Kripto paralar iyi mi vergilendirilmeli? – Ekonomist

“Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik” ile kripto varlıklar ilk kez hukuki bir metne girdi. Yatırımcıların büyük ilgi gösterdiği kripto paralara ilişkin ilk düzenleme yasaklayıcı oldu.

ABDULKADİR KAHRAMAN / EY ŞİRKET ORTAĞI
abdulkadir.kahraman@tr.ey.com
www.vergidegundem.com

Kripto paralar piyasa değerleri ve işlem hacimleri ile mühim büyüklüklere ulaşmasına karşın merkez banka paraları karşısında bilhassa sağlam paralar (hard currency) karşısında devede kulak bile değiller.

Şu sebeple kripto paraların basımları kıymet kazanç ve yitik dalgalanmaları (değer yükseltimi yada değer düşürme), el değiştirmeleri ve saklanmaları merkez bankalarınca basılan paraların düzeyinde değil.

Peki kripto paralar ulusal paraların yerini ne süre alır? Ulusal paralar karşısında yeni bir teknolojiyle ortaya çıkan paralar nereye evrilecek? Bu soruların yanıtını post-truth çağlarında (somut gerçeklik karşısında kişisel duygu ve düşüncelerin ilkin çıkartılarak nesnel gerçekliğin reddi) öngörmek zor. O nedenle, kripto paraların vergilemesi iyi mi yada iyi mi olmalı mevzusuna bakalım.

TÜRKİYE’NİN “KRİPTO PARA TANIMI”

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın 16.04.2021’de yayımladığı “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik” ile kripto varlıklar ilk kez hukuki bir metne girdi.

Yasaklayıcı bir yönetmelikle kripto varlıklar, “dağıtık defter teknolojisi yada benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üstünden dağıtımı meydana getirilen, sadece itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet yada öteki ana para piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklar” olarak tanımlanarak; “ödemelerde kripto varlıkların kullanılmaması, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların direkt yada dolaylı olarak kullanılmaması ve ödeme ve elektronik para kurumlarının kripto varlıklara ilişkin alım satım, gizleme, geçirme yada ihraç hizmeti sunan platformlara yada bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık etmemesi” düzenlendi.

KRİPTO PARAYLA ÖDEME YASAK

Yönetmeliğe nazaran, 30.04.2021 itibarıyla, ödeme hizmetleri sağlayıcısı olan “bankalar, elektronik para kuruluşları, ödeme kuruluşları ve PTT A.Ş.’nin, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların direkt yada dolaylı olarak kullanılacağı bir halde iş modelleri geliştiremeyecek.

Bu tür iş modellerine ilişkin herhangi bir hizmet sunamayacak.” Ek olarak “ödeme ve elektronik para kurumlarının”, kripto varlık alım satımı, gizleme, geçirme yada ihraç hizmeti sunan platformlara yada bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık faaliyeti yasaklandı.

Bu konudaki ilk düzenleme yasaklayıcı oldu. Oysa yatırımcıların kripto paralara gösterdiği ilgi ve tüm öteki paydaşlar, yasaklayıcı değil daha bütüncül hukuki düzenlemeler bekliyordu. Bunun için bir süre daha beklenmesi gerekecek. Şu sebeple düzenlenecek mevzu, zor bir mevzu.

KRİPTO PARA VERGİLEME ZORLUKLARI

Bir varlık sınıfı olarak hızla gelişen ve yayılan “kripto paralar” vergi siyaset yapıcıları için de yeni. Bu alandaki vergileme zorlukları OECD’nin 12.09.2020 tarihindeki “Kripto Paraların Vergilendirilmesi: Vergi Yaklaşımı ve Gelişen Vergi Siyaset Problemlerine Bakış” raporunda ele alındı.

Raporda G20 liderleri ve maliye bakanlarının, kripto varlıkların oluşturduğu riskleri analizi etmek suretiyle internasyonal kurumlara davet yaparak “kripto varlıkların vergi politikaları ve vergi kaçakçılık” açısından araştırılması gerektiği açıklandı.

Bu varlıkların vergilemesindeki zorlukların başlangıcında “gelirin elde edilmesi, servet unsuru olup olmadıkları, vergi yitik ve kaçağının tespiti, mali suçlarla savaşım ve otomatik informasyon değişiminin kripto paraları kapsamaması sebebiyle bu varlıklar ve bunlara dayalı işlemlerin raporlaması” geliyor.

OECD’nin Raporuna nazaran ülkelerin kripto paralara yaklaşımı yeknesak değil. Yukarıdaki tablodaki varlık nitelemelerine nazaran ülkeler kripto paraların vergileme haritasını çıkarıyor.

