‘Besin milliyetçiliği’ buğdaya da sıçradı… İşte ülkeler ve ihracat kısıtlaması getirilen ürünler

Tüm dünyayı saran besin milliyetçiliği son olarak buğday ihracatına getirilen yasaklarla önüne geçilemez bir hale gelirken, besin ihracatına yönelik engelleme ya da durdurma sonucu alan ülke sayısı Avrupa Birliği (AB) üyeleri dahil 50’yi aştı.

Kovid-19 salgını süreci ve Rusya-Ukrayna savaşının etkisiyle yükselen besin fiyatlarında küresel kriz endişesi giderek yaygınlaşırken, iç piyasalarını korumak için besin ürünlerinin ihracatını durdurma ya da engelleme yoluna giden ülkelere yenileri eklenmeye devam ediyor.

Bu durum besin fiyatlarında üstün dereceli düzeylerde artışa da yol açıyor. Birleşmiş Milletler Besin ve Ziraat Örgütü’nün (FAO) Besin Fiyat Endeksi, martta şubat ayına kıyasla yüzde 12,6 artış göstererek averaj 159,3 puan oldu. Artış oranı geçen senenin mart ayına gore yüzde 33,6 olurken, endeks kıymeti de tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı.

Emtia fiyatlarında da oynaklığın yüksek seyretmesine yol açan bu gelişmeler, bilhassa buğday benzer biçimde ziraat emtialarında üstün dereceli seviyeleri bununla beraber getirdi. Rusya-Ukrayna savaşının başlaması sonrasında 13,6350 dolarla zamanı zirveyi gören buğday tutarları, yılbaşından bu yana yüzde 60’ın üstünde arttı.

Korumacı politikalar Kovid-19 ile başladı

Dünya Tecim Örgütü verilerine gore, Kovid-19 sürecinde, AB, Arjantin, Anguilla, Bolivya, Brezilya, Kamboçya, Kolombiya, Mısır, El Salvador, Polonya, Romanya, Gambiya, Endonezya, Moğolistan, Şimal Makedonya, Sırbistan, İsviçre ve Özbekistan’ın da aralarında bulunmuş olduğu bazı ülkeler, stratejik olarak gördükleri bazı besin ürünleri için önlemler aldı.

Bu önlemler içinde geçici ihracat kısıtlamaları, ithalat tarifelerinin geçici olarak kaldırılması, ithalat vergilerinden muafiyet yer aldı.

Rusya Federasyonu, Kazakistan, Ermenistan, Belarus ve Kırgızistan’ın oluşturduğu Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) de Kovid-19 önlemleri kapsamında 2020’de oldukca sayıda ziraat ürününün ihracatını 30 Haziran’a kadar yasakladı.

Rusya, besin savaşı da başlattı

Rusya, Ukrayna’ya açmış olduğu savaş sonrası besin ürünlerinin tedarikinde de küresel bir kargaşaya neden oldu.

Ülke, mart ayında üçüncü ülkelere beyaz şeker ve şeker kamışı ihracatını, AEB’ye de tahıl ihracatını geçici olarak yasakladı.

Rusya ek olarak iç piyasada istikrarı korumak nedeni öne sürülerek ayçiçeği yağı ihracatına da geçici olarak kota getirirken, kota miktarını 1,5 milyon ton olarak belirledi.

Kazakistan ise 15 Haziran’a kadar buğday ve un ihracatına engelleme getirme sonucu aldı.

Dünyanın en büyük ikinci ekonomisi Çin de korumacı politikalarda ön planda yer aldı. Daha ilkin fosfatlı gübre ihracatını yasaklayan ülke, tahıllar başta olmak suretiyle besin stoklarını artırmaya başladı.

Arjantin ve Ukrayna eleştiri ziraat emtiası ihracatlarını durdurdu

Savaşın başlamasıyla beraber Arjantin ise kendi un sanayisi için buğday tedarikini güvence altına almak ve makarna fiyatlarının artışını frenlemek için bir sistem oluşturma sonucu aldı. Arjantin ek olarak, soya yağı ve küspesi ihracatını da durdurdu.

