F1 Araçlarının Tekerleklerinde Neden 1 Bijon Var?

Bu sisteme “Center-Lock” kısaca kabaca çevirirsek “merkezden kilitli” diyebiliriz. Yarış esnasında lastiklerin değişimi fazlaca uzun süreceğinden, jant ile birlikte değişiklik yapmak zorunda kalıyorlar. Jantın değişimini de en süratli yapmanın yöntemi bahsettiğimiz “Center-Lock” yöntemi. Bu sistem yardımıyla yarış otomobilleri pit stoplarını fazlaca daha süratli bir halde bitirip yarışlarına devam edebiliyorlar. 

Aslen düşünürsek, hayatımızda birçok işlemi hızlandırabilecek bu sistemi kullanmak mantıklı gelebilir. Lastikçilerde daha azca zaman harcar, bijon harcamalarımız düşerdi örneğin. Yolda yaşanmış olan bir aksaklık sonucu lastik değişiklik yapmak gerektiğinde jantı fazlaca daha süratli söküp takabiliriz aslına bakarsak. Yarış otomobilleri süratli değişiklik yapabiliyorsa biz neden yapamayalım ki? İşte birazdan neden yapamayacağımızı okuyacaksınız…

Eğer biçim değiştirebilen anahtar takımlarını buluş etmediyseniz bunu kullanamazsınız şu sebeple “Center-Lock” bijonlar yalnızca hususi ekipmanlar yardımıyla kullanılabilir.

Şu anda araçlarımızda kullandığımız standart bijonlar, metrik standartlarında anahtar ölçüleri kullanır. Bu yüzden yalnızca otomotiv için geliştirilmemiş kolay aletlerle de gerekirse sökümü ve ekibi yapılabilir. Sadece “Center-Lock” bijonların hususi bir diş yapısı ve boyutu olduğundan etrafta bulabileceğiniz herhangi bir aletle müdahale edemezsiniz. Bu yüzden bu sistemi günlük araçlarımızda kullanmak ergonomik olmamasının yanında, acil durumlarda işinizi epey zorlaştırabilir. 

Aranızda yeşil dev “Hulk” yoksa eğer, bu bijonları sıkmanız bir fazlaca zor olacaktır.

Formula 1 yada benzeri yarış serilerinde, pit ekibi, jantları yerinden sökmek için tabanca benzeri hususi araçlar kullanırlar. Bu tabancalar Center-Lock bijonları sökmek için hususi olarak tasarlanmış hava basıncıyla çalışan fazlaca kuvvetli darbeli tabancalardır. Bu tabancaların çalışmasını elde eden kuvvetli hava kompresörleri ve tabancanın dişli yapısıyla bu aletler çok önemli tork değerlerine ulaşabilir. Bu sayede dört-beş bijonun uygulaması ihtiyaç duyulan torku bu bijonlar tek başına janta uygulayabilir ve jant sorunsuz bir halde göbeğe bağlı kalabilir.

Bir elin nesi var, iki elin sesi var…

Formula 1 araçları her yarıştan ilkin, sonrasında hatta yarış esnasında bile devamlı olarak kırılgan kontrollerden geçer ve her şeyin muntazam çalmış olduğu teyit edilir. Bu kırılgan kontrollere doğal ki Center-Lock bijonlarımız da dahil. Sadece günlük otomobillerimizde bu şekilde bir denetim söz mevzusu olmamakla birlikte bir çok kullanıcı lastiklerini bile patlayana kadar değiştirmiyor. Bu da ortaya fazlaca belirgin bir sorun ortaya çıkarıyor.

Eğer olur da jantınızdaki tek bijonunuzda bir arıza yada problem olursa jantınızı ve lastiğinizi araca bağlayan tek şeyi kaybedersiniz ve neticelerini inanırım sizler de düşünmek istemezsiniz. Bu yüzden günlük araçlarda birden fazla bijon bulunması size bir nevi güvence sağlar, beş bijonlu aracınızda bir bijon problem çıkarsa bile öteki dört bijon görevi tamamlamak için hala orada, jantı araçla bir arada tutuyor olacaktır.

“Peki trafiğe çıkan araçların hiçbirinde mi Center-Lock bijon yok?” derseniz eğer, doğal ki var. Buna güzel bir örnek Porsche 911 GT3 RS olabilir örneğin. Kendileri “pist oyuncağı” diye nitelendirebileceğimiz Porsche 911 familyasının tek bir iş için özelleştirilmiş hali, pistlerde en kısa tur süresini elde etmek. İşte bu yüzden fabrikadan yarışmaya hazır bu otomobil, hafifletilmiş jantlarıyla beraber Center-Lock bijonlarla geliyor ve bu aynı Formula 1 araçlarında olduğu şeklinde süratli değişiklik yapma imkanı sunuyor.

Bu yazımızda Center-Lock bijonların neden günlük araçlarımızda kullanmadığımızdan bahsettik, o yüzden tekrar yarış izledikten sonrasında arkadaşlarınız bir buluş yaptığını düşünüp bunu günlük araçlara uygulama fikrine kapılırsa, neden yapamayacağını anlatabilirsiniz.