İki yasa, dört yenilik

Yeni yasayla, ihracat meydana getiren kurumların münhasıran ihracattan elde ettikleri kazançlarına kurumlar vergisinin 1 puan indirimli olarak uygulanacağına dair düzenleme yapılmış oldu.

Ek olarak endüstri sicil belgesini haiz ve fiilen üretim faaliyetiyle iştigal eden kurumların münhasıran üretim faaliyetinden elde ettikleri kazançlarına da indirim uygulanacak.

Vergi ile ilgili olarak son günlerde Meclis Başkanlığına sunulan iki yasa teklifi vardı. Yazımızın hazırlandığı tarih itibarıyla kur korumalı mevduatlardan elde edilmiş gelirlere ilişkin kural dışı düzenlemesi hariç öteki hükümler Meclis Genel Kurulunun son olarak 19 Ocak tarihindeki toplantısında kabul edildi. Belirttiğimiz kural dışı düzenlemesinin görüşmeleri ise bir sonraki toplantıya kalmıştı.

Bu yasalar; bireysel emeklilik sistemiyle (BES) ve işyar/emekli maaşlarıyla ilgili düzenlemelerin yanında, vergi usul yasası ve kurumlar vergisi yasasında da değişimler içeriyor. Yazımızda, Genel Kurul tutanakları baz alınarak iki yasa teklifiyle vergi mevzuatında yapılması öngörülen değişikliklere dört başlık halinde değineceğiz.

ENFLASYON DÜZELTMESİ ERTELENDİ

Kazançlarını bilanço esasına nazaran tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, üretici enflasyon oranının, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde yüzde 100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde yüzde 10’dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutmaları gerekiyor.

Nitekim 2022/Ocak başlangıcında açıklanan endeksler dikkate alındığında, son bir senelik enflasyon oranı (Ara 11 k/2020-Ara 11 k/2021 Yİ-ÜFE) yüzde 79,89 ve son üç senelik enflasyon oranı da (Aralık/2018-Aralık/2021 Yİ-ÜFE) yüzde 141,70 olarak gerçekleştiğinden bu iki koşul da sağlanmış oldu.

Sadece TBMM’de kabul edilen yeni yasa ile Vergi Usul Kanunu’na geçici 33. madde ilave edildikten sonra enflasyon düzeltmesi uygulaması ertelendi.

Buna nazaran geçici vergi dönemleri dahil olmak suretiyle 2021 ve 2022 hesap dönemleri ile 2023 hesap süreci geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tablolar enflasyon düzeltmesine doğal olarak tutulmayacak.

Hususi hesap dönemine doğal olarak mükellefler için ise 2022 ve 2023 senesinde biten hesap dönemleri dikkate alınacak. Sadece yeni yasa uyarınca, 31.12.2023 tarihindeki mali tablolar ise enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın düzeltme işlemine doğal olarak tutulacak.

TL FON GELİRLERİ İSTİSNA OLUYOR

Kurumlar vergisinden kural dışı olarak değerlendirilen kazançlardan biri, iştirak kazancıdır. Bu kural dışı özetlemek gerekirse bir kurumun iştirak etmiş olduğu başka bir kurumdan elde etmiş olduğu temettü gelirleri üstünden kurumlar vergisi ödememesi anlamına geliyor.

Söz mevzusu maddede ek olarak girişim sermayesi yatırım fonu katılma payları ile girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinden elde edilmiş kâr paylarının da kural dışı olduğu, öteki fon ve yatırım ortaklıklarından sağlanan kârların ise kurumlar vergisine doğal olarak olduğu belirtiliyordu.

Yeni yasayla, portföyünde yabancı para cinsinden varlık ve altın ile öteki kıymetli madenler ve bunlara dayalı öteki ana para piyasası araçları bulunan fonlar dışındaki yatırım fonlarından elde edilmiş kazançların da kurumlar vergisinden kural dışı edilmesi sağlanıyor.

BİR PUAN İNDİRİMLİ KURUMLAR VERGİSİ

Kurumlar vergisi oranı yasada yüzde 20 olarak içeriyor. Sadece hatırlanacağı suretiyle bu oran 2018, 2019 ve 2020 yılı için yüzde 22 olarak uygulanmıştı. Başka bir yasal düzenlemeyle 2021 ve 2022 yıllarına ilişkin kurumlar vergisi oranlarında da artış yapılmış oldu.

Buna nazaran kurumlar vergisi mükelleflerinin 2021 yılı kurum kazançları üstünden yüzde 25, 2022 yılı kurum kazançları üzerindense yüzde 23 oranında kurumlar vergisi hesaplamaları gerekiyor.

Yeni yasayla, ihracat meydana getiren kurumların münhasıran ihracattan elde ettikleri kazançlarına kurumlar vergisinin 1 puan indirimli olarak uygulanacağına dair düzenleme yapılmış oldu.

Ek olarak endüstri sicil belgesini haiz ve fiilen üretim faaliyetiyle iştigal eden kurumların münhasıran üretim faaliyetinden elde ettikleri kazançlarına da kurumlar vergisi oranı 1 puan indirimli olarak uygulanacak. Bu kazançların ihracata isabet eden kısmına ihracatçı firmalar için geçerli olan yukarıdaki oran indiriminin ek olarak uygulanması ise mümkün bulunmuyor.

