İş Bankası Genel Müdürü Aran: Dijital Para ve Kripto Para mevzusu birbirine karıştırılmamalı

Nisan ayı başlangıcında İş Bankası’na genel müdür olarak atanan Hakan Aran, “Bankacılık Söyleşileri” kapsamında, İş Bankası’nın hedefleri, dijitalleşme emekleri, 2021 beklentileri ve ekonomiye dair AA muhabirine değerlendirmelerde bulunmuş oldu. Dijital para mevzusuna da değinen Aran,  Blokzincir teknolojisi ve dijital paraların, geleceğin teknolojileri bulunduğunu, düzeltim paketindeki dijital para mevzusunun kripto paradan oldukça değişik bulunduğunu daha ilkin ifade ettiğini aktardı.  Aran, dijital para ve kripto para mevzusunun birbirine karışmaması icap ettiğini söylemiş oldu. Aran, “Merkez bankalarının çıkardığı dijital paralar, itibari paraların dijital versiyonudur. Oysa kripto paralar mevzusu; hemen hemen ülkemiz dahil dünyanın pek oldukça ülkesinde düzenlemesi yapılmamış ya da kısmi yasaklama yönünde yapılmış, teknoloji, siber hırsızlık, fiyat oynaklığı, dolandırıcılık ve düzenleme açısından oldukça büyük riskler barındıran, aracılık meydana getiren şirketleri seçerken dikkatli ve davranışlarında ölçülü olunması ihtiyaç duyulan, hemen hemen piyasa yapıcılığı olmayan riskli bir alandır” dedi.

Hakan Aran’ın açıklamaları şöyleki:

Aran, Banka’nın; Gazi Mustafa Kemal Mustafa Kemal Atatürk’ün belirlediği “Türkiye Cumhuriyeti’nin siyasal bağımsızlığını tutumsal bağımsızlıkla perçinlemek” misyonu doğrultusunda, en mühim sermayesinin “zeka, dikkat, iffet ve metodolojik emek harcama” bulunduğunu asla akıldan çıkarmadan, ilk Genel Müdür Celal Bayar’ın “İş Bankası çalışanları alelade çalışanlar değildir, başarı göstermiş olmayı ulusal bir onur ve özsevi meselesi olarak gören Türk gençleridir” tespitini teyit eden bir anlayışla 97 senedir ülkesi için çalıştığını altını çizdi.

Aran, “Vizyonumuz da kapsayıcı ve katılımcı bir yaklaşımla sürdürülebilir kıymet yaratan geleceğin bankası olmak. 100. yıla giderken ilk hedefimiz; haiz olduğu değerleriyle ülkesine hizmet ederek geleceğin İş Bankası’nı yaratmak, iş modeliyle, organizasyon ve hizmet modeliyle, şube yapısıyla, çalışanlarının yetkinliğiyle ve teknoloji altyapısıyla geleceğin bankasını inşa etmek.” dedi.

Günün koşullarına bakılırsa değişen bankacılığı A’dan Z’ye İş Bankası’nda hayata geçireceklerini belirten Aran, “Hususi bankalar içinde her alandaki liderliğimizi ve gücümüzü pekiştirerek korumayı, ülkemize hizmet edebilmemizi elde eden finansal gücümüzü sürdürmeyi arzu ediyoruz. Genç, dinamik, dönemin ilerisinde çağıl bir bankacılık anlayışını müşterilerimizin teveccühü ve kuvvetli bir bilanço performansıyla beraber tesis etmeyi hedefliyoruz.” diye konuştu.

BANKACILIK YAPARAK DESTEK OLMAK EN BÜYÜK GURUR KAYNAĞIMIZ

Aran, İş Bankası benzer biçimde ölçeği itibarıyla ülke ekonomisi üstünde tesiri bulunan büyük tüm kurumların, bu şekilde dönemlerde daha çok mesuliyet üstlenmesi, kar değil, ziyanı paylaşma mevzusunda ortak olması, elini taşın altına koyması, haiz olduğu imkanları müşterileri için, ülkesi için tesis edebilmesi icap ettiğini söylemiş oldu.

“Türkiye’nin bankası” olarak tüm kesimlere destek olmaya itina gösterdiklerini ve göstermeye devam edeceklerini aktaran Aran, şunları kaydetti:

“Hem çalışanlarımızın hem müşterilerimizin sağlığını önceliklendirecek şekilde 2020 yılı süresince elimizden gelen her şeyi yapmanın gönül huzurunu yaşıyoruz. Böylesine zor bir yılda hakkaten oldukça iyi bir imtihan verdiğimizi düşünüyorum. 2020 yılının en oldukça kredi veren, en yüksek istihdam elde eden, müşterilerinin mevduatını emanet etmesi anlamında en oldukça tercih edilen hususi bankası olmak ve bunların yardımıyla hakiki manada bankacılık yaparak ülkeye ve insanlarımıza destek olmak bizim en büyük gurur kaynağımız.”

