Otomotivde üretimi durduran çip krizi öteki sektörlere de yayılıyor

Çip üreticilerinin, salgın sürecinde talebin arttığı akıllı telefon ve elektronik ürünlere öncelik vermesiyle otomotivde süregelen çip tedarikine ilişkin mesele giderek büyüyor. Otomotiv sektörü ile Türkiye’ye de sıçrayan çip krizinin, küresel anlamda şu anki şartların pozitif yönde yönde değişmemesi durumunda akıllı telefon da dahil çeşitli alanlardaki üretimde aksamalara niçin olması umut ediliyor. Salgının dünya üstündeki tesiri devam ederken, çip endüstrisi, krize meydan okuyarak milyarlarca dolarlık yatırımlarla salgın sonrası döneme ve yeni siparişlere hazırlanıyor. İlk 10’da yer edinen çip üreticilerinin 6’sı ABD merkezli olurken, Çin de yabancı ülkelere, bilhassa ABD’ye bağımlı kalmamak için kendi çip endüstrisini güçlendiriyor.

Otomotivde başlayarak elektronik şeklinde öteki sektörlere de sıçrayan küresel çip tedaraki problemininin, üretimde aksamalara niçin olarak milyarlarca dolarlık zarara yol açması umut ediliyor.

Sıhhat için giyilebilir elektronikten vasıta içi elektronik sistemlere kadar hızla gelişen teknolojinin her alanında büyük öneme haiz olan çipler, ülkeler arasındaki rekabet unsurlarından biri haline dönüşürken, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının etkisiyle otomotiv sektöründen başlayarak küresel bir “dar boğazın” başrolünü aldı.

Tedarik zincirinde aksamalara yol açan ve ekonomik tahminleri boşa çıkaran Kovid-19 salgını, akıllı telefonlardan bilgisayarlara, askeri ekipmanlardan otomobillere kadar birçok teknolojik ürünün üretiminde kullanılan çiplerin arzında da küresel bir “kıtlığı” bununla beraber getirdi.

Salgınla beraber çipe talep arttı

60 yıl ilkin buluş edilen çip, bilgisayarlardan otomobile günümüz çağıl cihazlarının en mühim ve en pahalı bileşenine dönüşürken, salgın esnasında akıllı telefonlar ve elektronik ürünlere yönelik talebin beklenmedik şekilde artmasıyla benzeri görülmemiş bir küresel kıtlığı tetikleyen kısa vadeli bir arz şokuna niçin oldu.

“Yarı iletkenler” olarak da malum çiplerin seneler geçtikçe daha karmaşık hale gelen tasarımları, üretimini zorlaştırdı ve yaşanmış olan küresel arz sıkıntısının temelini oluşturdu.

Yeni fabrikaların kurulmasının uzun süre almış olduğu ve milyarlarca dolara mal olduğu çip sektöründe, Kovid-19 salgının etkisiyle ansızın artan talep çip tedarikinde sıkıntılara niçin oldu.

 Çip arzı beklenmedik talebi karşılamakta yetersiz kaldı

Salgın döneminde alınan karantina önlemleri insanları evlere kapatırken, iş, eğitim ve eğlence şeklinde faaliyetlerin evden yapılmaya başlanmasının da önünü açtı. Bu durum pek fazlaca insanı bilgisayarları, akıllı cihazları, tabletleri, hatta oyun konsollarını daha fazlaca kullanmaya itti. Ek olarak pek fazlaca şirketi, uzaktan emek verme sistemleri geliştirmeye ve bulut altyapısı kurmaya ya da mevcut altyapıları iyileştirmeye zorladı.

Teknolojik ürünlerin artan kullanımıyla çiplere olan talep artış gösterirken, bu ürünlerin arzı beklenmedik talebi karşılamakta yetersiz kaldı.

Yarı İletken Endüstrisi Birliği (SIA) verilerine bakılırsa, küresel yarı iletken satışları 2020’de bundan önceki yıla kıyasla yüzde 6,5 artarak 439 milyar dolara ulaştı. Bölgesel bazda geçen yıl ABD pazarına meydana getirilen yarı iletken satışları yüzde 19,8 artarken, yarı iletkenler için en büyük pazar olan Çin’e satışlar yüzde 5 terfi etti.

Arz sıkıntısı ilk olarak otomotiv sektöründe hissedildi

Çip sektöründe küresel çapta yaşanmış olan arz sıkıntısı, ilk olarak otomotiv sektöründe hissedildi.

Deloitte raporuna bakılırsa, LCD ekranlardan vasıta içi sistemlere kadar her şeyi içeren otomotiv elektroniğinin, 2030’e kadar bir otomobilin üretim maliyetinin yüzde 45’ini oluşturacağı tahmin ediliyor. Bu elektroniklerde kullanılan yarı iletken tabanlı bileşenlerin maliyetinin 2020’de 475 dolara, 2030’da 600 dolara kadar çıkacağı öngörülüyor.

