Dünyanın En Fazlaca Toprak Fetheden Generali Subutay Kimdir?

1206 – 1368 yılları aralığında Orta Asya merkezli olmasına karşın dünyanın dört bir yanına yayılarak yargı devam eden Moğol İmparatorluğu’nun en parlak periyodu Cengiz Han zamanında yaşandı. Bilhassa uyguladığı savaş taktikleri bugün bile askeri okullarda okutulan Cengiz Han, bu başarının tek sahibi değildir. Onun pek oldukça komutanından bir tanesi olan General Subutay, galip geldiği onlarca savaş yardımıyla adını tarih altın harflerle yazdırmayı başarmıştır.

Hemen hemen çocuk yaşta Cengiz Han’la beraber yola çıkan Subutay, seneler içinde onun en başarı göstermiş askerlerinden ve ondan sonra da en başarı göstermiş komutanlarından bir tanesi olmayı başarmıştır. Bazı kaynaklara nazaran tam 65 savaşı komuta etmiş ve bunların her birini kazanmıştır. Mücadeleyle dolu bir yaşamdan sonrasında köşesine çekilip emekli olan efsaneleşmiş komutan Subutay kimdir, gelin tarihin tozlu sayfalarında bu yanıtı arayalım.

Cengiz Han ve Subutay’ın abisi çocukluk arkadaşından oldukça daha fazlası:

Moğol zamanı hakkında en doğru kabul edilen kaynak, Moğolca yazılmış ve Cengiz Han’ın doğumu ile başlamış olan Moğolların Gizli saklı Zamanı adlı eserdir. Bu esere nazaran Subutay’ın babası Çarçuday ile Cengiz Han’ın babası Yesügey oldukça yakın iki dosttur. Sonradan Cengiz Han adını alacak Temuçin 1162 senesinde doğduğu vakit Çarçuday, Yesügey’e samur derisinden bir kundak armağan etmişti.

Temuçin’e verdiği tek armağan bir kundak değildi, bununla birlikte o dönem çocuk yaşta olan oğlu Çelme’yi de onun yanında dost ve hizmetkar olarak bırakmıştı. 1167 senesinde Yesügey öldürülünce düşman Temuçin’in peşine düştü. Çelme ile birlikte kaçtılar ve uzun seneler kaçak yaşamı yaşadılar. Bu sırada Çelmen’nin ufak kardeşi Subutay da aralarına katıldı.

Subutay kimdir? Cengiz Han’ın saflarına katılan ufak bir çocuk:

Orta Asya’da yaşayan Tuva Türklerinin Uranhay boyundan olan Subutay, 1176 senesinde dünyaya geldi. Abisi benzer biçimde o da Cengiz Han’ın dostlarından biriydi fakat yaşı ufak olduğundan geri planda duruyordu. Kaçak hayatları süresince onlara yardım eden Subutay, en sonunda Cengiz Han’ın saflarına katıldı ve 1201 senesinde Camuka ile girmiş olduğu mücadelede abisi Çelme ile beraber Cengiz Han’ın yanında savaştı.

Bu zamanda Orta Asya’nın etkili topluluklarından önde gelen Merkitler giderek güçlenmekteydi. Merkitlerin Türk olduğu düşünülmektedir. Bu gelişme Cengiz Han önderliğindeki Moğolları tehdit etmeye başlayınca 1205 senesinde bir sefer düzenlendi. Başarıyla sonuçlanan bu seferin komutanı Subutay’dı.

Orta Asya’daki Harezm bölgesinde yargı devam eden Harzemşahlar, Türk – İran geleneğine bağlı ve o dönem oldukça kuvvetli bir devletti. 1219 senesinde Subutay komutasında büyük bir sefer düzenlendi. Sonrasında Cengiz Han’ın öteki mühim komutanlarından bir tanesi olan Jebe ile beraber 20 bin kişilik bir ordu topladı ve Kafkaslar bölgesine bir bulgu seferi düzenledi.  Deşt-i Kıpçak ile İdil-Ural bölgelerine de pek oldukça mühim sefer düzenlemiştir.

Subutay, Cengiz Han’ın oğlu Ögeday’ın da en mühim komutanlarından:

1227 senesinde Cengiz Han’ın ölümü üstüne tahta oğlu Ögeday geçti. Ögeday tıpkı babası benzer biçimde tutkulu bir liderdi ve Cengiz Han’ın almak isteyip de ömrü yetmediği bölgelere art arda seferler düzenledi. Bu seferlerin büyük bir bölümünü komuta eden isim Subutay’dı. Doğu Avrupa ve Orta Avrupa’nın ele atlatılmasında Subutay’ın görevi büyüktür.

