Değişen teknolojinin Kalbi Olan Silikon Vadisi’nin Zamanı

ABD Birleşik Devletleri yalnızca birkaç yüzyıllık, şu demek oluyor ki görece yeni sayılabilecek bir ülke. Bugün bile ülkenin pek oldukca noktası atıl durumda. Hatta bundan birkaç yüzyıl ilkin şu demek oluyor ki ilk kurulduğu zamanlar, üstünde bizonların ve Amerikan yerlilerinin gezdirilmiş olduğu çayırlardan ibaretti. Peki, ne oldu da bu alanlar, Silikon Vadisi şeklinde girişim merkezlerine dönüştüler?

Silikon Vadisi tarihini iş insanı Bret Waters’ın Santa Clara Üniversitesi’nde yapmış olduğu bir konuşmadan yola çıkarak, hikayeyi tüm detaylarıyla öğreniyoruz. Medeniyete dair üstünde tek bir çivi bile olmayan toprakların oldukça kısa süre içinde teknoloji merkezi haline gelmesinin tek bir yanıtı var; yeni bir girişimcilik ruhu. Silikon Vadisi zamanı, en azından görünmüş olduğu kadarıyla, iyi bir düşünce ve birazcık destek ile nelerin başarılabileceğini gösteriyor.

Her şey bir İspanyol misyoner ile başladı:

18. yüzyılın ikinci yarısında, bugün California olarak bildiğimiz topraklar, uzun çayırlara haiz ziraat alanlarıydı. Meksika bölgesi ve Batı ABD hemen hemen keşfedilmemiş topraklardı, sadece bu durum uzun sürmedi. Pek oldukca bakir alanda olduğu şeklinde buraların keşfedilmesi de bir misyoner tarafınca gerçekleştirildi.

Fransisken Tarikatı’ndan İspanyol rahip Peder Junipero Serra, o dönem Yeni İspanya olarak adlandırılan, bugünün Meksika ve Batı ABD bölgesine belirli misyonları şu demek oluyor ki görevleri gerçekleştirmek suretiyle yola çıkmıştı. İlk amaç, normal olarak bölgede bir kilise kurmaktı, sadece oldukca daha fazlası da planları arasındaydı.

Misyoner rahipler, gerçekleştirdikleri her bir misyon şu demek oluyor ki vazife sonrası o misyona mukaddes bir erkek azizin adını verirlerdi. Peder Junipero Serra’nın kurduğu bazı misyonların adları San Diego, San Francisco ve Carmel şeklinde bugün bile hala adı aynı kalan alanlardı. Bu alanlar; satıcılar, at tüccarları ve çiftçilerin bulunmuş olduğu ilk girişimcilik ve tecim alanlarıydı.

Altın fışkıran çorak topraklardan koca bir eyalete dönüşen California ve içindeki yeni uygarlık: Santa Clara Vadisi

Yeni bir misyon için de seçilen bölge güzel ve verimli olduğundan ilk kez bir misyona erkek değil ,bir hanım azizin adını verilmişti. Santa Clara Vadisi.

İçinde Santa Clara Vadisi’nin de bulunmuş olduğu California, ticari ve ekonomik olarak oldukca gelişince 1847’de ABD Birleşik Devletleri’ne bağlı bir eyalet haline geldi. Altın bulma umuduyla bu bölgeye binlerce insan akın etti. Aynı dönemde bu bölgeye gelen Cizvitler burada Santa Clara College şu demek oluyor ki üniversite adını verdikleri ilk yüksek tahsil kurumunu oluşturdular.

İlk Silikon Vadisi girişimcisi ve Standford Üniversitesi’nin kuruluşu:

Artık bir ABD Birleşik Devletleri eyaleti olan California, altın avcılarının yanı sıra pek oldukca yeni iş fırsatı arayan insanoğlunun da ilgisini çekiyordu. Bu insanlardan kabul edilen Leland Stanford, ülkeyi doğudan batıya demiryolu ile bağlama projesine katılarak yüklü bir servet elde etti.

Servetinin tadını San Francisco’nun iğrenç havası yüzünde çıkaramayan Stanford ailesi, Santa Clara Vadisi’ne taşındılar ve orada ortalama 8 bin dönümlük bir arazi satın aldılar. Sadece burada büyük bir trajedi yaşandı ve 15 yaşındaki tek oğullarını kaybettiler.

Pek oldukca aileyi yıkacak olan bu durum Stanford ailesine esin verdi ve gençlere yeni imkanlar sunma düşüncesi doğurdu. Böylece aile, kendilerine ilişik mülklerinde Stanford Üniversitesi’ni kurarak vadideki üniversite sayısını ikiye çıkardılar.

İlk kuvvetli teknoloji adımı ve “elektronik” kelimesinin kökeni:

19. yüzyılın devrim sayılabilecek icadı telgraf artık kafi gelmemeye başlamıştı. Bu durumun bilincinde olan Federal Telgraf Şirketi, artık dev gibi bir ülke olan ABD dışındaki bölgelere de insan sesinin erişmesi için Santa Clara Vadisi, Palo Alto’da bir araştırma tesisi kurdu.

