Eskiden Şifa Niyetine Satılan 5 Sağlıksız Ürün

İnsanlık zamanı süresince birçok madde, zararı olan ve yararlı benzer biçimde etiketlerle anıldı ve bu etiketler, süre içinde değişti. Bunun en büyük sebeplerinden biri de gelişmekte olan bilim oldu. Bilim yardımıyla birçok bitkiyi, gıdayı, kimyasalı daha iyi tanıdık ve etkilerine dair daha kati çıkarımlara varabildik.

Sadece bu çıkarımları yapmak için bilimin sağlamış olduğu data birikiminin belli bir yere gelmesi gerekti. Bu yüzden insanoğlu onlarca, yüzlerce; kim bilir binlerce yıl süresince sıhhatli bulunduğunu düşündüğü zehirleri tüketerek yaşadı. İşin garibi de bu hataların en garip ve en belirgin olanları, binlerce yıl ilkin değil de yakın geçmişte; 1-2 yüzyıl ilkin yaşandı. Gelin, eskiden ilaç olduğu bile iddia edilen zararı olan ürünlerin hikayelerine özetlemek gerekirse göz atalım.

Zamanında şifa niyetine satılıp bugün ziyanı açık bir halde malum ürünler:

Kokain

Binlerce yıl ilkin İnkalar tarafınca kullanılan koka bitkisinde bulunan kokain, bugün uyarıcı olarak kullanılan en zararı olan maddelerden biri olarak biliniyor. Eskiden koka yapraklarının çiğnenmesi ya da demlenerek içilmesiyle tüketilen bu madde kahveden hallice bir enerji sağlarken, hemen sonra bugün malum haline erişmek suretiyle damıtıldı. Kokainin fazlaca daha yoğun halde bulunmuş olduğu bu ekstrakt, 1859 senesinde Alman kimyager Albert Niemann tarafınca bulunmuş oldu.

1880’li yıllarda tıp toplumunda iyice tanınmaya süregelen kokain, bilhassa psikanalizin babası olarak malum Sigmund Freud tarafınca benimsendi. Kokainin depresyon ve cinsel iktidarsızlık benzer biçimde sorunları yok eden ‘büyülü’ bir madde bulunduğunu korumak için çaba sarfeden Freud, birçok hastasının reçetesine bu maddeyi yazdı. Freud, kokain kullanımının zararı olan olmadığını ve dozun mühim olmadığını düşünüyordu. Sadece ilacı verdiği arkadaşlarından biri paranoid halüsinasyonlar görmeye başladı ve bir diğeri ise direkt kokain yüzünden öldü. Sadece seneler sonrasında, 1922’de kokain bulundurmak, satmak ve kullanmak yasaklandı. Bugün Cenup ABD’da koka bitkisi hâlâ çay olarak tüketiliyor. Sadece uyarıcı madde olarak satılan kokain dünyanın bir çok bölgesinde yasak.

Sigara ve öteki tütün ürünleri

Sigaranın sağlığa zararları bugün tıp lisansı gerekmeksizin hepimiz tarafınca biliniyor. Sigara ve öteki tütün ürünleri, paketleri üstüne basılmış sıhhat uyarılarıyla ve bazı rahatsız edici resimlerle satılıyor. Peki bu durum hep bu şekilde miydi? Listedeki öteki madde ve ürünler benzer biçimde doğal ki hayır. Tütün kullanımının zamanı minimum 8 bin yıl önceye kadar uzanıyor. Mesela Amerikan yerlileri tütünü hem dini ayinlerde hem de sağlığa olan yararları için kullanıyordu. Bu bitkinin kullanımı Orta Doğu’da da oldukça yaygındı. Yüzyıllar sonrasında batı uygarlığında de yaygınlaşan tütün, hemen sonra evvelde sarılmış formda; sigara adıyla satılmaya başladı. Üreticiler için mühim bir gelir deposu olan tütün günlük yaşamın çay, kahve ve yiyecek benzer biçimde bir parçası haline geldi. Sağlığa olan zararları hemen hemen tam anlamıyla tanınmadığı için de hakkında yalan yanlış reklamlar yapılmış oldu.

Bugün birçok insanoğlunun bırakmaya çalmış olduğu ve birçok insanoğlunun iğrenerek bakmış olduğu sigara, o denli popüler hale geldi ki 1930’lardan 1950’lere kadar doktorlar tarafınca önerildi. Bu doktorlar doğal ki sahteydi. Bir çok, sigara markaları tarafınca işe alınan modellerdi ve hepsi kendi markasını öneriyordu. Sigaranın öksürük, nefes darlığı benzer biçimde sorunlara niçin olması da gene bu ‘doktorlar’ tarafınca şöyleki açıklanıyordu: “Sigaradanın tozlu ve kirli olması, mentolün kafi olmaması boğazda sorunlara yol açabilir. Taze bir sigara alın!”

