ABD’yı Kim Keşfetti? Colombus mu Amerigo Vespucci mi?

ABD hakkında varoluşundan bu yana zamanı anlamda birçok öykü mevcut. Bu öykülerin kimisinin cevapları barizken, kimisi oldukça kafa karıştırıcı olabiliyor. Ülkenin zamanı oldukça köklü olunca, birçok değişik zamanı vakası ve hikayeyi de kendisi ile beraber günümüze taşıyor. Bu zamanı olaylar içinde ABD’yı kimin bulmuş olduğu mevzusu oldukça tartışılıyor olsa bile arkasında hala kendi gizemini taşıyor.

Ikimiz de tam olarak bu gizemi aydınlatmak, aydınlatamasak bile kafada kalan sual işaretlerini birazcık daha azaltmak amacıyla ABD’yı kimin keşfettiği mevzusunda detaylı bir araştırma yaptık. Basitçe mevzunun ön sözünü anlattığımıza bakılırsa artık merak mevzusu olan ‘ABD’yı kim keşfetti’ sorusuna dönebiliriz. 

Hepimiz tarafınca malum o zamanı öykü: 

ABD’yı kimin keşfettiğinin cevabı hakkaten tam bir sırlar perdesi. O şekilde ki bu mevzu hakkında birçok iddia ve münakaşa mevcut olsa da birçoğu düşüyor ve düşmeyenlerde hala kritik edilmeye devam ediyor. Fakat malum ve kabul gören en büyük iddia Christopher Columbus’un ABD’yı keşfettiği yönünde. Yabancı ülkelerin okullarında bile bu şekilde lanse edilmesi bu iddiayı oldukça köklü hale getiriyor. Peki hakkaten Columbus ilk kaşifmiydi yoksa ondan oldukça daha ilkin ABD topraklarına ayak basanlar oldu mu?

Christopher Columbus’un 1942 senesinde yapmış olduğu bulgu ile ABD’yı başka avrupalılardan ilkin keşfettiği en oldukça kabul gören iddialardan bir tanesi. Bu mevzunun aksine keşfin Columbus’dan oldukça daha önceye dayandığını iddia eden çağdaş araştırmacılar mevcut olsa da, kati olarak kanıtlanan pek fazla informasyon mevcut değil. En malum iddialara içinde ele başını çekenlerden biri ise bir grup izlandalı kaşifi mevzu alıyor. Leaf Erikson’ın liderliğinde ilerleyen bu grubun Columbus’dan tamı tamına 500 yıl ilkin ABD’yı keşfettiği iddia ediliyor.

Doğal ki Erikson’ın, Columbus’dan ilkin bulgu yapmış olduğu iddiaları olduğu benzer biçimde aynı şekilde Erikson’ınında bu keşfi icra eden ilk şahıs olmadığı yönünde birçok iddia mevcut. Bu mevzu üstünde düşünce sahibi olan araştırmacılar, Asya ve Afrika kıtasından olan birçok insanoğlunun hem Erikson’dan hem Columbus’dan daha ilkin ABD topraklarına ayak bastığını ortaya sürüyor. Bu varsayımlar içinde Buz Devri Avrupası’ndan insanoğlu bile mevcut fakat o dönemin koşulları bulgu yapmış olup kıta isimlendirmeye pek uygun olmadığı için yada planlar o yönde olmadığı için işler birazcık değişik ilerlemiş.

ABD’nın keşfedilmesi hakkında öteki teoriler: 

19. yüzyılda katolikliğin oldukça yaygın olduğu dönemlerde Columbus Şovalyeleri isminde bir katolik müessese  Columubus’u başarılarından dolayı ödüllendirmek istedi. Columbus’un ABD’nın Columbus tarafınca keşfediliğini resmileştiren bu durum, Columbus’un katolik bir kahraman olarak gözükmesinin yanı sıra ulusal Columbus gününün de başlamasını sağlamış oldu. Kim bilir Leaf Erikson’ın yarışta geri düşmesini elde eden en büyük faktörlerden biri de bu durumdur.

Erikson’ın kıtaya ilk ulaşan şahıs olduğu malum gerçeklerden biri olsa da bunun da aksini iddia edenler olduğundan bahsetmiştik. Bu iddialar içinde Çin devletinin bir filosu da mevcut.  Meşhur tarihçi Gravin Manzies’in söylediklerine bakılırsa, başlangıcında Amiral Zhang He’nin olduğu bir Çin filosunun ABD topraklarına 1421 senesinde ulaştı ve keşfetti. Kanıt olarak da 1418 yılından kalma bir haritayı gösterdi. Manzies bu kanıtla beraber oldukça kuvvetli bir teoriyi öne sürmüş olsa da, bu kuram hemen hemen kanıtlanmamış durumda ve kritik edilmeye devam ediyor.

Malum başka ucu açık olan teorilerden biri ise İrlandalı keşiş St. Brenden’ın keşfi hakkında. M.S 500 civarında St. Brenden seyahat hayata geçirmeye pek uygun olmayan, tahminen o dönemin koşullarındaki ilkel bir vapur ile Şimal ABD’ya doğru yolculuğa çıktı. Doğal ki bu şekilde bir kuram mevcut olsa da bu teoriyi tek destekleyen şey 9. yüzyıldan kalma bir kitabından başka birşey değil.

