Ekmek Yapma Fikri İlk Kimin Aklına Geldi?

Ortalama 30.000 bin yıl ilkin akla gelen bu düşünce, geçmişten günümüze çeşitli şekilleriyle ve değişik malzemelerin eklenmesiyle, tüm kültürlerin temel gıdası oldu ve günlük hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline geldi.

Ekmek, yiyecek arama yada avlanma gerektirmeyen en eski gıdalardan. Bu yiyecek, ilk insan topluluklarını oluşturdu ve insanlık tarihinin mühim bir parçası konumuna geldi. Hem de insanlık tarihinin yanında kültürün, savaşın, barışın, zenginliğin ve açlığın bir sembolü.

Ekmeğin ham maddesi buğday, ilk olarak Orta Doğu’da işlendi ve bu besinin üretimi Avrupa, Şimal Afrika ve Doğu Asya’ya yayıldı.

Ürdün’deki Kara Çöl bölgesinde, avcı-toplayıcılar tarafınca yapıldığı kabul edilen kömürleştirilmiş ekmek kırıntıları keşfedilmişti. 14.600-11.600 yıl öncesine dayanan bu ekmek kırıntılarının yabani buğday, yabani arpa ve nebat köklerinden elde edildiğine inanılıyordu.

Tahıl öğütmek amacıyla kullanılan 30.000 senelik değirmen taşları ise ekmeğin, insanoğlu tarıma başlamadan ilkin de var bulunduğunu gösteriyor. 

İnsanlık tarihinin malum en mühim besin maddelerinden olan ekmeğin hikayesi bir fazlaca eski.

Ekmeğin ortaya çıkışı mevzusunda çeşitli rivayetler bulunmakta. Bunların en bilineni, ilk insanların su ile ıslanmış ve kendi kendine bırakılmış buğday kırmasında gözenekler bulunduğunu fark etmesiyle adım atar. İnsanlar, bu gözenekli maddeyi sıcak taşlarda pişirip tadına baktıklarında, leziz bir gıda bulunduğunu fark etmişlerdi.

İşte o zamandan beri ekmek, dünya genelinde bir seyahat yapıyor.

Öykü Eski Mısır’da başlıyor.

Mısır’da, Neolitik dönem zamanında ekmek yapıldığına ve tüketildiğine dair kanıtlar mevcut. Ekmek, Mısırlıların beslenme şeklinin temeliydi ve firavundan köylülere kadar hepimiz onu tüketirdi.

Eski Mısırlılar, buğday unu ve su karışımından oluşan ekmeğe maya eklediklerinde ekmeğin daha kabarık ve yumuşak bulunduğunu fark ettiler. Yiyecek tarihçisi William Rubel, yarı evcilleştirilmiş mayayla yapıldığı malum ilk mayalı ekmeğin, MÖ. 1000 yılına dayandığını ve Mısırlılara ilişkin bulunduğunu ifade etmekte. 

Onlar için ekmek o denli değerliydi ki, mayalı ekmek süre içinde sarayın ve soyluluğun simgesi haline geldi. Hatta o dönemde Mısırlılar tarafınca alışverişte para yerine bile kullanıldı.

Mayalı ekmeğin icadı ile alkol tüketimi içinde belirgin bir ilişki var. 

Mısır Arkeolojisi dergisindeki bir araştırmaya bakıldığında Antik Mısırlılar, arpayı ekşi maya ekmeğin yanında ekşi bira yapmak için de kullanıyordu. Bu periyodu ele alan bir kitapta,  Antik Mısırlıların mayalanmış hamurdan biralı ekmek yaptıkları, sonrasında bu ekmekleri ufaladıkları ve elekten geçirip fermente ederek bira yaptıkları da dikkati çeken bir nokta.

Galyalılar ve İberler de erken mayalandırma şekillerinden biri olarak, başlangıçta biradan sıyrılan köpüğü kullandı. Biranın yanı sıra şarap tüketen halklar ise şaraba batırılmış üzüm şırasıyla bu işlemi gerçekleştirmiş oldu. 

Bu uygarlıkların yanında, Mezopotamyalıların ve Harappalıların da mayalı ekmek yaptığına dair kanıtlar bulunmakta. Araştırmacılar, mayalı ekmeğin aslolan kökenine dair araştırmalara devam ediyor. 

Dünyanın dört bir yanında birbirinden değişik ekmekler üretilse de ekmek yapımı çoğu zaman 3 temel aşamadan oluşur.

İlk etapta ekmeği yoğurmak için çoğu zaman buğday unu kullanılır fakat değişik lezzette ekmekler yapabilmek için çavdar ya da arpa unu da kullanılabilir. 