ENFLASYON, CARİ AÇIK, KUR, İSTİHDAM, BÜYÜME…

Ekonomide bir taraftan yüksek enflasyonla savaşım edildiğini, öte taraftan gözlerinin cari açık ve kur tarafında bulunduğunu belirten Aran, “Buraları yönetmeye çalışırken bir taraftan da istihdam ve gelişme mevzusu var. Birbiriyle ters yönde, zıt etkileşen pek oldukça kuvvetle savaşım ederken, hepsinde pozitif yönde netice almaya çalışmak asla kolay değil. Bizlere düşen, bu mücadeleye sonuna kadar destek olmaktır. Biz bu şekilde bir devrin minimum hasarla atlatılması, birbiriyle değişik yönlerde etkileşim içinde olan hedeflerin belirli bir denge içinde tutturulabilmesi için İş Bankası olarak elimizden gelen desteği veriyoruz, 2021 senesinde da vermeye devam edeceğiz.” şeklinde konuştu.

Aran, geçen yıl salgının negatif etkilerini gidermek ve ekonomik aktiviteyi desteklemek için esnafa, çiftçiye, ihracatçıya, hanehalkına, tüccarlara, KOBİ’lere ve kurumsal müşterilere Ekonomiye Destek Paketi, Elbirliği ile Devam Destek Paketi ve daha birçok paket, kampanya ile destek olduklarını, ek olarak müşterilerinin 42 milyar liralık borcunu ötelediklerini bildirdi.

EKONOMİYE DESTEĞİMİZİ DEVAM ETTİRECEK GÜÇTEYİZ

Hakan Aran, bankacılık sektörünün 2020 senesinde kur tesiri hariç aktiflerde yüzde 24,6, kredilerde yüzde 25, mevduatta yüzde 19,9 büyüdüğünü hatırlatarak, İş Bankası olarak 2020 senesinde aktifleri yüzde 26,9 büyüterek 594 milyar TL düzeyine getirdiklerini ve bunun en yakın hususi banka ile 100 milyar TL’nin üstünde bir fark anlamına geldiğini söylemiş oldu.

Aran, canlı kredilerde yüzde 27,7’lik artış ile 345 milyar TL’lik bir hacme, gayrinakdi kredilerde ise yüzde 28,6 artış ile 119,6 milyar TL’lik bir büyüklüğe ulaştıklarını belirtti. Mevduatta yüzde 24,7 gelişme ile 368,9 milyar TL’ye çıktıklarını bildiren Aran, bu rakamlarla hususi bankalar içinde ilk sırada yer aldıklarını altını çizdi.

Banka’nın yüzde 18,68’lik ana para yeterlilik rasyosuna haiz bulunduğunun altını çizen Aran, “Ekonomiye desteğimizi devam ettirebilecek güç ve sağlamlıktayız. 2020, bilanço neticeleri anlamında büyüdüğümüz bir yıl oldu. 2021 senesinde da gene hanehalkının ve gerçek sektörün finansmanında etkin olmaya devam edeceğiz. Her yerde, her sektörde varız. Devamlı yaygın bir kredilendirme anlayışı gözetiyoruz ve buna da devam edeceğiz.” diye konuştu.

Aran, bu yıl İş Bankası’nda kredi büyümesinin gene TL ağırlıklı olarak gerçekleşeceğini ve TL kredileri yüzde 15 civarında büyütmeyi öngördüklerini söylemiş oldu. Mevduatın, ana fonlama deposu olmaya devam edeceğini vurgulayan Aran, mevduat mevzusunda iddialı olduklarını, 2021 senesinde TL mevduatı yüzde 25 artırmayı hedeflediklerini belirtti.

DİJİTALLEŞME RÜZGARI

Sektördeki dijitalleşme ve teknolojik gelişmeler ile İş Bankası’nın bu alandaki çalışmalarına ilişkin de değerlendirmelerde bulunan Aran, salgının dijitalleşmeyi oldukça hızlandırdığına işaret ederek, şunları kaydetti:

“Salgınla beraber dijitalleşme rüzgarına en hazırlıklı sektörlerden biri olduğumuzu gördük. Hızlıca aksiyon aldık. Bankacılık sektörü, hem dijitalleşme seviyesi hem teknolojik altyapı hem de finansal açıdan ne kadar kuvvetli bulunduğunu gösterdi. Mobil bankacılık aniden ana kanal, temassız ödemeler ve internetten ödeme ana ödeme şekilleri haline geldi. Krediler, aniden mobilden verilmeye başlandı. Hatta taksit öteleme işlemlerinin bile mobilden yapılabildiği bir aşamaya geldik. Pandemide şubelerin emek harcama saatlerinin daralması bankacılık faaliyetlerini etkilemedi. Mevduatlar, dijital kanallardan fiyatlandı. Bu zamanda zorluklara karşın asla kimse ‘ben bankacılık hizmetlerine ulaşamıyorum’ demedi. Türkiye, pandemi süreci kısıtlamalarında hiçbir aksaklık olmadan finansal hayatına devam etti.”