OECD Raporuna nazaran İtalya, Hollanda, Portekiz ve İsviçre haricinde ülkelerin neredeyse hepsi kripto para birimleri ile itibari para birimlerinin değişimini vergiyi doğuran vaka olarak görüyor.

Benzer şekilde Şili, Fransa, Letonya ve Polonya hariç ülkelerin bir çok, kripto paraların öteki kripto paralarla değişimini de vergiyi doğuran vaka sayıyor.

TÜRKİYE’DE VERGİLEME NASIL OLABİLİR?

Mevcut Gelir Vergisi Kanunu (“GVK”) sistematiğinde, bir gelirin vergilenebilmesi kanundaki yedi gelir unsurundan biri olmasına bağlı olduğundan, kripto paralardan elde edilmiş gelirlerin verginin mevzusuna girmediği kanaatindeyiz.

Şu sebeple GVK’da bir kazanç yada iradın vergilenebilmesi o kazanç yada iradın Kanundaki gelir türleri içinde sayılarak verginin mevzusuna girmesine bağlıdır.

Peki düzenleme iyi mi olabilir? Ilk olarak öteki ülkede olduğu şeklinde kripto paraların niteliğinin tanımlanması gereklidir. TCMB, kripto paraları “gayri maddi varlık” olarak tanımladı. Peki bu nitelendirme vergileme için kafi mi? Olmadığı kanaatindeyiz.

Kripto varlıklara dayalı işlemleri “kripto para (varlık) madenciliği”, “kripto varlık alım-satımı” ve “kripto para alım-satımına aracılık” faaliyeti olarak üç başlık altında toplanabilir. Vergilemede de bu faaliyetlerin her biri ayrı ayrı değerlendirilmelidir:

Kripto para madenciliği

Bu işle uğraşanların faaliyetleri “ticari bir organizasyon içinde yapılmıyorsa”, elde ettikleri kripto varlıklar GVK’nun 18’inci maddesine “kripto varlık madencisi” ibaresi eklendikten sonra gelir vergisinden kural dışı edilebilir. Bu kişiler, bir takvim senesinde elde ettikleri varlık kıymeti beyan sınırını aştığında aslına bakarsanız senelik bildirge verecekler ve vergi ödemek durumunda kalacaklar.

Gelir türü

Bir çok OECD ülkesinde kripto paralar çoğunlukla gay-rimaddi varlık durumunda sınıflandırılarak elde edilmiş kazanç buna dayalı vergilendirilmektedir. Bu yüzden, kripto paralar GVK’nın 70’inci maddesinin birinci fıkrasının (5) numaralı bendine “kripto paralar ve benzeri kripto varlıklar” ibaresinin eklendikten sonra (mevcut madde kripto paraları kavramadığından) gelir unsurları arasına alınarak vergilendirilmelidir. Eğer söz mevzusu varlıklar ticari yada zirai işletmeye dahil ise elde edilmiş gelir ticari yada zirai kazanç vergilemesine doğal olarak olacaktır. Bu düzenleme akabinde, GVK’nun mükerrer 80’inci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinde yer edinen ve aşağıda da aynen aktarılan hükme bağlı olarak, kripto paraların elden çıkarılmasından sağlanan kıymet artış kazançları vergiye doğal olarak olacaktır.

KDV

Kripto paralar ve benzeri kripto varlıkların, ticari, sınai, zirai etkinlik ve özgür meslek faaliyeti çerçevesinde teslimi, Katma Kıymet Vergisi Kanunu’nun 17/4-g maddesinde eklenecek “kripto para ve benzeri kripto varlıklar” ibaresi ile KDV’den kural dışı edilmesi uygun olacaktır. Öteki taraftan, ticari, sınai, zirai etkinlik ve özgür meslek faaliyeti kapsamında gerçekleştirilmeyen kripto varlık teslimleri KDV’nin mevzusu haricinde kalacaktır.

Kalıtım ve İntikal Vergisi

Kripto varlıkların kalıtım yada intikal suretiyle devrinin Kalıtım ve İntikal Vergisi Kanunu kapsamına alınması için, Kanunun ikinci maddesinin (b) bendine “kripto para ve benzeri kripto varlıklar” ifadenin eklenmesi uygun olacaktır.

Sadece her şeyden ilkin kripto varlıklar ile ilgili düzenlemeler bütüncül bir bakışla ele alınmalıdır. Vergi bunlardan biri olup, öteki hukuki düzenlemelerle beraber ele alınmalıdır.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu
Kapalı

Please allow ads on our site

Looks like you're using an ad blocker. We rely on advertising to help fund our site.