Ukrayna ise buğday, mısır, ayçiçeği yağı, gübre ihracatına yasak getirdi. Ukrayna Başbakanı Denys Shmyhal, Ukrayna hükümetinin, besin rezervi oluşturmayı hedeflediğini belirterek, bunun için ülkenin senelik tüketimine eşit tahılı geri alacağını açıkladı.

Macaristan da tahıl ihracatı yasağına katılan ülkeler içinde yer aldı.

Dünyanın en büyük palm yağı üreticisi Endonezya ise ilkin şirketlerin palm yağı ihracatında yüzde 20 düzeyinde olan yurt içine ayırma zorunluluğunu yüzde 30’a çıkardı. Ülke 28 Nisan itibarıyla da ham palm yağı ve öteki rafine ürünleri de içeren geniş kapsamlı bir ihracat yasağı getirdi.

Besin korumacılığı meydana getiren ülkeler içinde Orta Doğu ve Afrika da yer ediniyor

Orta Doğu ve Afrika ülkeleri de besin korumacılığı meydana getiren ülkeler içinde bulunurken, Cezayir‘de yağ, şeker ve buğday ürünlerine ihracat yasağı getirildi. Ortalama 1,3 milyon ton buğday üretimine haiz Cezayir, senelik 9-12 milyon ton buğday tüketiyor.

Mısır, Nisan 2020’de baklagil, yer fıstığı, bezelye, fasulye ihracatına geçici yasak uyguladı. Ülke ek olarak, Rusya-Ukrayna savaşının peşinden da bazı besin ürünlerinde meydana gelen fiyat artışının önüne geçmek için aralarında buğday, mercimek ve fasulyenin de bulunmuş olduğu 5 besin ürününün ihracatını geçici olarak durdurdu.

Lübnan‘ın çeşitli bölgelerindeki fırınların un temininde sorun yaşaması sebebiyle üretime ara vermesi ekmek krizine neden oldu. Kamerun da mahalli piyasadaki fiyat artışları ve tedarik sorununu gerekçe göstererek pirinç, mısır, darı ve sorgum ürünlerine ihracat yasağı getirdi.

Hindistan’ın buğday ihracatı yasağı tutarları yüzde 6 yükseltti

Hindistan‘ın bu hafta besin güvenliği açısından tehdit olarak görmüş olduğu buğday ihracatını yasaklaması, ziraat emtiası fiyatlarında sert dalgalanmaları tekrardan gündeme getirdi. Karar sonrasında buğday tutarları yüzde 6 ile iki ayın en yüksek artışını kaydederek 12,5 dolara kadar terfi etti.

Dünyanın ikinci büyük buğday üreticisi Hindistan’da erken gelen sıcak hava dalgası da tarımı negatif etkiledi. Ülkede, 1901’den bu yana en yüksek seviyelere erişen mart sıcaklıkları sebebiyle buğday verimi oldukça düşmüştü.

Besin milliyetçiliği dünya ticaretini de negatif etkiliyor

Korumacı politikalar bilhassa Afrika ve Orta Doğu’da gıdaya erişimde krize yol açmaya başlarken, önde gelen kuruşlar da dünya ticaretine yönelik negatif öngörülerde bulunuyor.

Afrika Kalkınma Bankası (AfDB) Başkanı Akinwumi Adesina, geçen ay Rusya-Ukrayna Savaşı sonrası Afrika’daki buğday fiyatlarının yüzde 60 artış gösterdiğini bildirdi. Dünya Tecim Örgütü (DTÖ) de Rusya-Ukrayna savaşı sebebiyle 2022’de küresel mal ticaretine ilişkin gelişme beklentisini yüzde 4,7’den yüzde 3’e indirdi.

G7 ülkeleri bu ay Ukrayna-Rusya savaşının yoksul ülkeleri tehdit eden küresel besin ve enerji krizini tetiklediğine dikkati çekerek, Ukrayna depolarında ortalama 40 milyon ton tahılın ihraç edilmesi için acil çözüm üretilmesi mevzusunda uyarıda bulunmuş oldu. (AA)