Tesis araştırmacılarından Lee Deforest’in emekleri kısa sürede netice verdi. İnsan sesini uzak mesafelere taşıyan vakum tüplü yükselteç, ilk kez 1915 San Francisco Dünya Fuarı’nda tanıtıldı. Kıtalararası görüşme imkanı sunan vakum tüplü yükselteç ile elektron akışı denetim edildi ve electron-ics şu demek oluyor ki elektronik olarak anılmaya başladı.

İyi üniversite, iyi eğitimci ile HP ve Disney şirketleri arasındaki ilişki:

Elektroniğin icadı ile bölgedeki Santa Clara ve Stanford mühendislik okullarında bu alan üstüne hususi emekler ve araştırma kursları yürütülmeye başladı. Bu programda bulunan profesörler, öğrencilere yalnızca elektroniği öğretmiyor bununla birlikte yaşam hakkında fikirler de veriyorlardı.

Bu profesörlerden en ünlüsü olan Frederick Terman, öğrencileri bilimsel nitelikli kariyere ya da ülkenin Doğu Yakası’nda bulunan büyük şirketlere yönlendirmiyor; onlara burada kalmalarını, yeni girişimlerde bulunmalarını ve vadiyi geliştirmelerini söylüyordu.

Bu esin ile o dönem vadide pek oldukca talebe kaldı ve yeni girişimlere imza attı. Bill Hewlett ve Dave Packard, artık bir girişimcilik standardı olan “ufak bir garajda” HP adını verdikleri şirketi kurdular. İlk ürünleri olan HP200A isminde ses osilatörünün de ilk müşterisi, o dönem başarı göstermiş çizgi filmler ile adını duyuran Disney oldu. Bu ürün sonrasında pek oldukca yeni icadın yapılmasının temellerini oluşturdu.

Transistörün icadı ile mertlik bozuldu ve yeni bir dönem başladı:

Hiçbir buluş şeklinde vakum tüplü yükselteç de olduğu şeklinde kalmadı ve aynı işi daha ufak, daha hafifçe, daha süratli, daha ucuz bir halde meydana getiren transistöre evrildi. Transistörün mucidi  William Shockley, Palo Alto’da geliştirdiği bu icadı yardımıyla 1956 senesinde Nobel Fizik Ödülü’ne layık görüldü.

William Shockley yeni icadı Shockley Semiconductor’u geliştirmek için bir şirket kurdu, ülke çapında en parlak zeka 8 mühendisi seçip işe aldı. Sadece Shockley fena bir yöneticiydi. Bu yüzden 8 mühendis şirket müessese anlaşması niyetine 1 dolar üstüne imza atarak yeni bir şirket kurdular ve Shockley’in şirketinden ayrıldılar.

Sadece William Shockley bu durumu kabullenmedi ve söz mevzusu anlaşmanın rekabet dışı bulunduğunu iddia etti. California kanunları ise açıktı; rekabetin önüne kimse geçemezdi. Kim bilir Silikon Vadisi’ni bugünkü girişimcilik merkezi haline getiren en mühim yasal temellerden biri de eyaletin kanunlarıdır.

Silikon Vadisi adı nereden geliyor? Cevap: Intel

8 mühendisin Shockley’den ayrılarak kurduğu Fairchild Semiconductor şirketi, sonrasında ayrılarak 50’den fazla şirket oluşmasına niçin oldu. Bu şirketlerden biri Gordon Moore ve Robert Noyce’un kurduğu Intel isminde şirkettir.

Intel, malum transistörleri mikroskobik boyuta indirerek yarı iletken bir çipin üstüne yerleştirdi. Bu çiplere artık oldukca daha yüksek yoğunluklu transistörler yerleştirilebiliyor ve küçücük çipler dev gibi transistörlerden oldukca daha verimli çalışabiliyorlardı.

Meydana getirilen çiplerin ana üretim maddesi silikondu. Kısa sürede vadideki pek oldukca şirket bu çiplerden üretmeye başladı. O şekilde ki; 1971 tarihindeki Electronics Magazine dergisi, Santa Clara Vadisi’nin artık bir Silikon Vadisi bulunduğunu duyurdu ve bu isim günümüze kadar geldi.

Iktisat her şeydir: Silikon Vadisi risk sermayesi periyodu başlıyor…

Silikon Vadisi’nin hızla gelişen teknolojinin olmasıyla birlikte paranın da merkezi olduğundan bahsetmiştik. Bu durumun temelleri ise Fairchild Semiconductor şirketinden ayrılan öteki bir çalışan olan Eugene Kleiner’ın kurduğu Kleiner Perkins isminde risk sermayesi şirketi ile atıldı.

