Pazar, Şubat 16, 2025
Ana SayfaDÜNYAAcayip Akımı Nedir? Temsilcileri ve Özellikleri

Acayip Akımı Nedir? Temsilcileri ve Özellikleri

[ad_1]

Şiirin yapısı gereği bazı kuralları vardır fakat ozan, bu kuralları yıkabilir. Acayip akımı da tam olarak bu şekilde ortaya çıkmıştır. Belirli geleneklerin şiir üstünde kurduğu kalıpları yıkmak isteyen üç şairin oluşturduğu akım, uzun soluklu olmasa bile Türk edebiyatında mühim bir yere haizdir. Gelin Acayip akımı nedir yakından bakalım ve temsilcileri ile öne çıkan özelliklerini görelim.

Bazılarına göre şiir, edebiyat türleri içinde duyguların en yoğun ve en net şekilde anlatıldığı yazı biçimidir. Tarif gereği bir biçime haiz olduğundan de binlerce senelik şiir geleneğinin sonucu olarak bazı kurallara haizdir. Sadece şairin işi de bu kuralları yıkmaktır. İşte tam bu düşüncede olan üç Türk şairi, 1940’lı yıllarda Acayip akımını başlatarak söz mevzusu kuralları yıkmak istediler.

Acayip akımı aslına bakarsak aslına bakarsanız o dönem başlamış olan dilde sadelik, serbestlik hareketinin bir yansımasıdır. Tüm dünyada yeni bir devrin başladığı açık bir halde görülürken şiirin bu değişimden uzak kalmamasını korumak için çaba sarfeden üç ozan, ilkin bir mecmua ve hemen sonra da bir kitap yayımlayarak Türk şiirinin yeni halini duyurdular. Uzun soluklu olmasa bile mühim değişimlerin kapısını aralayan Acayip akımı nedir yakından bakalım ve temsilcileri ile öne çıkan özelliklerini görelim.

Acayip akımı nasıl bir dönemde ortaya çıktı?

1940’lı yıllara gelene kadar Türk şiiri kalburüstü tabakaya ilişik bir edebiyat türü olarak kabul ediiyordu. Ölçüler, uyaklar, dörtlükler kullanılarak yazılıyor ve günlük yaşamdan uzak mevzular işleniyordu. Bunun tam tersi olarak toplumcu şiir vardı fakat bu da alabildiğine şiirsel bir üslup ile yorucu bir ifade sunuyordu. Doğrusu şiir, halk için değildi.

1940’lı yıllara geldiğimizde ise artık tüm dünya şeklinde Türk toplumunda da değişimler yaşanıyordu.  Behçet Kemal Çağlar ve Ahmet Kutsi Tecer şeklinde adlar geleneksel şiir türlerini savunurken Ahmet Muhip Dıranas, Cahit Sıtkı Tarancı, Cahit Külebi, Nazım Hikmet şeklinde şairler artık özgür seviyede şiirler yazmaya başlamışlardı. Artık yeni bir akım doğmasının vakti gelmişti.

garip akımı

Acayip akımı nedir? Okuyucuyu şüpheye düşüren şiir:

O dönem gencecik üç ozan olan Orhan Veli Kanık, Oktay Rıfat Horozcu ve Melih Cevdet Anday; 1930’lu yıllarda Varlık dergisinde ölçüsüz, uyaksız, dörtlüksüz, bayağı şiirsellikten uzak şiirler yayımlıyorlardı. 1941 yılına geldiğimizde bu üç isim, şiirlerini Acayip isminde bir kitapta biriktirerek yayımladılar. Kitap kapağında bulunan şu cümle Acayip akımının özeti gibidir;

“Bu kitap, sizi, alışılmış şeylerden şüpheye çağrı edecektir” 

Bugün Birinci Yeni olarak da adlandırılan Acayip akımını bu kitap ortaya çıkarır. Öyleki ki kitapta şiirleri bulunan üç ozan artık Garipçiler olarak anılmaya başlarlar. Orhan Veli’nin kitap için yazdığı önsöz, bir nevi acayip akımının manifestosu gibidir. Önsözde geçen şu cümle, Garipçilerin şiire bakışını gözler önüne serer;

“Şiir tüm hususiyeti edasında olan bir söz sanatıdır. Doğrusu tamamıyla manadan ibarettir.”

Kitap yayımlandığı andan itibaren hem Nurullah Ataç şeklinde mühim adlardan hem de bilhassa genç okuyuculardan büyük destek görür. Bundan dolayı şiirin belirli kalıplara sokulması, okuyucuyu rahatsız eden süslere haiz olması ve en önemlisi halkın içinden hikayelere haiz olmaması hem şiir üreticileri olan şairleri hem de şiir tüketicisi olan okuyucuları rahatsız etmiştir.

Maalesef Garipçilerin birlikteliği pek uzun sürmedi. 1945 senesinde piyasaya sürülen kitabın ikinci baskısında yalnızca Orhan Veli’nin şiirlerine yer verildi ve ozan, ikinci baskı için bir önsöz daha yazdı. Süre içinde Melih Cevdet ve Oktay Rıfat’ın şiirleri değişik bir yol izledi. Hatta uzmanlara bakılırsa Orhan Veli bile hemen sonra şiirlerinde değişik bir yol izlemeye adım atmıştır.

garip akımı

Acayip akımının özellikleri nedir?