Bu hükümler, 1 Ocak 2022 tarihinden, hususi hesap dönemine doğal olarak olan mükelleflerde 2022 takvim senesinde başlamış olan hususi hesap periyodunun başından itibaren elde edilmiş kazançlara uygulanacak.

KUR KORUMALI MEVDUAT VE İSTİSNALAR

21 Aralık’ta yalnız yurt içi yerleşik gerçek kişiler için geçerli olmak suretiyle kur korumalı mevduatla ilgili bir düzenleme yapılmıştı. 11 Ocak’ta Merkez Bankası tebliğinde değişim yapılarak yurt içi yerleşik tüzel kişiler de uygulamaya dahil edilmişti.

Buna nazaran yurt içi yerleşik gerçek kişilerin 20 Aralık 2021 tarihinde mevcut olan, yurt içi yerleşik tüzel kişilerin ise 31 Aralık 2021 tarihinde mevcut olan ABD doları, Euro ve İngiliz Sterlini cinsinden döviz tevdiat hesabı ve döviz cinsinden katılım fonu hesabı bakiyeleri, hesap sahibinin talep etmesi halinde dönüşüm kuru üstünden TL’ye çevrilecek.

Bankalar ise yurt içi yerleşik gerçek kişiler için üç ay, altı ay yada bir yıl vadeli ve yurt içi yerleşik tüzel kişiler için altı ay yada bir yıl vadeli TL mevduat yada katılma hesabı açacaklardır.

Kurumlar ile bilanço esasına nazaran defter tutan gelir vergisi mükellefleri 31 Aralık 2021 tarihindeki bilançolarında yer edinen yabancı paralarını 17 Şubat 2022 evveliyatına kadar TL’ye çevirip minimum üç ay vadeli TL mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda elde ettikleri aşağıdaki kazançlar gelir/kurumlar vergisinden kural dışı olarak değerlendirilecek.

• Söz mevzusu yabancı paraların dönem sonu değerlemesinden meydana gelen kur farkı kazançlarının 01.10.2021 ilâ 31.12.2021 tarihleri arasındaki döneme isabet eden kısmı,
• 17 Şubat 2022 evveliyatına kadar TL’ye çevrilen hesaplarla ilgili oluşan kur farkı kazançları ile söz mevzusu hesaplardan dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dahil olmak suretiyle vade sonunda elde edilmiş faiz ve kâr payları ile öteki kazançlar.

17 ŞUBATTAN SONRA SATILAN DÖVİZLER

Yukarıda da belirttiğimiz benzer biçimde 17 Şubat’a kadar satılan dövizlerle ilgili en mühim avantaj 1 Ekim ile 31 Aralık 2021 tarihler arasındaki kur değerlemesinden meydana gelen gelirin de kural dışı edilmesiydi. 31 Aralık 2021 zamanı itibarıyla bilançoda yer edinen dövizini 17 Şubat 2022’den sonrasında bozduranlar için bu şekilde bir kural dışı geçerli değil.

Yıl sonu itibarıyla bilançoda yer edinen dövizin 2022 yılı sonuna kadar dönüşüm kuru üstünden TL’ye çevrilmesi ve bunun minimum üç ay vadeli TL mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirilmesi durumunda oluşan kur farkı kazançlarının, geçici vergi süreci sonu değerlemesiyle TL’ye çevrildiği tarih arasına isabet eden kısmı gelir/kurumlar vergisinden kural dışı olarak değerlendirilecek.

Öteki taraftan dönem sonu değerlemesinden meydana gelen gelirler de dahil olmak suretiyle vade sonunda elde edilmiş faiz ve kâr payları ile öteki kazançlar da bu istisnadan yararlanabilecek.

ALTIN DA İSTİSNA KAPSAMINDA

31 Aralık 2021 tarihindeki bilançolarda yer edinen altın hesapları ile bu tarihten sonrasında açılacak işlenmiş ve hurda altın karşılığı altın hesapları da kapsama giriyor. Bu hesap bakiyelerinin 2022 yılı sonuna kadar dönüşüm fiyatı üstünden Türk lirasına çevrilmesi ve peşinden minimum üç ay vadeli TL mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri halinde elde edilmiş gelirler de kural dışı olarak değerlendirilecek.

İstisna edilecek gelir ve kazançlar; söz mevzusu varlıkların TL’ye çevrildiği tarihte oluşan kazançlar ile vade sonunda elde edilmiş faiz ve kâr paylarından oluşuyor. Dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da kural dışı kapsamında değerlendiriliyor.

VADEDEN ÖNCE ÇEKİLİRSE

TL mevduat yada katılım hesabından vadeden ilkin çekim yapılması durumunda ise kural dışı edilen tutarlar sebebiyle zamanında gerçekleşme ettirilmeyen vergiler vergi ziyaı cezası kesilmek suretiyle gecikme faiziyle beraber mükelleflerden öğrenim edilecektir. Vergi ziyaı cezası, zamanında gerçekleşme ettirilmeyen vergi tutarının bir katı kadar, gecikme faizi ise aylık yüzde 1,60 olarak uygulanıyor.

İki yasa, dört yenilik yazısı en önce HAKANSEYHAN üstünde ortaya çıktı.