Eroin 

Afyon bitkisinden elde edilmiş ‘morfin’ kullanılarak üretilen uyuşturucu maddelerden kabul edilen eroin, 1874 senesinde İngiltere’de buluş edildi. Kodeinden ve saf morfinden daha kuvvetli olduğu görülen ve yan etkisinde bırakır açısından daha sorunsuz olduğu kabul edilen bu maddenin ilaç niyetine kullanılması da bundan 22 yıl sonrasında başladı. İlacın tane ağrısına çözüm olarak satılması sebebiyle yüz binlerce hanım eroin bağımlısı oldu. Eroin bağımlılığı için kullanılan garip çözüme birazdan geleceğiz.

Bundan kısa süre sonrasında Almanya’da seri üretimine başlanan eroin; öksürük, soğuk algınlığı ve ağrı benzer biçimde şikayetler için reçeteyle verilen bir ilaç haline geldi. Hatta 1912 senesinde bronşit ve soğuk algınlığı semptomlarını azaltmak için küçüklere bile eroin verilmeye başlandı. Sadece bağımlı bulunduğunu söyleyen kullananların artmasıyla beraber ilaç şirketi Bayer, 1913 senesinde eroin üretimini durdurdu. ABD’de eroin kullanımı yasaklandı. Öteki opioid maddelere ise vergi getirildi. Bu tarihten itibaren eroin, yasadışı yollarla üretilip satılan bir madde oldu. Günümüzde her gün averaj 115 şahıs, eroin kullanımından dolayı yaşamını kaybetmekte. 

Kola

Kola, bugün onlarca marka tarafınca üretilen bir içecek olarak yaygın şekilde tüketiliyor. Sadece bu içecek ilk ortaya çıktığında tarifi şu an olduğundan birazcık daha farklıydı. ABD’li bir eczacı olan John Pemberton tarafınca bulunan ilk kolaya ‘Coca-Cola’ adı verildi. Evet, bugün bildiğiniz markadan bahsediyoruz. İsminin fazlaca hususi bir anlamı yok, zira içeceğin yapımında koka yaprağı ve kola cevizi kullanılmaktaydı. Koka yaprakları psikoaktif bir alkaloid olan kokain maddesini ihtiva eder. Kola cevizi ise oldukça yüksek miktarlarda kafein ihtiva eder. Kafein de kokain de oldukça uyarıcı maddelerdir. 

Bulunmuş olduğu dönemde bir girişimci tarafınca tarifi ve hakları satın alınan içecek, bir içecek olarak satılmaya başladı. Girişimci Asa Griggs Candler’ın pazarlama stratejileri yardımıyla kısa sürede popülerleşen içecek, hoş tadı ve enerji verici etkisiyle bilindi. Hatta eroinin ilaç olarak kullanıldığı dönemde eroini bırakmakta zorluk çeken kişilere Coca-Cola verildi. Baş ağrısı, sinir hastalıkları, halsizlik ve daha birçok hastalık için tavsiye edilen bu içecek, doğal ki bugüne dek aynı tarifle satılmadı. Bulunmuş olduğu 1885’ten beri koka yaprağı ekstraktı barındıran Coca-Cola, 1903 senesinde kokasız satılmaya başladı. Seneler sonrasında da içindeki asit, katkı maddesi ve şeker miktarının zararları artık görmezden gelinemez hale geldi. Bugün benzer tüm meşrubatların obeziteden kalp hastalıklarına kadar birçok sıhhat sorununa yol açabildiği bilinmekte.

Radyum

1898 senesinde Marie Curie ve Pierre Curie tarafınca keşfedilen radyum, oldukça radyoaktif bir elementtir. İnsan sağlığına olan zararlarının bugün bir ihtimal anlatılmasına bile gerek kalmamıştır. Sadece bu zararlar hep bugün bilinmiş olduğu benzer biçimde bilinmedi. 1900’lerin başlarında birçok alanda kullanılarak resmen bir trend haline getirilen radyum, birçok insanoğlunun yaşamına mal oldu.