REKABET FINTECH VE TECHFİNLERLE BANKALAR ARASINDA DA OLACAK

İş Bankası Genel Müdürü Aran, rekabetin, eski bildiğimiz sınırlar içinde birbirinden belirgin çizgilerle ayrılan tarzda olmayacağına dikkati çekti.

Bankacılıktaki rekabetin bir tek bankalar içinde değil, fintech’ler ve techfin’lerle bankalar içinde da olacağını, bankacılığın bir tek bankaların birbirleriyle rekabet etmiş olduğu bir alan değil, fintech’ler ve techfin’lerin de girdikleri bir alan haline gelmeye başladığını, tüm bankaların gelecek planlarını buna bakılırsa yaptıklarını belirten Aran, bu resmin bazı fırsatlar da sunduğunu açıkladı.

Aran, dijitalleşmeyi tüm süreçlerine uyarlayan kurumların daha avantajlı hale geldiklerini altını çizdi.

İş Bankası’nın teknoloji ve dijitalleşmedeki eğilimi görerek gereğini yapmak için oldukça evvelinde yola çıkan, bu kapsamda dijitalleşmeyi tüm süreçlerine adapte eden, Silikon Vadisi’nden Çin’e, Kıbrıs Kalkanlı’ya inovasyon merkezleri açan ve buralardan beslenen bir kurum bulunduğunu belirten Aran, her bir müşterinin kendisini “bankanın tek müşterisiymiş” benzer biçimde hususi hissedeceği geleceğin bankacılık iş modelini, suni zeka teknolojisini kullanarak hayata geçirmeyi ve alan kişi deneyimini mükemmelleştirmeyi amaçladıklarını kaydetti.

Aran, teknoloji yatırımlarıyla müşterilerin pratiklik, hız ve kolaylık yönündeki beklentilerini kusursuz bir dijital deneyimle karşılayacak şekilde kaliteli ve özelleştirilmiş bir bankacılık hizmeti olarak sunmaya itina gösterdiklerini açıkladı.

Gelecekteki bankacılığın; ıslak imzaların atılmadığı, tüm işlemlerin tamamen dijital paralarla web üstünden yapıldığı, hatta bunun ötesinde bir banka sistemine girme zorunluluğunun olmadığı, hangi iş nerede yapılıyorsa o işin bir parçası olarak orada bankacılık hizmetlerinin alındığı bir şekilde olacağının altını çizen Aran, “Önümüzdeki dönemde açık bankacılık, platform bankacılığı, görünmez bankacılık, suni zeka ile kişiselleştirilmiş bankacılık, dijital paralar ve blokzincir en oldukça konuşulan kavramlar olacak ve bunlar bankacılığa damgasını vuracak. İş Bankası’nı, tüm bu kavramların öncüsü olarak görmeye devam edeceksiniz.” dedi.

MÜŞTERİ VERİSİNİN NASIL KORUNACAĞI EN KRİTİK NOKTA

Finans sektörünü ve mevcut bankacılık iş yapış şekillerini temelden değişiklik yapma potansiyeli bulunan açık bankacılığa ilişkin düzenlenmelerin peyderpey devreye girdiğine işaret eden Aran, veri sahipliğinin kurumlardan müşteriye geçmiş olduğu açık bankacılığın müşterilerin bankacılık hizmetlerine ilişkin deneyimini, bankaların kendi aralarındaki rekabetini ve fintech’lerle olan iş birliğini etkileyeceğini söylemiş oldu.

Aran, devamla şu değerlendirmelerde bulunmuş oldu:

“Açık bankacılık denildiğinde; finansal erişimde bankaların tek aracı olmadığı, bununla ilgili lisans almış ya da bu alanda etkinlik gösteren fintech’ler ve techfin’lerin de artık müşteriye hizmet verdiği, dolayısıyla finansal erişimin bankalarla sınırı olan olmadığı ve oldukça genişlediği bir dünya hayal etmemiz lazım. A, B, C bankalarındaki hesaplarınızı görmek için o bankaların uygulamalarına girmek zorunda değilsiniz. Bu alanda yeni kurulan bir şirket, lüzumlu izinleri alırsa size tüm bankalardaki hesaplarınızı gösterebiliyor ve bu hesaplarınız içinde para aktarımı yapabiliyor. Bu anlamda daha ilkin bankaların yapmış olduğu işlemlerde bankaların tekeli kırılmış oluyor. Finansal erişimi yaygınlaştırması ve kolaylaştırması anlamında artı kıymet yaratan, müşterinin lehine olan bir kavram. Verinin sahibi olmak güzel, siz istediğiniz kuruma kullandırıyorsunuz. Mesela, İş Bankası’na yönerge gönderiyorsunuz, ‘X şirkete benim verimi izah edebilir, onunla veriyi paylaşabilirsiniz’ diyorsunuz. Ikimiz de bu alan kişi emirinin müşterimizden geldiğini teyit etmek kaydıyla gereğini yapıyoruz.