Bu zamanda kazanılan en büyük zaferlerden bir tanesi, 1246 senesinde Mohi’de Macarlarla meydana getirilen savaştır. Subutay komutasındaki ordu galip gelmiş ve Macar bölgesi ele geçirilmiştir. Aynı dönemde Orta Doğu üstüne de pek oldukça sefer düzenlenmişti ve arada kilometreler olmasına karşın tüm bu seferler Subutay tarafınca yönetiliyordu.

Ögeday, 1241 senesinde yaşamını kaybedince yerine oğlu Güyük Han geçti. Babası döneminde arttırılan Çin üstündeki baskıları sürdüren Güyük Han, Subutay komutasındaki orduyla Çin üstüne büyük bir sefer düzenledi ve başarıyla tamamladı. 1248 senesinde emekli olarak Tula Nehri’ne yerleşen Subutay, burada yaşamını yitirdi. 

Subutay neden büyük bir komutan?

Moğollar küçük bir kabileyken Cengiz Han döneminde 24 milyon kilometrekareden fazla bir alana hükmeden koca bir imparatorluk haline geldi. 100 milyondan fazla insanı himaye altına almışlar, doğu ile batıyı birleştirmişler, mühim tecim yollarını ele geçirmişler ve o güne dek hayal bile edilemeyecek toprakları işgal etmişlerdir.

Bu başarının arkasında diplomatik değil, askeri bir güç var. Elbet Cengiz Han’ın bu konudaki dehası tartışılmaz sadece onu benzersiz icra eden özellik, en iyi komutanlarla beraber çalışmasıydı. İşte bu zamanda çalmış olduğu en büyük komutanlardan bir tanesi de çocukluk arkadaşı da olan Subutay’dı.

Kendi dilindeki adıyla Sübedey, 1206 – 1248 yılları aralığında devamlı savaşmış ve katılmış olduğu savaşların her birini kazanmıştır. Bazı kaynaklara nazaran kazanılmış olduğu savaş sayısı 65’tir. Harzemşahları onlarca kere kez yenilgiye uğratmış, tüm Rus topraklarını tek seferde yakalamış, Kafkasya’nın hırçın coğrafyasında bugün bile zor görünen taktikler düzenlemiş, Çin’e Moğol egemenliğini götürmüş ve kim bilir en önemlisi bir Orta Asya halkının Avrupa’nın içlerine kadar ilerlemesini elde etmiştir.

Subutay nasıl bu kadar başarı göstermiş bir komutan olabildi?

Bugün uydu teknolojilerini kullanarak ihtimaller içinde bir operasyon düzenlenecek bölgeler hakkında nokta atışı detaylar elde edilebiliyor. Dünya haritası aslına bakarsan elimizde. Fakat bundan yüzlerce yıl öncesini bir düşünün. Orta Asya steplerinde yaşayan bir halk bigün Orta Doğu’da bigün Avrupa’da nasıl bu kadar başarı göstermiş seferler düzenleyebildi.

İşin sırrı danışma ve haberleşmedeydi. Subutay’ı bir askeri deha icra eden da işte almış olduğu bu istihbaratları ve haberleri iyi değerlendirmesiydi. Öyleki ki Cengiz Han Avrupa’yı ele geçirmek istediğini söylediği vakit karşısına 20 senelik bir fetih planı çıkardı. Değil yıl yıl, ay ay ve hatta gün gün neler yapılacağını hesaplamış ve buna uygun taktikler belirlemişti. Sadece Cengiz Han’ın ömrü yetmedi.

Subutay sefer düzenlenecek bölgelerin bir tek coğrafi değil, toplumsal yapısına da hakimdi. Kim kimle düşman, kim destek olur, kim köstek olur, denetim kimde, kimler satın alınır, kimler öldürülmeli hepsini biliyordu. İşte bu nedenledir ki Subutay tarafınca uygulanan askeri stratejiler bugün bile askeri okullarda ders olarak okutulmaktadır.

Cengiz Han ve sonraki dönemde Moğolların en mühim generallerinden bir tanesi olan Türk komutan Subutay kimdir sorusunu yanıtlayarak bu efsaneleşmiş komutan hakkında bilmeniz gerekenlerden bahsettik. Mevzu ile alakalı düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.