Debriyaj Nedir, Ne Amaçla Kullanılır?

Otomobillerde gaz ve fren haricinde bir pedal neden var asla düşündünüz mü? Ya da bu üçüncüncü pedalın aslına bakarsak ne işe yaradığını ve aslına bakarsak ona neden ihtiyacımız bulunduğunu biliyor musunuz? Otomobil sürmeye ilk başladığınızda büyük olasılık birkaç kez stop ettirmişsinizdir. Peki otomobil neden stop eder? Şimdi gelin o hor gördüğümüz debriyajın aslına bakarsak ne kadar mühim bir işlevi olduğuna yakından bakalım.  

Vites değiştirirken debriyajın işlevi nedir?

Debriyaj kelimesi Fransızca’da kavrama anlamına gelen d’embrayage kelimesinden gelmektedir. Bu da bizlere debriyajın aslolan göreviyle ilgili büyük bir ipucu sağlıyor. Debriyaj sistemi balata, motor ve tekerlekler arasındaki bağlantıyı kurar. Balata pürüzlü bir yüzeyi olması sebebiyle sürtünme özelliği yüksek, disk şeklinde bir parçadır. Bir yüzeye bastırıldığında yüzeyle birlikte hareket eder ve yüzeyi tam olarak kavrar. Bu sistem de debriyaj sistemini oluşturur.

Vasıta vitesteyken debriyaja sonuna kadar bastığınızda motor ve tekerlekler arasındaki bağlantıyı kesersiniz. Kısaca balatayı motor diskinden ayırır ve aracı boşa almış olmuş olursunuz. Bu aşamadan sonrasında aracınız vitesini değiştirdiğinizde bir dişlinin yerine diğeri geçer ve debriyajı bıraktığınızda öteki dişliyle yolunuza devam edersiniz.

Arabaların stop etmesinin altında yatan sebep ne?

Peki tamam vites değiştirirken bir dişli diğerine geçiyor anladık fakat arabayı çalıştırırken ne işe yarıyor bu debriyaj? Balataların sürtünme özelliğinden bahsetmiştik. Debriyajı yavaş yavaş bıraktığımızda balatalar motor üstündeki disklere yavaş yavaş sürtünmeye adım atar. Aracın torku tekerleklere doğru ilerler. Motor ne kadar dönüyorsa balatalar ve tekerlekler de ona uyum sağlayarak dönmeye devam eder. Debriyajı tam bırakmadığınız sürece motordan gelen güç tekerleklere tam olarak iletilmez. Kısaca ayağınızı debriyaja tamamen bastıktan sonrasında bir saniye içinde hızla geri çekerseniz aracınıza kendisini toplaması için vakit tanımazsınız.

O denli büyük bir gücün birden tekerleklere verilmesi ya aracın birden fırlamasına ya da motorun durmasına sebep olacaktır. Doğal ki aracın fırlaması ağırlığı düşünüldüğünde sadece çizgi filmlerden bir sahne olabilir. Kısaca yüksek olasılık arabayı stop ettirmiş olmuş olursunuz. Eğer otomobil sürmeyi yeni öğreniyorsanız da bu hatayı birkaç kere yaptıktan sonrasında kendinizi yolcu koltuğunda bulabilirsiniz. Otomobil sürmeye küsmemeniz ve size öğreten kişiyi de sinirlendirmemeniz için söylediklerimize dikkat etmenizde yarar var. 

Peki yokuşlarda debriyajı nasıl kullanmalıyız?

Emek harcama mantığını, amacını idrak etmek kullandığımız her şeyde büyük yarar sağlar. Aracı stop ettirmemek için artık nasıl davranmanız icap ettiğini bildiğiniz gibi. Bu duruma şimdi birazcık yer çekimi ekleyelim. Aracınızı yokuş çıkartırken debriyajı nasıl kullanmanız gerektiğinden bahsedelim. Önceki paragrafta debriyajdan ayağımızı yavaşça çekip dişlilerin yavaşça ileriye doğru hareket etmesini sağladığımızdan bahsetmiştik. Yokuş çıkarken eğer ayağınız debriyaja tam basılı durumdaysa aracınız geriye doğru kayacaktır.

Bunun olmaması için bir taraftan frene basarken bir taraftan da debriyajdan ayağımızı yavaşça çekeriz. Debriyaj balatasının motora sürtünmeye başlamasıyla aracınız ileriye gitmek isteyecektir fakat ayağımız frende olduğundan gidemeyecektir. Buradan sonrasında aracınız artık frene gereksinim duymadığını belirtmek için titremeye adım atar ve ayağınızı frenden çektiğinizde geriye doğru kaymazsınız. Vasıta ileri gitmek isterken yer çekimi onu geriye doğru çeker ve böylelikle bir denge sağlanmış olur. Artık debriyajdan ayağınızı yavaşça çekerken gaza basarak aracı kaydırmadan yokuştan çıkabilirsiniz.  

Ek olarak ne kadar önermesek de trafiğe kapalı alanlarda drift yapmak isterseniz yarım debriyaj ve gaz ile yerine nazaran tatlı fren dokunuşlarıyla sıfır çizmeniz mümkün. Gelin bir de bunu otomatik vites otomobilde deneyin, zor… İstanbul ve İzmir benzer biçimde kalabalık şehirlerde saatlerce direksiyon sallarken bizi hayata küstüren debriyaj kimi zaman o denli da fena hissettirmiyor. Doğal gene de belirtelim ki bunu trafiğe kapalı alanlarda ve sizi yönlendirecek ustalaşmış eğitmenlerle yapmanızı tavsiye ederiz. 

Debriyajın emek harcama sisteminden ve kullanmanız ihtiyaç duyulan anlardan bahsettik. Unutmamak lazım ki debriyaj balataları devamlı kullanılırsa eriyip sürtünme hususi durumunu yitirebilir. Debriyajı lüzumlu durumlar haricinde kullanmak aracınızın balatalarına zarar verecektir. Bu durumlar haricinde ayağınızı debriyaj pedalının üstünde tutmanız küçük de olsa bir baskı yaratır. Siz basmadığınızı söyleseniz bile aracınız o küçük basıncı algılar ve balatalar daha kısa sürede erir, sonrasında piston aşağı diye bir ses duyabilirsiniz. Balatalarınızın uzun süre sağlıklı kalması için ayağınızı boşlukta, debriyajın yanında tutmanızda yarar var.