25.000 Süper Kütleli Kara Delik, Tek Bir Haritada Bir Araya Getirildi!
Internasyonal bir gökbilimci ekibi, tek bir yıldızın olmadığı, bunun yerine 25.000 süper kütleli kara delik (supermassive black hole) ile dolu olan gökyüzünün muhteşem bir görüntüsünü ve haritasını yayınladı.
Kara delikler ışık yaymıyorsa, bunun nasıl mümkün olabildiğini sorguluyor olabilirsiniz. Her ne kadar bu informasyon kısmen doğru da olsa ve kara deliğin kendisi temel olarak görünmez olsa da, bir yıldızı yada başka bir nesneyi “yediği” sırada, oluşturduğu yerçekiminin gelgit kuvvetleri öteki cismi parçalara ayırırken çevresinde düzleştirilmiş bir yığılma diski oluşturuyor.
Diskteki araç-gereç, kara deliğin vaka ufku çevresinde ışık hızına oldukça yaklaşarak dönüyor ve kimi zaman bu araç-gereç kara deliğin yoğun manyetik alanı tarafınca dışarı atılıyor ve kara deliğin manyetik kutuplarında parçacık jetleri oluşturuyor.
Bu göreli jetler, oldukça fazla radyo dalgası yayıyor. Gökbilimcilerin, Avrupa genelinde Düşük Frekans Dizisi (LOFAR) olarak malum 52 radyo teleskop ağını kullanarak şimal göklerinde gerçekleştirdiği haritalandırma da bunu temel alıyor.
Eskiden Leiden Üniversitesi’nde olan sadece artık Almanya’nın Hamburg Üniversitesi’nde bulunan baş araştırmacı Francesco de Gasperin, “Bu, inanılmaz derecede zor veriler üstünde uzun seneler devam eden çalışmaların sonucudur” dedi ve ekledi: “Radyo sinyallerini gökyüzünün görüntülerine dönüştürmek için yeni yöntemler buluş etmek zorunda kaldık.“
İnanılmaz harita, uzak galaksilerin merkezindeki 25.000 süper kütleli kara delikten gelen düşük frekanslı radyo sinyallerini gösteriyor ve şimal yarımkürede gece gökyüzünün bir tek %4’ünü kaplıyor. Araştırmacılar sonunda şimal yarımkürede görülebilen süper kütleli kara deliklerden oluşan bir sema atlası oluşturmayı umuyorlar.
Süper kütleli kara deliklerden radyo dalgalarını görmenin zorluklarından biri, çoğu zaman düşük frekanslı radyo dalgaları üretmeleri. Normalde bu bir mesele olmazdı, sadece Dünya tabanlı radyo teleskopları için, Dünya’nın iyonosferi 3MHz’den düşük radyo sinyallerini tamamen yansıttığından ve 30MHz’e kadar olan sinyalleri bozduğundan dolayı bir mesele oluşturuyor.
Leiden Gözlemevi‘nden çalışmanın ortak yazarı Reinout van Weeren, “Bu, bir yüzme havuzuna dalmışken dünyayı görmeye çalışmaya benzer” diyor ve devam ediyor: “Yukarıya bakmış olduğunuzda, havuzun suyundaki dalgalar ışık ışınlarını saptırır ve görüntüyü bozar.“
Buna karşı koymak için araştırmacılar, 256 saatlik gözlemin her dört saniyesinde bir iyonosferin bozucu tesirini halleden bir süper bilgisayar algoritması geliştirdiler.
Leiden Gözlemevi Bilimsel Direktörü, çalışmanın ortak yazarı Huub Röttgering, “Senelerce yazılım geliştirmeden sonrasında, bunun hakkaten işe yaradığını görmek oldukça güzel” diyor.
Bu, bir bilgisayar algoritmasının gökbilimcilere göklerin haritasını çıkarmasına destek olduğu ilk sefer değil. En meşhur örneklerden birinde, 2019 senesinde Katie Bouman, bizlere bir kara deliğin vaka ufkunun ilk görüntüsünü vermek için Event Horizon Telescope‘tan çeşitli veri akışlarını bir araya getiren algoritmayı tasarlamıştı.
