ABD Niçin Metrik Yerine Kraliyet Ölçü Sistemi Kullanıyor?

Ülkemiz dahil olmak suretiyle dünyadaki ülkelerin büyük bir kısmı metre ve kilogram bazlı 10’luk metrik sistemini ölçü birimi olarak kullanıyor. Sadece ABD Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık kısaca İngiltere ile bazı eski sömürge ülkeleri hala kraliyet ölçü sistemi olarak adlandırılan bir sistem kullanıyor. Kraliyet ölçü sistemi mil, feet, galon, inç, yard şeklinde bizim için değişik olan birimlerden oluşuyor.

ABD ve Birleşik Krallık şeklinde iki büyük ülkenin niçin hala yüzlerce yıl öncesinden kalma bilim dışı kraliyet ölçü sistemi kullandığı tam olarak bilinmiyor. Hatta o ülkede yaşayan vatandaşlar bile bir çok süre bu duruma karşı çıkıyorlar. Devrin kralları tarafınca belirlenmiş, hiçbir geçerliliği olmayan kraliyet ölçü sistemi nedir, metrik sistem nedir, niçin hala dünyanın değişik ülkeleri değişik ölçü birimleri kullanıyor gelin yakından bakalım.

ABD ve Birleşik Krallık’ta kullanılan kraliyet ölçü sistemi nedir?

Kraliyet ölçü sistemi emperyal sistem ya da imparatorluk sistemi olarak da adlandırılır. Bu sistemdeki temel ölçü birimleri mil, feet, galon, inç ve yarddır. İnç birimi temel olarak her şeyin 12’de biri anlamına gelir ve ölçüm sisteminde genel olarak baz alınan aslolan birimdir. Öteki birimler bunun üstüne kurulur. Sadece tam olarak da kurulmaz.

Mesela feet ölçüsü bir ayak uzunluğu anlamına gelir ve normal olarak her insanın ayak boyu değişik olduğundan muğlak bir birimdir. Yard, Kral 1. Henry’nin burnundan ayak ucuna kadar olan mesafedir. Galon kase anlamına gelir. Libre ise gümüş para kıymetini gösterir. Doğrusu genel olarak baktığımız süre bu ölçü birimlerinin hiçbirinin matematiksel bir karşılığı yoktur.

Dünya genelinde kullanılan metrik sistem nedir?

Le Système International d’Unités özetlemek gerekirse Sl, Türkçesi ile Internasyonal Birim Sistemi olarak anılan metrik sistem; 1795 senesinde Fransızlar tarafınca belirlenerek sonrasında tüm dünya tarafınca kabul edilen, metre ve kilogramın esas alındığı onluk tabanlı bir ölçü birim sistemdir.

Metrik sistem basittir. İnsanın 10 parmağı olduğundan 10’luk sistem kullanmıştır. Metrik sistemin temel taşı olan metre birimi 1983 senesinde bilimsel olarak temellendirilmiştir. Buna nazaran 1 metre, vakumlu ortamda ışığın saniyenin 299.792.458’de 1’i süresince almış olduğu mesafedir. 

Metreyi temel aldıktan sonrasında 10’la çarparak ya da 10’a bölerek öteki birimlere ulaşabilirsiniz. Aynı durum kilogram hesaplamalarında da geçerlidir. Kilogramı temel aldıktan sonrasında 10’la çarparak ya da 10’a bölerek öteki ağırlık birimlerine ulaşabilirsiniz. Kraliyet ölçü sistemine nazaran ne kadar da kolay ve akılda kalıcı değil mi?

ABD ve Birleşik Krallık niçin kraliyet ölçü sistemi kullanıyor?

Günümüzde dünyanın neresine giderseniz gidin Internasyonal Birim Sistemi kısaca metrik sistemle yüz yüze gelirsiniz. Sadece ABD Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık kısaca İngiltere ve eski İngiliz sömürgesi olan bazı ülkelerde hala kraliyet ölçü sistemi ile karşılaşmanız mümkün. Peki, niçin?

Açıkçası niçin hala ABD ve Birleşik Krallık’ta kraliyet ölçü sistemi kullanıldığını bilmiyoruz. Yalnızca biz değil, uzmanlar ve hatta bu ülkelerin vatandaşları bile bu durumun nedenini bilmiyorlar. Sadece kati olmamakla beraber bazı teoriler bulunuyor.