Vasıta içi bilgisayar sistemlerinin gelişmesiyle çiplere daha fazlaca gereksinim duyulan otomotiv endüstrisinde, salgının satışları negatif etkileyeceği endişesiyle çip siparişleri iptal edilmişti. Sadece elektronik firmalarının artan talebi otomotiv firmalarının piyasada çip bulamamasına niçin oldu.

Çip sıkıntısı otomobil üreticileriyle elektronik üreticilerini karşı karşıya getirdi

Otomobillerde kullanılan çiplerin tedarik zinciri, Kovid-19 salgınında tüketicinin elektronik ürünlere olan talebindeki artıştan negatif etkilenirken, otomobil üreticilerini Apple şeklinde elektronik devleriyle sınırı olan çip tedariki için rekabete zorladı.

Küresel çip sıkıntısı; Ford, General Motors, Toyota, Volkswagen, Honda, Stellantis ve elektrikli otomobil üreticisi Nio şeklinde otomobil üreticilerinin çipler ile mikroçiplerin kullanıldığı bazı parçaları satın almak için savaşım etmelerine, üretimi azaltmalarına yada tesislerini kapatmak zorunda kalmalarına niçin oldu.

Dünyanın önde gelen otomobil firmalarının yaşamış olduğu üretim aksaması milyarlarca dolarlık zararın da önünü açtı. Danışmanlık şirketi AlixPartners, çip arzında yaşanmış olan sıkıntının küresel otomotiv endüstrisinin gelirini 60,6 milyar dolar azaltabileceği tahmininde bulunmuş oldu.

Türkiye’deki otomotiv üreticileri de negatif etkilendi

Otomotiv şirketleri başta olmak suretiyle dünyada çeşitli şirketlerin üretimini negatif etkileyen çip krizi, Türkiye’de üretim icra eden otomotiv şirketlerinin üretiminin de aksamasına niçin oldu.

Oyak Renault, çip problemi sebebiyle 15-22 Mart’ta üretimine ara verirken, Tofaş, 18 Mart’ta Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) yapmış olduğu açıklamada, çiple ilgili yaşanmış olan tedarik problemi sebebiyle 19 Mart-5 Nisan’da üretimin duracağını duyurdu. Tofaş, söz mevzusu kararın etkilerinin asgari seviyede tutulması amacıyla üretime ara verilen süre içinde üretim tesislerinin bazı periyodik bakım çalışmalarının gerçekleştirileceğini aktararak, üretim haricinde kalan operasyonların faaliyetlerine devam edeceğini belirtti.

Oyak Renault ve Tofaş’ın peşinden Ford Otomotiv de Kocaeli yerleşkesinde yer edinen Gölcük ve Yeniköy fabrikalarında mikroçip kullanımının yoğun olduğu bazı parçaların yurt dışından tedarikinde yaşanmış olan kısıtlar sebebiyle üretime 3-9 Nisan’da ara verileceğini duyurdu. Ford Otomotiv açıklamasında, “Kamuya açıklanan 2021 yılı üretim ve satış tane tahminlerimizi etkilemesi beklenmeyen söz mevzusu üretim duruşu süresince bakım ve üretim hatlarının yeni yatırımlara hazırlık amacıyla tekrardan düzenlenmesi emekleri devam edecektir.” denildi.

Çip piyasasından milyarlarca dolarlık yatırım

Uzmanlar, otomotiv sektörünü negatif etkileyen çip krizinin, şu anki şartların pozitif yönde yönde değişmemesi durumunda akıllı telefon üretimi de dahil olmak suretiyle çeşitli alanlardaki üretimlerde de aksamalara niçin olabileceğini belirtiyor.

Kovid-19 salgınının dünya üstündeki tesiri devam ederken, çip endüstrisi, krize meydan okuyarak milyarlarca dolarlık yatırımlarla salgın sonrası döneme hazırlanıyor.

Çipler, ülkeler arasındaki rekabet unsurlarından biri olarak görülüyor. Pazarda egemenlik oluşturmak isteyen firmalar ve ülkeler, devasa yatırımlarla çip endüstrisini şekillendirmeye çalışırken, son olarak, dünyanın en büyük mikroçip üreticisi firmalarından Intel’in 20 milyar dolarlık yatırımla ABD’nin Arizona eyaletinde iki yeni çip fabrikası inşa etmeyi organize ettiği açıklandı.

Asya ülkelerinin çip yatırımları

Cenup Kore’nin dünyaca meşhur elektronik şirketi Samsung’un, 2030 senesinde en büyük çip üreticisi olma hedefiyle 116 milyar dolar bütçe ayırması dikkati çekiyor. Söz mevzusu hedef kapsamında, Samsung’un Cenup Kore’nin kuzeybatı bölgesinde yapımı devam eden dev fabrikasının bu yıl üretime başlaması öngörülüyor. Fabrikada, yeni cep telefonlarının standartlarına uygun çip üretimi yapılması da planlanıyor.