Buraya kadar olan kısmı oldukça güzel fakat bununla beraber müşterimizin güvenilmiş olduğu bu kurumların veri merkezlerinin güvenlik ve olgunluk seviyeleri, veri koruma deneyimleri, yurttaşlarımızın teknoloji ve finansal okuryazarlığı, müşterilerimizin verisinin bankacılık benzer biçimde sıkı düzenlenen ve denetlenen bir sektör haricinde ne seviyede korunabileceği mevzularında bazı endişeler taşıyoruz. Bundan dolayı bankalar; yapıları gereği veriyi koruyabilme kabiliyetine, geçmişine ve kültürüne sahipken, senelerdir bu mevzuda en sıkı şekilde denetlenirken, yeni kurulan fintech’lerin bu seviyeye ne kadar sürede gelebileceği, yurttaşlarımızın kendi verisine ne kadar haiz çıkabileceği mevzusu bence açık bankacılığın en tehlikeli sonuç noktası.”

Aran, gelecekte bankacılık sektöründe mühim rol oynayacak kavramlardan birinin de blokzincir olduğuna işaret etti.

DİJİTAL PARA KONUSU

Dijital paralar mevzusuna da değinen Aran, bilhassa dijital paranın para politikasının etkinliğini zayıflatmaması ve güçlendirmesi için mobil penetrasyonun ve banka hesaplarının toplumda yaygınlaşmasının mühim bulunduğunu altını çizdi.

Aran, “Hemen hemen bankacılıkla tanışmamış kesimler ya da mobil iletişimi olmayan kesimlerin dijital parayla harcama yapması oldukça kolay değil. Dijital paraya geçmek, dijital parada etkin olmak istiyorsak her insana bir banka hesabı açılması, her insanın bir mobil erişimi olması gerekecek. Bankacılık sektörünün kapsayıcılığının da artması gerekecek. Bu alanda bizi öncü olarak görmüş olacaksınız.” şeklinde konuştu.

KRİPTO PARAYA YATIRILAN BİRİKİMİN BİR GECEDE KAYBEDİLMESİ RİSKİ VAR

Hakan Aran, dijital para ve kripto para mevzusunun birbirine karışmaması icap ettiğini söylemiş oldu.

Blokzincir teknolojisi ve dijital paraların, geleceğin teknolojileri bulunduğunu, düzeltim paketindeki dijital para mevzusunun kripto paradan oldukça değişik bulunduğunu daha ilkin ifade ettiğini aktaran Aran, şunları kaydetti:

“Merkez bankalarının çıkardığı dijital paralar, itibari paraların dijital versiyonudur. Oysa kripto paralar mevzusu; hemen hemen ülkemiz dahil dünyanın pek oldukça ülkesinde düzenlemesi yapılmamış ya da kısmi yasaklama yönünde yapılmış, teknoloji, siber hırsızlık, fiyat oynaklığı, dolandırıcılık ve düzenleme açısından oldukça büyük riskler barındıran, aracılık meydana getiren şirketleri seçerken dikkatli ve davranışlarında ölçülü olunması ihtiyaç duyulan, hemen hemen piyasa yapıcılığı olmayan riskli bir alandır. Bu alandaki servet oldukça azca sayıda adreste toplanmış durumdadır. Ciddi bir yoğunlaşma vardır. Aracılık eden kuruluşların ise bir kısmı saydam, sahipliği, finansal gücü ve son durumu malum kuruluşlar değildir. Bu tarz şeyleri anlatmaya çalışmış ve kripto paraya yatırım yapmış olanlar tarafınca eleştirilmiştim. Bugün yaşanmış olan fiyat düşüşleri, faaliyetine bir gecede son veren kripto para borsası ve vatandaşın parasını alarak bir gecede buharlaşan kripto para şirketi; kripto paralar için ‘yasal güvenceden yoksun kumardan ayrımsız bir alandır’ derken ne demek istediğimi üzücü bir halde gösteriyor. Yasal düzenleme yapılana ve piyasa yapıcılığı terimi gelene kadar vatandaşımızın tüm yaşamı süresince uğraşarak, zorluklarla oluşturduğu ve kripto paraya yatırdığı birikimin bir gecede kaybedilmesi, yarılanması riski vardır. Bir para yada menkul kıymet olmadığından yasal düzenlemesi yapılanlara bakılırsa devasa yükseklikte riskli bir dijital varlıktır. Vatanımızda geçen hafta meydana getirilen düzenleme sonrası Türkiye sınırları içinde bir ödeme aracı da değildir. Arkasında bizleri büyüleyen dağıtık blokzincir teknolojisi, lütfen gözlerimizi kamaştırıp kripto paralar mevzusundaki bu eksiklikleri ve riskleri görmemize engel olmasın.”