Karanlıkta görülebilen saatler ve boyalar için kullanılmaya süregelen radyum, tümörleri küçülttüğü nedeni öne sürülerek birçok alana yayıldı. Enerji verdiği, cilde iyi geldiği ve benzeri birçok iddia yüzünden birçok insan radyumlu makyaj malzemeleri ve bakım ürünleri kullanmış; radyumla meydana getirilen kokteyller ve meşrubatlar tüketmiştir. Radyumun zararlarının kati olarak tanınması ise, bu ürünleri kullanan ya da fabrikalarda bu ürünleri üretenlerin karşılaşmış olduğu korkulu sıhhat sorunlarıyla olmuştur. Eklem ağrıları, yaralar, nefes darlığı benzer biçimde problemler bunlardan bir tek bazılarıdır. Hatta radyuma maruz kalan birçok kişinin çenesi eriyerek düşmüştür. Marie Curie’nin ölüm sebebi de gene radyuma maruz kalmaktır. 

Bu devrin ‘sıhhatli’ ürünleri:

Bazı vegan ürünler

Vegan beslenme tarzının sağlığa olan yararları yadsınabilecek boyutta değil. Doğru besin takviyeleri de alındığında bu yaşam seçimi, başta kanser, kalp ve damar hastalıkları olmak suretiyle birçok rahatsızlığın önüne geçebilir. Sadece bilinmesi ihtiyaç duyulan bir şey var: ‘Vegan’ etiketiyle satılan birçok ürün zannedildiği kadar sıhhatli değil. Bu ürünlerde et ve süt ürünlerinin yerine geçmesi için faydasız, hatta kimi zaman zararı olan malzemeler kullanılabiliyor. Mesela tofu, neredeyse tamamen soyadan yapılıyor. Öğün olarak bir kalıp soya tüketmek de sıhhat açısından pek mantıklı bir şey değil. 

‘Seitan’ benzer biçimde bazı et alternatiflerinde kullanılan malzemelerden bir diğeri de buğday proteini; ya da bilindik adıyla gluten. Gluten intoleransı olmayanların bile mide ve bağırsaklarında bir miktar inflamasyona yol açan gluten, bu biçim ürünlerin ana malzemesi olarak kullanılıyor. Kısaca seitan yiyince bir baharatlı kalıp gluten yiyorsunuz dersek yanlış olmaz. Bunların yanında paketli vegan gıdalarda da hayvansal gıdaların yerini tutması için kullanılan birçok katkı maddesi bulunuyor. 

Bu ürünlerin sağlığa zararı olan olma sebebi doğal ki hayvansal besin içermemeleri değil. Yalnız bu ürünler kullanılmadan da tatminkar vegan öğün ve atıştırmalıklar elde edilebileceğini belirtmek gerekiyor. Doğal vegansanız ve arada bir seitan yiyecek isterseniz bunda o denli da abartılacak bir mesele yok. 

‘Light’ ürünler

‘Light’ ya da ‘rejim’ benzer biçimde ibarelerle satılan birçok ürün, azaltılmış ‘sağlıksız’ malzemelerin yerine daha bile sağlıksız olabilecek malzemeler içerebiliyor.  Mesela yağsız olduğundan ‘light’ adıyla satılan bir ürün, tahmin ettiğinizden fazlaca daha çok şeker içerebiliyor. Ya da şekersiz diye satılan bir ürünün içindeki suni tatlandırıcı, iştahı etkileyerek zayıflama mevzusunda daha fena sonuçlara niçin olabiliyor.

Öğün yerine geçen tozlar

Bildiğiniz benzer biçimde toz formda birçok gıda, besin takviyesi olarak marketlerde, spor mağazalarında ve eczanelerde satılıyor. Bu tarz şeyleri bir tek takviye olarak kullanmakla ilgili hiçbir mesele yok, zira durumun D vitamini takviyesi almaktan pek bir farkı yok. Sadece bu toz ürünlerden bazıları, besin takviyesi mantığıyla değil öğün mantığıyla satılıyor. Gün içinde ihtiyacımız olan her türlü makro ve mikro besinin sıkıştırıldığı bu ürünler, metabolizmamızda olması gerektiği benzer biçimde işlenemeyebiliyor. Ek olarak vitamin ve minerallerin takviye gıdalara konmak için birçok bileşik formu bulunuyor ve her formül, aynı faydayla sindirilemeyebiliyor. Öğün yerine geçen tozları satın aldığınız şahıs de siz de mevzu hakkında kafi data sahibi olmayabilirsiniz. Bu yüzden ürünün içeriğini doktorunuza göstererek kendisine danışmanız, ya da yiyecekleri orijinal formunda yemeniz en mantıklısı olacaktır.