Devamında mayalanma kısmında ise organik maya elde edebilmek için yoğrulan ekmek hamurunun bir parçasının, bir gece bekletilip ekşitilmesi sağlanır. Bu yöntem, süre içinde kendini, kökeni 19. yy’a dayanan hazır mayaların kullanımına bıraktı. 

Son aşamada ise bu hamur harcı, çeşitli büyüklük ve şekillerde parçalara ayrılıp pişirilir. Çoğu zaman odun ateşinde fırın ve sini kullanılarak son halini alan ekmeğin, gelişen teknolojiye karşın, Anadolu bölgesinde saç ve tandır üstünde de pişirildiği görülür. 

Ekmek çeşitlerinin en bilineni neredeyse her gün soframızda olan somun ekmek.

Klasik buğday unu ile meydana getirilen, tuz eklenen ve devletimizde öteki ekmek çeşitlerine oranla daha çok tüketilen bu ekmeğin adı esasen “francala”dır. Francala, klasik ekmek hamuruyla üretilebildiği şeklinde düşük randımanlı un ile de yapılabilir.

Yufka ekmeği ve tandır da ülkemizin mühim lezzetlerindendir. Yufka ekmeği, ince hamurun saç üstünde pişirilmesiyle elde edilirken, tandır ekmeği çamurla sıvanmış bir çukurun içinde pişirilir. Son dönemlerde somun ekmeğin yanında, bu iki ekmek türüne de sofralarımızda rağbet oldukça fazladır. 

Bilhassa Ramazan aylarında ağırlıklı bir halde tükettiğimiz bir lezzet olan pide ise Anadolu’ya özgü bir tattır. Bilhassa sıcak tüketildiğinde tadına doyulmaz bir hal alır.

İsimlerine aşina olduğumuz bu ekmek çeşitlerinin yanı sıra, süre içinde çeşitli tahıllarla farklılaştırılan ekmekler de yaşamımıza girdi. Ev ekmeği, köy ekmeği, çavdar ekmeği, kepek ekmeği, tam tahıllı ekmek bunlardan bir tek birkaçı…

Ekmek deyip geçmeyin. Günlük enerji ve potasyum ihtiyacımızın neredeyse yarısını karşılıyor.

En temel gıdalarımızdan olan ekmek, sağlıklı ve dengeli beslenme açısından hayatımızda mühim bir role haiz. Tahıllı ve posa kıymeti yüksek kepekli ekmekler insan sağlığına faydasıyla bilinir. Bir çok ekmek türü doygunluk hissi verdiği için kilo vermek amacıyla da idealdir. Bununla beraber bazı durumlarda ekmekler, kalp ve şeker hastaları için de önerilir.

Çoğu zaman fırından ya da marketten almayı tercih ettiğimiz ekmek, pandemi döneminde evlerimizde hayata geçirmeye başladığımız bir yiyecek haline geldi.

Pandemi sürecinde, günlük yaşamın stresinden uzaklaşmak ve keyifli zaman geçirmek amacıyla neredeyse hepimiz evlerinde çeşitli ekmek denemeleri yapmış oldu. Salgının en yüksek noktasında, neredeyse tüm dünyada oldukça popüler hale gelen ekmek yapımı, birkaç saatliğine de olsa meydana gelenleri unutmamızı sağlamış oldu. Bu sayede en temel gıdalarımızdan olan ekmeği, kendi yaratıcılığımızı da katarak yapabileceğimizi çoğumuz görmüş olduk.

En kolay şekliyle bu yolları izleyerek kendi ekmeğimizi yapmak mümkün.

Malzemeler:

• 1 kilo. un
• ½ litre su
• 25 gr. maya
• 25 gr. tuz

Hazırlanışı:

Malzemeler iyice karıştırılır ve yoğrulur. Yoğurma işlemi tamamlandıktan sonrasında hamurun dinlenmesi ve kabarması için çukur bir kapta üstü kapatılarak 30-40 dk. dinlenmeye bırakılır. Devamında ekmeklere biçim verilir ve yeniden dinlenmesi için üstü örtülerek ortalama bir saat beklenir. Sonrasında üstüne ufak kesikler atılarak 220-230 derecelik fırında ekmeklerin büyüklüğü bakımından ortalama otuz dakika pişirilir. 

Ekmek yaparken değişik un çeşitleri ve tat vermesi için kuru üzüm, ceviz, haşhaş, susam şeklinde değişik tahıllar kullanılabilir.

Kaynaklar: Grants Bakery, History of Bread, Wikiwand, Arkeofili​