Faiz Düştüğünde Dolar ve Enflasyon Niçin Artar?

Endüstri, ziraat ve teknoloji alanlarında üretimi olan ülkeler, uygulanan politikalar ile ekonomik denge kurmakta zorlanmıyorlar. Gerçek ve nominal faizler, enflasyon, kur dalgalanmaları, borçlanma, risk primi… Doktrinler ve temel iktisat öğretilerinde oldukça sayıda kafa karıştıran kavram var. Sadece faiz ve kur arasındaki ilişki ve tartışmalar aslen kolay şekilde anlaşılabilir. 

Merkez Bankası’nın 21 Ekim 2021’de faizi %18’en %16’ya düşürmesi, esasen yıl süresince neredeyse her hafta üstün dereceli kıran doları aniden arşa çıkardı, 9,48 TL seviyesini gördük. Kasım Ayında ise faiz sonucu %16’dan %15’e çekildi. Her iki karar da doların artmasına niçin oldu. Peki niçin, niçin Türkiye’nin ekonomik politikaları, hayatımızın her köşesine sirayet eden kur farkını, vatandaşların asla istemediği bir yönde etkiliyor?

Merkez Bankası piyasa faizini düşürürse, bankalar da mevduat faizini düşürür:

Daktilo1984 Genel Gösterim Yönetmeni ve HAKANSEYHAN Enes Özkan, “İnsanlar paralarının kıymetini enflasyona karşı korumak isterler, bunun için kullanabilecekleri çeşitli araçlar vardır. En yaygın kullanılan vasıta paranızı bir bankaya ödünç vermektir, buna da mevduat denir.” diyor. Özetlemek gerekirse cebinizdeki 100 TL’yi hesabınıza mevduat olarak yatırdığınız banka, bu paranızı kullanır, elde etmiş olduğu kâr ile size hisse verir, şu demek oluyor ki faiz ödemesi yapar. Mesela banka %19 faiz veriyorsa, 100 TL’niz bir ay sonucunda bu oranda artar.

NOT: Merkez Bankası’nın açıklamış olduğu faiz oranına “piyasa faizi” denir. Bankalar, mevduatınıza ekleyecekleri faizin oranı için piyasa faizlerini baz alır. 

Ticari bankalar, hesabınızdaki mevduata yapacakları faiz ödemesinin oranı için Merkez Bankası’ın açıklamış olduğu piyasa faizlerine bağlıdır. Piyasa faizleri, tıpkı 21 Ekim’de olduğu şeklinde açıklanır, bankalar da yeni orana bakarak mevduat faizlerini belirler. Bu ilişki doğru orantılıdır. Merkez Bankası piyasa faizini düşürürse, bankalar da mevduat faizini düşürür. Hesabınızdaki paraya daha azca oranda faiz ödenir, faiz geliriniz düşer.

Mevduat faizi, enflasyon yüksek olduğunda düşerse insanoğlu parasını korumak için değişik yatırım araçları yoğun talep gösterir: Mesela dolar şeklinde…

Bankalar 100 TL’nize ödediği faizi Merkez Bankası’nın sonucu sebebi ile aşağıya çekince siz de paranızı değişik yöntemlerle değerlendirmek isteyebilirsiniz. Merkezi ekonomilerde, şu demek oluyor ki karar vericilerin kurumlar ve kişiler olduğu durumlarda en oldukça tercih edilen alternatif vasıta döviz yatırımıdır. Dolar başta olmak suretiyle altın ve öteki kıymetli dövizler tercih edilebilir. Enes Özkan, “Bu şekilde bir durumda Türkiye’de en oldukça kullanılan vasıta da dolardı” diyor ve ekliyor:

“İthalat yaptığınız süre bu ithalatın bedelini genel anlamda dolarla ödersiniz. Elinizde hazırda dolar tutmanız, sizi internasyonal piyasalara entegre ediyor. Faiz düştüğünde parasını korumak isteyenler de dolar ediyor. Dolar talebi artınca doların da fiyatı yükseliyor”

TÜİK’in açıklamış olduğu son enflasyon rakamı %19 ile Merkez Bankası’nın açıklamış olduğu piyasa faizi oranının oldukça üstünde. Bunun haricinde Türkiye’de vatandaşlar tarafınca hissedilen enflasyonun daha yüksek olması, TÜİK’in açıklamış olduğu sayılara ilişkin itimatı düşürüyor. 

Ek olarak TL’nin yabancı kurlar karşısındaki kıymet kaybı, dün 10 dolara şu demek oluyor ki 50 TL’ye ithal ettiğiniz hizmet, hammade ya da ürünü bugün gene 10 dolara ithal etseniz bile 100 TL ödemeniz ile sonuçlanıyor. Bu da ürünlerin raflardaki fiyatlarına yansıyor, alım gücü düşmeye başlıyor, netice olarak enflasyon artıyor.