Kleiner Perkins, ABD’nin öteki gelişmiş eyaletleri olan San Francisco ile San Jose’yi birbirine bağlayan, Interstate 280 isminde otoyolun kenarına ufak bir şirket olarak kuruldu. Şirket; Amazon, Google, Skype, Spotify, Snapchat, Electronic Arts şeklinde 800’den fazla yeni girişime risk sermayesi sağlamış oldu. Bugün o kimsenin bilmediği otoyol üstünde dünyadaki en mühim risk sermayesi şirketleri bulunmaktadır.

İyi eğitim ve iyi ekonominin sonucu olarak Apple doğuyor:

Stanford Üniversitesi’ndeki profesörlerinden almış olduğu esin ile HP şirketini kuran Bill Hewlett’i bigün genç bir lise talebesi aradı. Yapmış olduğu frekans sayacı için ondan yedek parça istedi. Hewlett, Steve Jobs isminde bu genci oldukca sevmiş oldu ve ona hem istediği yedek parçaları verdi hem de HP şirketinin montaj hattında bir iş verdi.

Steve Jobs, Bill Hewlett’in ona sunmuş olduğu bu imkanlardan almış olduğu esin ile birkaç yıl sonrasında ilk ürünlerini piyasa çıkardı. Apple isminde şirket ilk ürünlerini piyasaya sunmasından 4 yıl sonrasında halka arz edildi, tüm çalışanları aniden milyoner oldular.

Palo Alto Araştırma Merkezini ziyaret eden Steve Jobs, burada gördüklerinden almış olduğu esin ile 1984’de ilk Macintosh’u piyasaya sundu. İlk kişisel bilgisayar olan Macintosh sonrası Silikon Vadisi, kişisel bilgisayar üreten şirketlerle dolmaya başladı. Apple bugün dünyanın en kıymetli şirketi konumunda.

İnternet buluş oluyor ve sanki daha ilkin asla olmamış şeklinde mertlik tekrardan bozuluyor:

Soğuk Cenk esnasında ABD telefon sistemini güçlendirmek amacıyla kurulan Arpanet, “inter-net protocol” olarak isimlendirilmiş ve günümüz web sisteminin ilk adımı olarak kabul edilmiştir. Bu sistem, bilgisayarların ağlar üstünden yazışma kurmasını sağlıyordu.

Bir süre yalnızca metin tabanlı olarak çalışan web sistemi, İsviçre CERN’deki bir bilim insanının web sistemine tıklanarak oluşturulan bir grafik eklemesi ile “world wide web” şu demek oluyor ki “www” halini almıştır. Artık dünya genelinde ağ periyodu adım atmıştır.

İnternet sisteminin bildiğimiz hale gelmesi ise Silicon Graphics şirketinin kurucusu olan Stanford Üniversitesi profesörü Jim Clark’ın “www” sistemini görüntülemek için bir tarayıcı geliştiren Marc Andreessen adlı genci duyması ile başladı. İnternet tarayıcılarını satmak için Netscape isminde bir şirket kurmaya ikna edilen Clark, şirketi 1995 senesinde halka arz etmiş olduğu vakit 3 milyar dolarlık bir piyasa kıymeti ile karşılaştı 🙂

Stanford Üniversitesi’ndeki iki yüksek lisans talebesi olan Larry ve Sergey, üniversite ağındaki belgelere kolay erişebilmek için “google.stanford.edu” adresli arama sistemini geliştiriyor. Kısa sürede popüler olan sistem, Google isminde bir şirkete dönüşüyor:

Bir güvenlik yazılım üreticisi olarak başlamış olan PayPal’ın Elon Musk ve Peter Thiel , bir elektronik ödeme sistemi geliştirdikten iki yıl sonrasında şirketi 1,5 milyar dolara sattılar. Aynı kurucular sonrasında YouTube, Yelp, Yammer, Feysbuk, LinkedIn, SpaceX, Tesla şeklinde şirketlerin kurucuları ya da fon sağlayıcıları oldular:

PayPal, Google ve ilk ismiyle The Feysbuk (Evet, Feysbuk) şirketlerinin ilk ofisleri 165 University Ave caddesi üstünde neredeyse yan yanaydı:

Bugün her biri milyarca dolar değerinde olan şirketleri kuran genç girişimciler bugüne gelmelerini; profesörlerinden ve fanatik oldukları kişilerden aldıkları ilhama, parlak fikirleri söndürmeyen yasalara ve risk sermayedarlarına borçlular.

Silikon Vadisi’nden çıkan daha saymakla bitiremeyeceğimiz Microsoft, AMD, Nvidia şeklinde pek oldukca teknoloji devi var. Eğitim, iktisat ve toplumsal destek kültürünün oturmuş olduğu Silikon Vadisi, artık yalnız ABD’nin California isminde eyaletindeki bir bölgenin adı değil. Silikon Vadisi artık cebimizde, evimizde, hayatımızın her köşesinde.