1 MAYIS’TA UZAKTAN MÜŞTERİ EDİNİMİ

İş Bankası Genel Müdürü Aran, 1 Mayıs’ta başlamış olacak uzaktan alan kişi edinimi ile ilgili de bu alanı oldukça alışılmadık bir halde kullanacaklarını belirterek, “Finansal kapsayıcılığı sağlamak anlamında, devletimizde İş Bankası müşterisi olmayan hiçbir vatandaşımız kalmasın istiyoruz. 1 Mayıs tarihini sabırsızlıkla bekliyoruz. Tüm hazırlıklarımızı kusursuz bir alan kişi deneyimi için yaptık. Müşterilerimiz evindeyse evinde, iş yerindeyse iş yerinde, her neredeyse bulundukları yerden İş Bankası’nı aradıkları anda cep telefonlarından bir banka hesabı açabilsinler, müşterisi olabilsinler istiyoruz.” şeklinde konuştu.

İş Bankası’nın salgın öncesinde ayda 100 bin alan kişi edindiğini sadece salgınla birlikte bu sayının 50-60 bine indiğini aktaran Aran, şöyleki devam etti:

“1 Mayıs’ı sabırsızlıkla beklememizin sebebi, ilk olarak yeni alan kişi edinimi hızımızın tekrardan pandemi öncesi döneme çıkacak olması. Hatta pandemi döneminde müşterimiz olamayan müşterileri de dikkate aldığımızda bunun eski sayılarımızı artırıcı bir tesir yaparak aylık 150 bin seviyelerine geleceğimizi öngörüyoruz.”

Tüm bankaların evinde ya da iş yerinde olan bir kişinin banka müşterisi olması için eşit mesafede bulunduğunu ifade eden Aran, bu alanda birinci banka olmayı hedeflediklerini, tüm hazırlıkları buna bakılırsa yaptıklarını ve tüm süreçlerini buna bakılırsa tasarladıklarını söyledi.

Bu mevzuda genel müdürlükte, bir tek uzaktan alan kişi olmak isteyenlerin hesabını açtıkları, bir tek onlara hizmet veren bir ekiple adına “diyalog şubesi” dedikleri hususi bir dijital uzmanlık şubesi kurduklarını belirten Aran, “Dijitaldeki bu edinim, davet merkezi deneyimine indirgenen bir şey değil, fizyolojik olarak şubedeki hizmet konforu seviyesine yükselten bir edinim olacak. O nedenle bu alanda iddialıyız.” dedi.

YAPAY ZEKA KONUSU

Suni zekanın da İş Bankası’nın öncülük etmiş olduğu alanlardan biri bulunduğunu, esasında Banka’nın, teknoloji ve dijitalleşmede pek oldukça alanda öncü konumda bulunduğunu vurgulayan Aran, suni zeka strateji ve yol haritası belgesi hazırladıklarını, Banka’nın tüm süreçlerine, hizmetlerine ve ürünlerine suni zekayı yedirdiklerini söylemiş oldu.

Aran, suni zekayı çalışanların yerine değil, yanına konumlandırdıklarını belirterek, “‘Teknolojiyi kadro tasarrufu için değil, çalışanlarımızın yetkinliklerini geliştirmek, onları güçlendirmek, bankacılığı zenginleştirmek için kullanacağız’ dedik ve o şekilde de kullanıyoruz. Bu yönüyle ayrıştığımızı, çalışanlarımızı geleceğe hazırlama mevzusunda öncü olduğumuzu düşünüyorum.” dedi.

Dijitalleşmede geleceğin bir tek bu alanlarla sınırı olan olmadığını, kısa sürede İş Portföy’ün yatırımcılara “İş Portföy Elektrikli Araçlar Fonu”nu sunduğunu, ay sonunda “İş Portföy Blockchain Teknolojileri Karma Fon”, mayıs ayı başlangıcında “İş Portföy Dijital Oyun Sektörü Karma Fon” ve son olarak da mayıs ayı sonunda “Siber Güvenlik Teknolojileri ve Yarı İletken Teknolojileri Fonu”nun sunulacağını bildiren Aran, bu tür yenilikçi yatırım araçları mevzusunda da Banka’nın öncülüğünün devam edeceğini aktardı.

TÜRKİYE DİJİTAL BANKACILIKTA İLK 3’E GİREBİLECEK ÜLKELERDEN BİRİ

Hakan Aran, Türkiye’de 76 milyon kredi kartı bulunduğunu, senelik 3,7 milyar tane kredi kartı işlemi yapıldığını ve 142,5 milyar dolarlık işlem hacmi yaratıldığını belirterek, bu rakamlarla ABD, Çin, Japonya, Cenup Kore, Kanada ve Brezilya’nın peşinden dünyada 7. sırada yer edinen Türkiye’nin, İngiltere’nin önünde bulunmasının mühim bulunduğunu altını çizdi.

