolünün gereğini yaptığını korumak için çaba sarfediyor.

Tek etkilenen firmalar değil

Firmalar Çin’deki zenginliğin dağıtımı sorunundan etkilenenlerden yalnızca biri. Kişiler için de durum oldukça karmaşık gözüküyor. Çin’in kısıtlamalarını eleştiren Alibaba’nın kurucusu Jack Ma tam üç ay süreyle gözden kaybolmuş ve büyük gerilime niçin olmuştu. 

TikTok’un sahibi olan ByteDance’ın kurucusu da “kitap okuyup hayal oluşturmak” için görevi bıraktığını açıklamıştı. Pinduoduo adlı e-ticaret platformunun kurucusu olan Colin Huang da şirketteki görevinden el çektirilmişti. 

Daha bunun internasyonal kavgası var

Çinli firmaların yurtdışında, bilhassa ABD borsalarında işlem görmesi Çin açısından o kadar da hoş karşılanan bir şey değil. Zira ABD’de geçen bir yasa, ülke borsasında yer edinen firmaların en geç üç yıl içinde muhasebe kayıtlarını ABD’li denetçi ve yetkililere açmasını gerektiriyor. Trump döneminde çalışmalarına başlanan bu düzenleme Biden döneminde de devam ediyor.

Çin ise buna karşılık olarak yeni bir yasa çıkardı ve şirketlerin, öncesinden yasal mercilerden izin almaksızın yabancı denetçilere muhasebe kayıtlarını açmasını yasakladı. Bu da istedikleri süre şirketlerin denetlenmesini engelleyebilecekleri anlamına geliyor.

Averaj bir yatırımcı için ise bu durum bir risk oluşturuyor. Diyelim ki bir firmanın hissesini aldınız ve bu şirket da 3 yıl süresince muhasebe kayıtlarını paylaşamadığı için borsadan kaldırıldı. Elinizde hisselerle kalakalırdınız. Bu risk de Çinli firmalara yatırım meydana getirecek olanları korkutuyor.

Çin’in iç politikaları daha uzun süre kritik edilmeye devam edilecek şeklinde gözüküyor. Bu mevzuda siz ne düşünüyorsunuz?