  • Garipçiler, ölçü ve kafiyeye karşı çıkan eserler vermişlerdir.
  • Süsten uzak, günlük konuşma diline yakın bir üslup kullanmaya çalıştılar.
  • Suni, süslü, mecazlı bir dil yerine mütevazi ve yalın bir dile ehemmiyet verildi.
  • Yapısından uzak kalmış olarak halk şiirinin anlatımlarından faydalanıldı.
  • Daha ilkin şiirde kullanılması hayal bile edilemeyen sözcüklere yer verdiler.
  • Şiirin konusunu gerçek insanoğlu oluşturdu.
  • Şairlerin yaşama luğu şiire yansıdı.
  • Kaynağını batı şiirinden aldı.
  • Eski, geleneksel şiirsel söyleyişe karşı çıktılar.
  • Söz ve oyunlarına yer vermediler.

Acayip akımının temsilcileri kimlerdir? Tanıyalım:

Orhan Veli Kanık:

Orhan Veli Kanık

13 Nisan 1914 – 14 Kasım 1950 tarihleri içinde yaşamış olan Orhan Veli Kanık, kısa hayatında pek oldukca şiir, öykü, tecrübe etme, yazı kaleme almış ve tercüme yapmıştır. Aruz ve hece ölçülerini reddeden ozan, her fırsatta yazınsal sanatları gereksiz bulduğunu ifade etmiştir. Bayağı insanoğlunun yaşamını şiire taşımıştır. Eserlerinden bazıları şu kitaplarda toplanmıştır;

  • Acayip
  • Vazgeçemediğim
  • Destan Benzer biçimde
  • Yenisi
  • Karşı

Oktay Rıfat Horozcu:

Oktay Rıfat Horozcu

10 Haziran 1914 – 18 Nisan 1988 tarihleri içinde yaşamış olan Oktay Rıfat Horozcu, yaşamı süresince pek oldukca şiirin yanı sıra tiyatro oyunu ve roman da yazmıştır. Acayip akımı kurucularından olmasına karşın 1955 yılından sonrasında İkinci Yeni şiir akımına dahil olmuş ve bu türde eserler vermiştir. Eserlerinden bazıları şu kitaplarda toplanmıştır;

  • Acayip
  • Güzelleme
  • Yaşayıp Ölmek, Aşk ve Avarelik Üzerine Şiirler
  • Aşağı Yukarı 
  • Karga ile Tilki 
  • Perçemli Sokak
  • Âşık Merdiveni
  • İkilik
  • Elleri Var Özgürlüğün  

Melih Cevdet Anday:

Melih Cevdet Anday

13 Mart 1915 – 28 Kasım 2002 tarihleri içinde yaşamış olan Melih Cevdet Anday, yaşamı süresince pek oldukca şiirin yanı sıra tiyatro oyunu, roman, tecrübe etme ve yazı yazmıştır. Kolları Bağlı Odysseus ile benzersiz bir felsefi şiir akımı başlatmıştır. 1971 senesinde, UNESCO’nun Courrier dergisinde kendisinden mühim bir edebiyat adamı olarak bahsedilmiştir. Eserlerinden bazıları şu kitaplarda toplanmıştır;

  • Acayip
  • Rahatı Kaçan Ağaç 
  • Telgrafhane
  • Yan yana
  • Kolları Bağlı Odysseus
  • Göçebe Denizin Üstünde
  • Teknenin Ölümü
  • Sözcükler

Acayip akımına meydana getirilen eleştiriler:

Geleneksel yapıları yıkan pek oldukca yenilik şeklinde Acayip akımı da hem döneminde hem de sonrasında yoğun bir halde eleştirilmiştir. Gelenekçi şairlere bakılırsa Garipçiler, şiiri ayağa düşürmüşlerdi. Toplumcu şairlere bakılırsa Garipçiler, burjuva duyarlılığını geliştiriyor ve şiiri yozlaştırıyorlardı. Bugün bile bir edebiyat akademisyeni ile konuşsanız benzer şeyler duyabilirsiniz.

garip akımı

Netice: Acayip akımı aslına bakarsak neden ortaya çıktı? 

Her şey değişmeye ve gelişmeye mahkumdur, bu en güzel mahkumiyettir. Şiir de değişmek ve gelişmek zorundaydı, bunu yapmak da üç genç şaire düştü. Onların açmış olduğu yoldan yürüyen sayısız ozan var. Trafik tıkandığı süre yeni bir yol açılması gerekir ve bu yollardan bir tanesi de Türk şiiri için Acayip akımıdır. Gel gör ki onlardan bile geriye kalan bir acayip Orhan Veli olmuştur.

Türk şiirinde yeni bir devrin başlamasına vesile olan Acayip akımı nedir, temsilcileri kimlerdir, özellikleri nedir şeklinde dört gözle beklenen soruları yanıtlayarak Garipçiler hakkında bilmenizde fayda olacak detaylardan bahsettik. Acayip akımı, şairleri ve şiirleri ile alakalı düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz. 



[ad_2]

RELATED ARTICLES

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz

Most Popular