Dünyanın en büyük fason üreticisi Taiwan Semiconductor Manufacturing de (TSMC) Intel şeklinde Arizona’da 12 milyar dolar değerinde bir yapınak kuruyor. Fabrikanın 2024’te üretime başlaması hedefleniyor.

Çip teknolojisinde dışa bağımlılığı azaltmak isteyen Çin’de ise iki ulusal varlık fonu, ülkenin önder çip üreticisi SMIC’a, Şanghay’daki fabrikasında üretimi çoğaltmak amacıyla toplam 2,25 milyar dolar finansman sağlamış oldu. Fabrikanın, gelecekte üretimini 3’e katlaması umut ediliyor.

ABD’li politikacılar, dünya genelinde çip üreticilerinin Çinli teknoloji devi Huawei ve bağlı ortaklıklarına çip tedarik etmesini zorlaştırırken, Çin de yabancı ülkelere, bilhassa ABD’ye bağımlı kalmamak için kendi çip endüstrisini güçlendiriyor.

Yatırımların arkasındaki ekonomik ve politik hesaplar

Şirketlerin yatırımlarının arkasında ekonomik ve politik hesaplamaların da olması dikkati çekiyor.

Bu doğrultuda, Çin’in küresel tedarik zincirindeki önemini azaltmak isteyen eski ABD Başkanı Donald Trump, yarı iletken ürünlerin üretimini senelerdir ABD’ya geri getirmeye çalışırken, TSMC’nın Arizona’da kuracağı 12 milyar dolar tutarındaki yapınak, bu çalışmanın bir meyvesi olarak görülüyor.

Yarı iletken sektöründeki şirketlerin milyarlarca dolarlık yapınak yatırımlarının arkasındaki bir başka nedenin de otomotiv endüstrisinin ihtiyacı olduğu belirtiliyor. Çip üreticileri, gelecek birkaç yıl içinde otomotiv sektöründe vasıta içi elektronik sistemlerle işlerinin büyümesini bekliyor.

Analistler, çip endüstrisinin küresel ekonominin tekrardan açılmasıyla yeni siparişlere kendini hazırladığını ve Kovid-19 sonrası yeni dünya düzenini sağlamada yarı iletken çip tasarımcılarına büyük iş düştüğünü ifade ediyor.

Pastada büyük hisse ABD’li şirketlerin

Dünyanın önde gelen araştırma ve danışmanlık şirketi Gartner’ın verilerine bakılırsa, geçen yıl dünya genelinde satış gelirlerinde ilk 10’da yer edinen çip üreticilerinin 6’sının ABD merkezli olması dikkati çekiyor.

Intel’in 2020’de 70,2 milyar dolarlık satış gelirleriyle ilk sırada yer almış olduğu kaydediliyor. Intel’i, 56,2 milyar dolar ile Samsung Electronics ve 25,3 milyar dolar ile gene Cenup Kore merkezli SK Hynix takip ediyor.

Intel’in satışları geçen yıl 2019’a bakılırsa yüzde 3,7, Samsung Electronics’in yüzde 7,7 ve SK Hynix’in yüzde 13,3 arttı.

Geçen yıl ABD merkezli Micron Technology, Qualcomm ve Broadcom ise sırasıyla 22,09 milyar dolar, 17,9 milyar dolar ve 15,7 milyar dolar gelir sağlamış oldu.

ABD’li Texas Instruments’ın satış geliri 13,07 milyar dolar ve Tayvan merkezli MediaTek’in geliri 11 milyar dolar olurken, Japonya merkezli KIOXIA 10,2 milyar dolar ve Nvidia 10,09 milyar dolar gelir elde etti.

Türkiye’de yerli çip üretimi emekleri

Türkiye’de de yerli çip üretimine yönelik emek harcamalar bulunuyor. TÜBİTAK Bilişim ve Data Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi’nde (BİLGEM) yürütülen “Çakıl Ulusal İşlemci Projesi” ile tabanca sistemlerinde kullanılan yabancı menşeli mikro işlemcilerin yerini alabilecek ulusal bir işlemci geliştiriliyor.

Süratli, düşük güç tüketen, lisans ve satış hakları Türkiye’ye ilişkin olacak olan Çakıl’ın prototip üretimi tamamlanırken, Çakıl’ın ilk olarak ASELSAN’ın ürünlerinde kullanılmaya başlanması hedefleniyor.

Ek olarak, çip üretimi mevzusunda Türkiye ve Malezya içinde geçen yıllarda iş birliği anlaşması imzalanmıştı. Antak kalma kapsamında, Türkiye’deki bazı firmalar, Malezya’daki şirketlerle iş birliği yaparak yerli çip üretimi mevzusunda çalışmalarını sürdürüyor.