ABD’yı hakkaten kim keşfetti?

Avrupalı kaşifler tarihteki malum adıyla Yeni Dünya’ya vardıklarında birçok kişinin daha evvelde bu topraklara ayak bastığını hatta halihazırda orada yaşadıklarını fark ettiler. Bu durum onlardan ilkin bu keşfi icra eden birilerinin bulunduğunu kanıtlıyordu. Fakat ABD bir halde keşfedilmeliydi.

Yaşanmış olan son buzul çağlarında Bering kara köprüsü oldukça büyük bir role sahipti. Günümüz Alaska’sını günümüz Rusya’sına bağlayan bu köprü, günümüzde sular altında olsa da kendi zamanında ulaşım için kullanılan oldukça mühim bir yoldu. 30.000 yıl öncesinden 16.000 yıl öncesine kadar işlevini elde eden Bering köprüsü  bu uzun süre zarfında, organik olarak merak eden birçok insanında bu köprüyü kullanmasını sağlıyor. Geçişi icra eden ilk insanların tam olarak ne süre karşıya geçmiş olduğu bilinmese de 20.000 ila 25.000 yıl öncesi  meydana getirilen en yakın tahminler içinde yer ediniyor.

Bulgu mevzusundaki bilgilendirmelerde arkeolojik kazıların tesirleri de oldukça büyük. ABD’nın keşfi mevzusunda ortaya sunulan arkeolojik kanıtlar, insanların 14.000 yıl ilkin Yukon’a (Şimal ABD) ulaştığını gösteriyor. Hatta Yukon içinde keşfedilen mağaralarda 24.000 yıl ilkin insanların orada yaşamış olabileceğini kanıtlayacak bilgiler öne sürülse de bahsi geçen ABD’nın keşfi mevzusunda bu bilgiler yerleşik olmaktan oldukça uzak kaldılar.

ABD’nın keşfi mevzusu hakkaten o denli muamma bir durum ki, zamanında ilk inanılan Amerikalılar bile günümüzdekinden oldukça değişik. 1970’lere kadar Clovis halkı olarak malum ilk Amerikalılar, isimlerini New Mexico civarlarındaki 11.000 senelik bir yerleşimden alan bir halktı. Sonradan ortaya çıkan bilgiler ile Clovis halkının ilk Amerikalı insanoğlu olmadığını kanıtlasa da hala birçok araştırmacı ABD’nın keşfinde Clovis halkının büyük görevi olduğuna inanıyor. Bir tek bahsi geçen bu durum bile Columbus’dan ilkin başkalarının ayak bastığını kanıtlar özellikte.

Colombus hemen hemen ABD’yı keşfetmeden ilkin, mitlerde anlatılana bakılırsa hafifçe arazide yaşayan birçok göçebe kabile mevcuttu. Son on yılda bu mevzuya yönelik meydana getirilen araştırmalar ABD topraklarında ilk bulunan insanların oldukça karmaşık ve organize toplumlarda yaşadığını belirtiyor.

Columbus yapmış olduğu birçok keşiflerden birinde ABD’yı keşfettiğini öğrenememiş bunun yerinde Hindistan açıklarında bir adaya ulaştığını düşünmüştü. Bu yanlış fikir şekli kıtayı tanıyamamasını ve organik olarak adını de verememesine sebep olmuştu. Columbus’un keşfinden 5 yıl sonrasında İspanya adına keşifte olan Floransalı kaşif Amerigo Vespucci, Columbus’un aksine bu kıtanın Hindistan olmadığını ve tamamen ayrı bir kıta bulunduğunu fark etti. Doğal ki bu şekilde bir keşfin üstüne de Amerigo Vespucci kıtaya kendi adını verdi.

ABD’ya adını veren kaşif: Amerigo Vespucci

Kendi zamanının parlak kaşiflerinden kabul edilen Vespucci, 1497 ve 1504 yılları aralığında hem İspanya hem Portekiz adına Bulgu Çağı’nın iki seferine katıldı. 1503 ve 1505’te Vespucci’nin adı altında bahsi geçen keşiflerin ve Vespucci’nin yapmış olduğu öteki keşiflerin anlatımlarını ve açıklamalarını içeren kitapçıklar basıldı. Tarihçiler genel olarak bu kitapçıkların doğruluğu mevzusunda negatif düşüncelere haiz olsalar da kitaplar oldukça popüler olduğundan Vespucci’nin itibarını bir fazlaca arttırmıştı.

1501 senesinde yapmış olduğu bir sefer esnasında Vespucci bir şeyin farkına vardı ya da en azından farkına vardığını iddia etti. Portekiz seferi esnasında Brezilya’nın Avrupalılar için yeni bir kıtanın parçası bulunduğunu ve bu kıtaya ‘Yeni Dünya’ adını verdiği en büyük iddialarından biriydi. Bahsi geçen bu düşünce, haritacı Martin Waldseemüller’e Vespucci’nin 1507’de “ABD” formunu ilk kez Yeni Dünya’yı gösteren bir haritaya uygulayarak başarılarının tanınmasını sağlamış oldu. Öteki haritacılar da aynı şeyi yaptılar ve 1532 senesinde ABD adı artık resmi olarak yeni keşfedilen kıtalara yapıştırıldı. Vespucci’nin ise bu ödüllerden haberdar olup olmadığı bilinmiyor.