İlk kuram, bu ülkelerin kendilerini dünyadan soyutlayarak hususi sezmek istemeleri. Hızla gelişen teknolojinin kalbi ABD olduğundan çoğumuz ekran boyutunu inç birimi üstünden biliyoruz ve niçin bilmiyoruz fakat bu durum ABD’yi kuvvetli hissettiriyor olabilir. Aynı durum Birleşik Krallık de ilgilendiriyor olabilir.

Esasen uzun seneler Avrupa Birliği üyesi olmasına karşın birliğin resmi para birimi Euro yerine kendi para birimini kullanmakta ısrar eden İngiltere’den bekleyebileceğimiz bir davranış. Öteki bir teoriye nazaran ise bu ülkeler vatandaşlarının metrik sisteme geçmekte zorlanacağını düşünüyor olabilirler. Sonuçta ayak boyu hesabından aniden bilimsel bir sisteme geçmek kabul edelim zor olacaktır. 

Kraliyet ölçü sistemi kullanan ülkelere tepkiler:

Kraliyet ölçü sistemi kullanan ülkelere, metrik sistem kullanan ülkeler tepki göstermiyor; aksine bu ülkelere gösterilen tepkilerin büyük kısmı o ülkelerin vatandaşlarından geliyor. Bu sebeple artık dünya global hale geldi ve bu şekilde büyük ülkelerin dünyanın çoğundan değişik bir sistem kullanmaları herkesi rahatsız ediyor.

ABD Birleşik Devletleri’nde ya da Birleşik Krallık’ta mühendislik okuduğunuzu hayal edin. Senelerce her şeyi kraliyet ölçü sistemi üstünden hesaplıyorsunuz ve sonrasında mezun olup değişik bir ülkeye çalışmaya gidince karşınıza metrik sistem çıkıyor. Tüm dünyanın ortak dili olan matematik bile bu kişilere yabancı gelecektir. Bu mevzuda sesini çıkaran pek oldukça aktivist var.

Her olayın bir de öteki yüzü vardır. Öteki yüze baktığımızda ise ABD ve İngiltere’nin kraliyet ölçü sisteminde kalması icap ettiğini korumak için çaba sarfeden insanoğlu bulunduğunu da görüyoruz. Bazılarının haklı gerekçeleri olsa da bu tür bir müdafa icra eden kişilerin çoğunun köktencilik milliyetçiler bulunduğunu da belirtmek gerekiyor.

Türkiye metrik sisteme ne süre geçti?

Azca malum bir gerçek sadece bu topraklarda metrik sistemi kullanan ilk devlet Türkiye Cumhuriyeti değil, Osmanlı İmparatorluğu’ydu. Hatta hemen hemen Fransa tarafınca bu ölçü sistemi resmen kabul edilmeden ilkin meydana getirilen Metre Konvansiyonu’nun kurucu üyelerinden biri Osmanlı İmparatorluğu’ydu. Konvansiyona katılan isim ise Paris Askeri Ateşesi Miralay Hüsnü Bey’di.

Osmanlı’da, Sultan Abdülaziz tarafınca açıklanan 20 Cemaziyel Ahir 1286 kısaca 27 Eylül 1869 tarihindeki hatt-ı hümayun ile hemen hemen Avrupa’da bile tam olarak kabul edilmemiş metrik sisteme geçilme emek harcamaları başladı ve Sultan II.Abdülhamid süreci 1881 senesinde resmen bu sisteme geçildi. Sadece meydana getirilen itirazlar sonunda 1895 senesinde tekrardan eski sisteme geçildi.

Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonrasında tekrardan ölçü sistemi tartışmaları gündeme geldi. Dünyanın geri kalanına ayak uydurmak için ilerici bir görüşle 1931 senesinde Ölçü Kanunu yürürlüğe girerek ülkenin ölçü birimi metrik sistem olarak belirlendi. 

Kraliyet ölçü sistemi ve metrik sistem nedir, niçin hala ABD Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık eski ölçü sistemini kullanıyor şeklinde dört gözle beklenen soruları yanıtladık ve mevzu hakkında bilmenizde fayda olan detaylardan bahsettik. Ne süre olacağı bilinmiyor fakat bigün tüm ülkelerin bilimsel metrik sistemi kullanacağı düşünülüyor.