Aran, “Bankacılık alanındaki dijitalleşmede bilhassa ABD ve Çin ile rekabet edebilecek düzeyde, Avrupa’nın ise kesinlikle önünde bir Türkiye var. Bu alanda kendimizi asla hafife almayalım. Türkiye’nin dijital bankacılık alanında dünyada ilk 3’e girebilecek ülkelerden bulunduğunu düşünüyorum.” diye konuştu.

Dijital kanalların 7/24 kesintisiz hizmet verme sürelerinin Türkiye’de yüzde 99,95 bulunduğunu aktaran Aran, dünya genelinde ise bu oranın yüzde 98 seviyesinde bulunduğunu, dolayısıyla servislere erişimde Türkiye’nin önde bulunduğunu altını çizdi.

SALGININ DÜNYA EKONOMİSİNE ETKİSİ

Salgının dünya ekonomisinde 2020 senesinde yüzde 3’ün üstünde bir daralmaya niçin bulunduğunu, bu senenin başlangıcında meydana getirilen öngörülerin nisan ayında pozitif yönde yönde revize edildiğini hatırlattı. IMF’nin 6 Nisan’da yayınladığı “Dünya Ekonomik Görünüm Raporu”nda dünya ekonomisinin yüzde 6 büyüyeceğinin öngörüldüğünü anımsatan Aran, “Dolayısıyla yüzde 3 küçülen bir senenin arkasından yüzde 6’lık gelişme öngörüsü, 2021’de ümitli olmamızı elde eden bir husus.” dedi.

2021 senesinde aşılama çalışmalarına karşın hala salgının seyrine yönelik belirsizliklerin küresel iktisat açısından temel risk unsuru olmaya devam ettiğini vurgulayan Aran, sektörler arasındaki ayrışmanın devam edeceğini, hizmet sektörünün de salgın kaynaklı endişelerle bir süre daha baskı altında kalabileceğini söylemiş oldu.

BU YILIN EN BÜYÜK ZORLUĞU

Bu senenin en büyük zorluğunun petrol, besin ve emtia fiyatlarındaki artış, teslimat sürelerindeki gecikme ve aksayan tedarik zinciri olduğuna dikkati çeken Aran, şöyleki devam etti:

“Küresel ölçekte ara malının ya da üretim için lüzumlu temel girdinin alınamadığı, bunların 3 ay yada 6 ay geciktiği, stokların tükendiği bir dönemde bunlardan etkilenmemek oldukça kolay değil. Bir de ABD’de ekonomik aktivitede gözlenen kuvvetli toparlanma eğilimi paralelinde Fed’in para politikasını beklenenden daha ilkin sıkılaştırmaya başlayabileceğine ilişkin beklentiler internasyonal ana para akımlarını etkilemek suretiyle bizim benzer biçimde gelişmekte olan ve finansmana ihtiyacı bulunan ülkeler için de ayrı bir güçlük yaratıyor. Biz iç tasarrufların yetmemesi sebebiyle büyümek için yabancı ana para çekmek durumunda olan bir ülkeyiz. Bunun yönü değişince yönetmemiz zorlaşıyor. Pandemi koşullarında ihracat gelirimiz artıyor fakat bununla beraber ithalat rakamlarımız beklediğimiz kadar düşmüyor, gezim geliri de elde edemiyoruz. Yüksek enflasyonla bunlar birleştiğinde her alanda meslek erbaplığının gerekeceği hususi ve zor bir 2021 yılı yaşıyoruz. Bunların üstesinden iyi mi geleceğiz? Zorluklar ve fiili imkansızlıklar, geciken teslimatlar, kıtlığı çekilen mallar daha yaratıcı olmaya, tekrar düşünmeye, ezber bozmaya yarar, yeni çözümler üretmeye teşvik eder. ‘Benim buna ne kadar ihtiyacım var? Bunsuz yapabilir miyim ya da bunu iyi mi ikame ederim’ diye yeni ürün ve hizmetler yaratılabilir. Bu şekilde bir durumda olmazsa olmaz gördüğümüz pek oldukça ürünün yenisini piyasaya sürmek mümkün olabilir. Üreticinin yaşadığımız sorunlara birazcık bu gözle bakması durumunda birçok yeni iş alanı, yeni çıkan ürünler ve yeni çözümler görebiliriz. Bu, ciddi bir dönüşüm başlatır ve parasal genişlemeyle birleştiğinde ekonominin itici gücü bu yenilikçi dönüşüm olabilir diye düşünüyorum.”

