E-postalar Neden WhatsApp Mesajları Benzer biçimde Anında İletilmiyor?
E-postanın ve WhatsApp, Telegram şeklinde anlık ileti uygulamalarının yeri hayatımızda oldukça mühim. Bu iki teknoloji, günlük dünyadaki iletişimimizin neredeyse büyük bir çoğunluğunu karşılıyor. İkisi de göndericinin iletilerini alıcıya göndermek suretiyle tasarlanmış olsa da e-posta teknolojisi anlık mesajlaşma teknolojisine nazaran daha yavaş kalmakta.
Günümüzde neredeyse her insanın minimum bir tane e-posta hesabı bulunuyor. En basitinden yola çıkarsak bir toplumsal medya uygulamasına yada bir web sitesine kaydolmak için bile e-posta adresi gerekebiliyor. Bu biçim işlerde daha sık kullanılan ve hayatımızda mühim yeri olan e-postanın, anlık ileti uygulamalarında da olduğu şeklinde temel fikrinde göndericinin iletilerini alıcıya göndermek yatıyor.
E-posta teknolojisinin temelinde anlık ileti teknolojisinin fikriyle aynı şey yatsa da nasıl oluyor da postalar anlık mesajlara nazaran daha geç iletiliyor? Daha ilkin asla bunun üstünde düşünmüş müydünüz? Hadi hep birlikte e-posta iletilerinin, anlık mesajlara nazaran daha geç iletilmesindeki sebebine bakalım.
İlk olarak, postaneye mektup bırakmaya benzeyen e-postanın emek verme mantığını idrak etmek gerekiyor.
E-postanızı birine göndermeye çalıştığınızda, e-posta alıcıya ulaşmadan arka tarafta birçok teknik işlem yapılıyor. Bu işlemlere özetlemek gerekirse değinecek olursak; “e-posta gönder” düğmesine bastığınızda Gmail, Outlook yada kullandığınız herhangi bir e-posta istemcisi ilk olarak giden sunucusuna bağlanıyor. Giden sunucu gönderenin bilgilerini doğruluyor ve mesajı göndermek suretiyle giden kuyuruğuna yerleştiriyor. Bağlantı kurulduğunda karşı tarafın sunucusuna ileti gönderiliyor. Bu durumu rahat bir örnekle anlatmak gerekirse, postaneye gidip mektup bırakmaya yada kargo şubesine gidip kargo bırakmaya benzetebiliriz.
Sürecin devamında ise e-posta alıcı sunucuya ulaştığında alıcı sunucu e-posta adresini denetim ediyor, spam ve virüs kontrollerinde bulunuyor (Bu kontroller e-posta istemcisine göre değişiklik gösterir.) ve alıcının gelen kutusuna bırakıyor. Alıcı, posta kutusunu yenilediğindeyse istemci yeni bir şey var mı diye denetim ediyor ve iletiyi alıcının e-posta gelen kutusuna bırakıyor.
E-posta’nın emek verme mantığına baktık da anlık mesajın mantığına bakmayalım mı?
Anlık mesajlaşmanın öteki yazışma türlerinden farkı gerçek zamanlı bir doğaya haiz olmasıdır. Günümüzde anlık mesajlaşma imkanı elde eden; WhatsApp, Telegram, BİP hatta Twitter’in DM özelliği şeklinde kullananların tercihlerine nazaran kullanabileceği düzinelerce mesajlaşma uygulaması var. Bu mesajlaşma uygulamaları dünyanın dört bir yanından insanoğlunun her gün milyonlarca insanoğlunun birbireleriyle yazışma kurmasını sağlıyor.
Bir mesajlaşma uygulamasını kullandığınızda karşıdaki kişiyle aranızda direkt, doğrusu karşı karşıya bakıyormuş şeklinde bir bağlantı oluşuyor. Uygulamanın merkezi sunucusu kimin çevrim içi bulunduğunu belirliyor, çevrim içi olan her insanın IP adresini sizin makinenize iletiyor. Bu sayede birine ileti gönderdiğinizde merkezi sunucu direkt sizi alıcının makinesine bağlıyor ve arkasından gerçek zamanlı olarak ileti gönderilme imkanını sağlıyor. Bu yüzden “çevrim içi” olmanın pozitif ve negatif yanları bulunuyor.
Anlık mesajlaşma uygulamaları, gönderici ve alıcı aynı uygulamayı kullandığı için süratli çalışıyor, aynı sunucuda işlendiği için e-postalara nazaran aradaki hız farkı burada başlamaya başlıyor.
Peki bu hız farkı nereden kaynaklanıyor? Birazcık daha temelleri birleştirelim.
E-postaların alıcıya ulaşmasında dakikalar hatta saatler sürmesinin altında yatan en temel neden bir takım sunucuyla çalışmak suretiyle tasarlanmış olmalarıdır. Anlık iletilerin aksine, e-postalar alıcının gelen kutusuna düşmeden ilkin birkaç lokasyon içinde doluşmak zorundadır. E-posta depola ve ilet modeline nazaran çalışıyor, iletiler alıcıya teslim edilene kadar sunucuda depolanıyor.
E-posta işleyişinin sunucu yedekleri şeklinde bir pozitif yanları da vardır doğrusu ileti esnasında bir sunucu çökerse, ileti yedek sunucuya gönderiliyor. E-posta teslim edilmezse sunucular birkaç kez daha iletiyi gönderme denemesi yapar. Kısaca e-posta sistemi hiçbir vakit anında ileti gönderecek şekilde tasarlanmamıştır. Gene de günümüzde e-posta altyapıları süratli ileti alışverişi için yoğun gelişmeler yaşadı sadece bu gelişmelere karşın gene de gecikmeler yaşanıyor.
Anlık mesajlaşma servisleriyse gerçek zamanlı olacak şekilde tasarlanmıştır, bu yüzden göndericinin mesajı alıcıya teslim edilmezse onu unutur ve yoluna devam eder. Anlık ileti programları mesajı göndermek için e-posta servislerinin aksine mesajı tekrardan göndermek için uğraşmazlar. Bundan dolayı devamlı e-postalar anlık mesajlar kadar süratli değildir.
Kaynaklar: Zoho, Science ABC, Ask Leo
