Fikir Gücüyle Donarak Öldüğüne İnanılan Adam: Nick Sitzman

Yazar Glenn Van Ekeren, 1988 senesinde piyasaya sürülen “The Speaker’s Sourcebook” adlı kitabında; aslen bozuk olup çalışmayan bir dondurucuda, “bir tek inanılmış olduğu için” donarak ölen bir insanın garip öyküsünü anlatır. İsmi bile bilinmeyen bu adama dair hiçbir kişisel informasyon yoktur, bir tek hikayesi vardır. Bu öykü halk içinde gittikçe daha çok yayılır ve kulaktan kulağa oyunu benzer biçimde her duyan yeni bir şey ekler hikayeye.

Hikayenin, saygı duyulan bir mecmua olan Reader’s Digest dergisinde anlatıldığı, gerçek olduğu ve donarak ölen kişinin adının da Nick Sitzman olduğu da söylentilere eklenince öykü daha da etkisi altına alan hale gelir ve artık insanların hikayenin gerçek olduğuna inanmamak için bir sebepleri kalmamıştır. 

Nick Sitzman ve kuşku uyandıran hikayesi:

Dilden dile yayılan bu hikayede Nick Sitzman; çalışkan ve şefkatli bir karısı, iki evladı ve birçok arkadaşı olan kuvvetli, sağlıklı ve tutkulu genç bir demiryolu işçisidir. Bir yaz günü, tren ekipleri işlerini bir saat erken bitirirler. Nick, vagonlarda son bir denetim yaparken yanlışlıkla bir dondurucuda kilitli kalır. İşçilerin geri kalanının sahayı terk ettiğini anlayınca paniğe kapılıp bağırıp çağırmaya adım atar fakat kimse onu duymaz. Dondurucuda sıcaklığın sıfır aşama bulunduğunu ve içeride kalırsa kısa süre içinde donarak öleceğini düşünür. Karısına ve ailesine başına gelenleri anlatabilmek için içeride bulmuş olduğu bıçakla zemine şunları kazır: Oldukça soğuk, vücudum uyuşuyor. Keşke uyuyabilseydim. Bunlar son sözlerim olabilir.

Hikayenin devamında sabah ekip arkadaşları Nick’i donarak ölmüş bir halde bulurlar. Dondurucunun ısı kayıtlarını incelediklerinde bunun olanaksız bulunduğunu fark ederler. Zira Nick’in, içinde kilitli kalmış olduğu dondurucu bozuktur ve o gece de dahil son bir haftadır asla çalışmamıştır. Dondurucunun içindeki ısı 10 santigrat derecenin altına asla inmemiştir. Bunun sonucunda şu şekilde bir düşünceye varırlar; Nick’i soğuk öldürmedi, Nick fikir gücüyle kendi kendisini öldürdü.  Hikayenin öteki bir versiyonunda ise Nick Sitzman bir restorantta çalışır. Aynı şekilde gene bozuk ve çalışmayan bir dondurucuda kilitli kalır; dondurucunun soğutmaya devam ettiğini düşünür, hikayenin sonunda da donarak ölür. 

Pygmalion tesiri ve donan adam hikayesi arasındaki ilişki

Hikayenin kendisinin hakikaten gerçekleşip gerçekleşmediği ile ilgili şüpheler bulunsa da Pygmalion tesiri ya da öteki adı ile “kendi kendini gerçekleştiren kehanet” teorisi açıklanırken bu öykü sık sık anlatılır. Toplumsal psikolojinin teorilerinden olan bu kuram, Sosyolog Robert K. Merton tarafınca “Vaka yada koşulların yanlış değerlendirilmesinden meydana gelen yeni davranışlar, yanlışın gerçekleşmesine neden olur” şeklinde tanımlanır. Şu demek oluyor ki özetle inandığınız şey davranışlarınızı etkisinde bırakır, bu yeni davranışlarınız da inandığınız şeyi gerçekleştirir.

İddialara gore Nick Sitzman soğuktan donup öleceğine o denli oldukça inandı ki sonunda kehanet kendisini gerçekleştirmiş oldu ve Nick hakikaten öldü. Fakat gerçek bir isim bile ardında bırakmadı.

Öykü gerçek mi?

Meydana getirilen araştırmalarda Reader’s Digest dergisinin arşivlerinde bu hikayeye rastlanamamıştır. Nick Sitzman diye bir kişinin gerçekte yaşayıp yaşamadığına dair ise hiçbir kanıt yok. Bir dondurucunun içinde kilitli kaldığınızda dondurucunun hala çalıştığına inanıp hakikaten üşümeye başlayabilirsiniz. Hatta korktuğunuz için kalp krizi geçirmeniz de mümkündür fakat 10 santigrat derecenin üstündeki hava şartlarında donarak ölmeniz fizyolojik açıdan mümkün değildir. 

Her şeye karşın diyelim ki bu şekilde bir durum hakikaten gerçekleşti, bilim-tıp toplumunun bu vakaya ilişik her bir veriyi saklayıp üstünde araştırmalar yapması gerekmez miydi? Fakat işin garip tarafı, bu olayla ilgili ne bir hastane kaydı ne de bir otopsi raporu var. Elimizde yalnızca “kanıtlara dayanmayan” bir öykü var. 

Kaynaklar: 1, 2, 3