Besin Alerjileri Dünya Genelinde Neden Artışta?

Siz değilseniz bile kesinlikle etrafınızda bir şeylere alerjisi olan bir eşiniz dostunuz olmuştur. Süte, yumurtaya, pek fazlaca kuruyemişe hatta buğdaya bile alerjik olan bünyeler var. Üstelik bu saydıklarım, en yaygın alerjen besinlerin başlangıcında geliyor.

Alerjiyle ilgili en dikkat çeken konulardan biri ise alerjisi olan insan sayısının ve alerjiye yol açan besinlerin çeşitliliğinin devamlı artıyor oluşu. 

Hem vatanımızda hem de dünyada alerji oranı devamlı artıyor

Dünya genelinde alerjisi olan insanların nüfusa oranının geçtiğimiz ortalama 50 yılda iki katına çıktığına yönelik emekler var; üstelik alerjisi olan insan sayısının malum sayının 3-4 katı olduğu düşünülüyor.

Türkiye’de de durum değişik değil. Türkiye Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Bülent Şekerel, Türkiye’de alerji görülme sıklığının son 10 yılda iki kat arttığını söylüyor.

Mevzu üstüne pek fazlaca değişik araştırma yürütülüyor ve neden eskisine nazaran daha çok alerji sahibi olduğumuzu anlamaya çalışıyoruz. Sadece tek bir gerekçeye göstermek mümkün değil. Değişik araştırmalar, alerjilerle ilgili bambaşka sebepleri ortaya çıkarıyor.

Özetlemek gerekirse alerjiyi anlayalım: nedir, neden olur?

Alerji testi yapılmış bir hasta

Alerji aslen bağışıklık sistemimizin ‘yanlış anlaması’ diyebiliriz. Diyelim ki süte alerjiniz var. Vücudunuza süt girdiğinde, bağışıklık sisteminiz sütü zararı dokunan bir istilacı benzer biçimde değerlendiriyor ve o şekilde tanımlıyor.

Peşinden bu ‘istilacının’ vücuda her girişinde bağışıklık sistemi süratli bir halde onu tanıyarak temelde ‘vücuttan atma çabası’ diyebileceğimiz bazı reaksiyonlara neden oluyor. Fakat kimi durumlarda bu reaksiyonların yanında alerjik şok olarak malum anafilaksi yaşanabiliyor. 

Anafilaksi anında bağışıklık sistemi ansızın salgıladığı kimyasallarla vücutta bir takım değişikliğe neden oluyor. Gerilim düşüyor, solunum sistemi daralıyor ve hem de ciltte şişme, kızarıklık benzer biçimde reaksiyonlar ortaya çıkıyor. Nefes almak güçleşiyor, vücutta oksijen dolaşımı zorlaşıyor. Oldukça tehlikeli olan bu durum, ölümle sonuçlanabiliyor…

Alerjen bir besini tüketen kişilerde daha yaygın olarak ciltte kızarıklık, şişlik, nefes alamama, hapşırma, burunda akıntı, ishal, bulantı, kusma, midede şişkinlik, hazımsızlık, gözlerde sulanma, ciltte egzama, kurdeşen, astım benzer biçimde etkisinde bırakır görülüyor.

Bu etkisinde bırakır alerjenin vücuda giriş yoluna nazaran şekillenebiliyor. Gıda alerjileri daha yoğun mide ve bağırsak problemlerine yol açarken polen alerjisi benzer biçimde alerjiler burun, göz ve boğazda daha etkili oluyor.

En fazlaca neye alerjimiz var?

Dünya genelinde en yaygın gıda alerjileri şu şekilde;

• İnek sütü
• Yumurta
• Balık
• Yer fıstığı
• Kuruyemişler (fındık, ceviz, antep fıstığı, vb)
• Kabuklu deniz ürünleri
• Soya
• Buğday
• Bakliyatlar
• Susam

Esas sorumuza nihayet geldik: alerji neden artıyor?

Eldeki verilerle devamlı artışı tespit eden araştırmacılar da bu suali sorup bol miktarda yanıt aramışlar doğal ki. Ne yazık ki ”sebebi %100 budur” diyebileceğimiz tek bir yanıt yok. 

Fakat araştırmalardan elde edilmiş sonuçlar bazı genel bilgilere ulaşmamızı sağlıyor. University College London’dan tıbbi mikrobiyoloji profesörü Graham Rook, besin alerjisinin hakikaten de ’emsalsiz bir halde’ arttığını; sebeplerinden birinin ise yeni yaşam tarzımız bulunduğunu söylüyor. Şehirli çağıl insan, daha çok alerjiye haiz… 

Şöyleki ki, Rook’a nazaran eskisi benzer biçimde tabiat ile iç içe olmayan insanoğlu olarak mikrobiyotamız değişiyor. Bu da vücudumuzun daha azca mikroorganizmayla tanışabildiği, doğada olsa tanıyıp refleks geliştirebileceği pek fazlaca mikroorganizmayı ise asla tanımadığı anlamına geliyor. 

Mikrobiyota ile alerji arasındaki bağlantıya dair bu durum bazı verilerle de destekleniyor. Mesela sezeryan doğum ile dünyaya gelen bebeklerde alerji düzgüsel doğumla dünyaya gelen bebeklerden daha sık görülüyor. Bu durumun ise bebeğin doğum kanalından çıkarken vücuduna alacağı bazı yararlı bakterilerle sezeryan sebebiyle asla tanışmamış olmasına bağlanabileceği düşünülüyor.

Aynı şekilde antibiyotik kullanım miktarıyla alerji görülme oranları arasındaki bir bağlantı da aynı duruma işaret ediyor. Daha fazlaca antibiyotik kullanan çocuklarda alerji oranları daha yüksek çıkıyor. Antibiyotik kullanımın bağırsaklardaki bakteri florasına zarar vererek yararlı bakterileri ortadan kaldırıyor. Aslına bakarsan bu benzer biçimde sebeplerle bilinçsiz antibiyotik kullanılmaması gerektiği sık sık söyleniyor…

Bir öteki gerekçe olarak ise D vitamini üstünde duruluyor. Giderek daha azca dış mekanda süre geçiren ve D vitaminini daha azca almaya süregelen çağıl insanoğlunun bağışıklık sisteminin bundan etkilenip alerjenlere daha açık hale gelmiş olabileceği görüşünü destekleyen bazı araştırmalar var.

Sadece bu mevzuda da tek bir noktada düşünce birliğine varılmış değil. Bundan dolayı kimi araştırmalar ise doğum sonrası D vitamini oranının daha yüksek olduğu bebeklerde alerji oranlarının da arttığını gösteriyor. Uzmanlar, D vitamininin azının da fazlasının da alerji ile bağlantılı olabileceğini söylüyor.

Bilim adamları, ölümcül neticeleri dahi olabilen alerjilerin daha iyi anlaşılması gerektiğine dikkat çekiyor. Nedenlerine yönelik araştırmaların ise devam edeceği vurgulanıyor.