TEMEL SORUNLAR YÜKSEK ENFLASYON, DÜŞÜK İSTİHDAM…

Hakan Aran, Türkiye’nin temel sorunlarının; yüksek enflasyon, potansiyelinin altında gelişme, düşük istihdam ve cari açığın finansmanı olduğuna dikkati çekerek, küresel ölçekte enflasyonist etkilerin devam etmiş olduğu, emtia fiyatlarının yükseliş eğiliminde olduğu bu konjonktürde orta vadede iyi mi sürdürülebilir gelişme ortamı yaratılabileceği, öteki bir ifadeyle, fiyat istikrarının ve finansal istikrarın iyi mi sağlanacağı, ekonomideki mevcut kırılganlıklara odaklanırken gelişme dinamiklerinin iyi mi etkileneceği mevzusunun en büyük açmaz bulunduğunu söylemiş oldu.

Aran, mart ayı itibarıyla Tüketici Fiyat Endeksi’ndeki artışın yüzde 16,2 bulunduğunu ve döviz kurundaki dalgalanmaların enflasyona geçişkenlik etkisiyle fiyat istikrarı açısından hala mühim bir risk unsuru olmaya devam ettiğini kaydetti.

Başta enerji olmak suretiyle emtia fiyatlarındaki artışlar ve TL’deki kıymet kayıplarının ilk olarak maliyet kanalı üstünden üretici fiyatlarını arttırdığını belirten Aran, mart ayı itibarıyla Üretici Fiyat Endeksi’nde de yüzde 31,2’ye ulaşan bir artış görüldüğünü anımsattı. Üretici fiyatlarındaki bu yüksek oranlı artışın uygun talep koşullarında tüketici fiyatlarına da yansıma riski olduğuna işaret eden Aran, “Talep bu kadar canlıyken, bir de ‘büyüyeceğiz’ dediğimizde enflasyonun nerelere varacağı mevzusu tehlikeli sonuç. Bundan dolayı ilk ve öncelikli sorunumuz yüksek enflasyon.” diye konuştu.

BORÇ ÖDEMEDE SORUN GÖRMÜYORUZ

İş Bankası Genel Müdürü Aran, öteki mühim probleminin ise büyümek için lüzumlu olan dış kaynağın temini ve cari açığın iyi mi finanse edileceği mevzusu bulunduğunu altını çizdi.

Şubat ayı itibarıyla 12 aylık kümülatif verilerle cari açığın 37,8 milyar dolar bulunduğunu belirten Aran, şöyleki devam etti:

“Bizim finanse etmemiz ihtiyaç duyulan 37,8 milyar dolarlık bir cari açığımız var. İçeride bunu finanse edebilecek bu şekilde bir birikimimiz var mı? Tüm borçlarımızı çevirsek dahi cari açığın finansmanını sağlayamadığımızda düşündüğümüz kadar büyüyemiyoruz. Büyümek için dışarıdan ilave ana para akımına ihtiyacımız var. Bu giriş eğer olmazsa ne olur? Düşündüğümüz kadar büyüyemeyiz. O süre gelişme ve istihdam da sorunlarımız arasına katılır. Normalde yüzde 5, bir ihtimal yüzde 6 büyüyebiliriz fakat daha çok büyümemizdeki en büyük engel, cari açığın finansmanı olacak. O nedenle biz Banka olarak 2021’de ülke ekonomisi için yüzde 3,5’lik gelişme öngörüyoruz. Cari açığımızı finanse edecek dış kaynak bulabilir, ülkemize daha çok ana para akımı çekebilirsek yüzde 3,5’in üstünde bir gelişme gerçekleşebilir fakat o süre da enflasyon hedefini tutturmakta, enflasyonu indirmekte zorlanabiliriz. Dolayısıyla birbiriyle etkileşim içinde olan hakkaten kırılgan dengeler söz mevzusu.”

Türkiye’nin 190,3 milyar dolar düzeyindeki kısa vadeli döviz yükümlülüklerinin maliyetine katlanmak kaydıyla çevrilebileceğini ifade eden Aran, “Ülke risk primimiz yükseldiği için daha yüksek faiz oranlarıyla da olsa her kurum borcunu çevirebilir durumda. Dolayısıyla biz ödemeler dengesi mevzusunda, borç çevirme ve borç ödemede mesele görmüyoruz.” dedi.

KARARLI DURUŞ BEKLENTİYİ BUGÜN DEĞİŞTİRİR

Hakan Aran, bu açmazın iyi mi aşılacağına dair de şunları söylemiş oldu:

“Benim ilk olarak önerim şu olur; ekonomide öngörülebilirliğe ihtiyacımız var, hızlıca bunu sağlamamız lazım. Bundan dolayı ekonomide bazı parasal aktarım mekanizmaları vardır ve aldığınız aksiyonların neticelerini derhal göremezsiniz. Merkez Bankası bir faiz sonucu alır, bunun enflasyona tesirini bir ihtimal 4 ay sonrasında görürsünüz, büyümeye tesirini bir ihtimal 6 ay sonrasında görürsünüz, istihdama tesirini bir ihtimal 9 ay sonrasında görürsünüz. Ekonominin, fabrikanın, işletmenin yönetiminde alınan kararlar doğru bile olsa o kararların neticeleri, bazı gecikmelerle ve parasal aktarım mekanizmalarının devreye girmesiyle beraber zincirleme etkilerle ortaya çıkar. Oldukca süratli netice beklemek, o netice gelmezse yanlış yaptığımızı düşünmek ayrı bir yanlışa götürebilir. O nedenle sabırlı olmak, bu alanda istikrarlı bir duruş ve öngörülebilirliği sağlamak oldukça mühim. Bundan dolayı kesin duruş, bugünün neticelerini derhal değiştirmez fakat beklentiyi bugün değiştirir ve insanoğlu 4 ay sonrasında enflasyonun düşeceğini, 6 ay sonrasında istihdamın artacağını, Türkiye’nin daha çok büyüyeceğini beklemeye başladıkları anda aslen siz bugünden netice almaya başlamış olmuş olursunuz. O nedenle beklentilerin pozitife dönmesi oldukça mühim. Ben buna inanıyorum. Ülke olarak bu şekilde adımlar atarsak bu, çözümün de başlangıcı olacaktır. Bir yerden adım atmak istiyorsak öngörülebilirliğe odaklanmanın doğru bir yer olacağını düşünüyorum.”

Türkiye’yi öteki ülkelerden pozitif yönde ayrıştıran unsurlara da değinen Aran, Türkiye’nin kamu maliyesi göstergelerinin, her türlü bozulmaya karşın hala dünyadaki benzerlerinden daha iyi durumda bulunduğunu altını çizdi. Yüzde 3,4 seviyesindeki bütçe açığının GSYH’ye oranının ülkenin pozitif yönde ayrıştığı mühim noktalardan olduğuna işaret eden Aran, bunun, öteki göstergelerdeki bozulmalara karşın yönetilebilir bir düzey bulunduğunu ve Türkiye’nin sorunlarını düzeltebilecek kapasitesinin bulunduğunu gösterdiğini kaydetti.

EL BİRLİĞİYLE FIRTINALI DÖNEMİ AŞMALIYIZ

“Türkiye’nin kaybetmiş olduğu bir yerde kazanan olmaz” diyen Aran, devamla şu değerlendirmelerde bulunmuş oldu:

“Çoğumuz aynı gemideyiz. El birliği ile bu fırtınalı süreci aşmalıyız. Ülkemize sahiplenmek istiyorsak ekonomimizdeki kırılganlık unsurlarına odaklanmalı ve gereksinim duyulan politikalarda belirsizliklere mahal vermeyerek itimat ortamını tesis etmeliyiz diye düşünüyorum. Bundan dolayı para politikasının etkinliğini, alınacak kararların enflasyon, gelişme, istihdam üstünde etkili olmasını sadece bu şekilde sağlayabiliriz. Ülkeye sahiplenmek istiyorsak lüzumlu itimat ortamını tesis edelim ki düşündüğümüz mekanizmalar çalışsın. Yoksa seneler gelir geçer fakat biz o makus kaderimizi değiştiremeyiz. O yüzden ekonomide özgür piyasa dinamiklerine güvenmemiz, onun çalışmasına fırsat vermemiz ve öngörülebilirliği sabırla tesis etmemiz bence sorunları çözmek için yeter. Ben pek oldukça şeyin kendiliğinden yoluna girebileceğini, bizi ayrıştıran faktörlerle yapacağımız birkaç hamle ile pek oldukça şeyin kendiliğinden yola girmesinin zor olmayacağına inanıyorum.”

YAY GİBİ GERİLMİŞ, FIRLAMAYA HAZIR SEKTÖRLER VAR

Hakan Aran, Türkiye’deki tüm oyuncuların kırılganlıkları başarı göstermiş bir halde yönetme becerisi ve kriz deneyimi bulunduğunu ifade ederek, “Biz bu şekilde krizleri oldukça gördük, geçirdik, bu tür kırılganlıkları yönetme becerisine sahibiz. Kısa dönemli olumsuzluklardan sıyrılsak, ileriye baksak gerçek sektörde müthiş bir dinamizm var. 2018’den bu yana kur hücumu, zelzele, sel derken tam düzeleceğiz diye düşündüğümüz sırada pandemi ile karşılaştık. Ertelenmiş, harcamaya dönmek için bekleyen talep var. Bu zamanda yay benzer biçimde gerilmiş, ok benzer biçimde fırlamaya hazır bir potansiyel barındıran sektörler var.” şeklinde konuştu.

Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlayan Türkiye’nin, mühim bir “hub” bulunduğunu ve ticarette oldukça mühim bir lokasyonda yer aldığını vurgulayan Aran, ülkenin dinamik nüfusu, gelişmiş altyapısı, finansal altyapısı ve stratejik önemdeki coğrafi konumunun insan deposu zenginliği ile birleştirildiğinde ülkeyi pozitif yönde ayrıştıracak özellikler bulunduğunu sözlerine ekledi.