Güneş Kremi Alırken Nelere Dikkat Etmemiz Gerekiyor?

Sıcak yaz aylarına girdiğimiz günlerde kıymetini daha da fazla hissetmeye başladığımız güneş kremleri, vücudumuzu Güneş’in kavuran ışınlarından nasıl koruyor asla düşündünüz mü? Bu kremlerin üstünde SPF, UVA, UVB, PA+ PPD şeklinde pek fazlaca terim içeriyor ve aslen tüm bu terimler bizlere mühim bilgiler sunuyor. 

Bugün sizlere güneş kremi ambalajlarının üstündeki koruma faktörleri ve güneşin yol açmış olduğu hasarlara değineceğiz. Tutarları inanılmaz düzeylerde artmış olsa da her gün kullanmamız ihtiyaç duyulan güneş kremleri, aslen bir tek organik ten rengimizi ya da vücutta oluşturduğu kızarıklardan korumuyor. Hadi gelin güneş koruma faktörleri nedir ve koruma seviyeleri nasıl ölçülür yakından göz atalım. Bu aşamada hangi koruma ifadesinin hangi değere denk geldiğine bakmadan ilkin güneş ışınlarının çeşitlerine ve etkilerine bakalım.

Güneş ışınlarının çeşitleri ve yarattığı etkisinde bırakır neler?

Dünya’ya ulaşan 100-400 nanometre aralığındaki Güneş ışınlarına ultraviyole adı verilir. Dalga boylarına nazaran adlandırılan bu ışınların tesirleri de değişim göstermektedir. Güneş kremlerinin üstünde çoğu zaman “UV” kısaltmasını görürüz. Ultraviyole ışınlarının kısaltması olarak kullanılan “UV”nin 3 değişik türü bulunuyor. Bu ışınlar ise “UVA“, “UVB“, ve “UVC” ışınlarıdır. Şimdi bu ışın türlerine yakından bakalım.

UVA ışınları

UVA ışınları, 315 ila 400 nanometre aralığında uzun dalga boylarındaki ışınlardır. Bu ışınlar bilhassa derinin alt tabakalarına kadar işleyen zararı olan dalga boylarına haizdir. Ciltte geri dönüşümü olmayan hasarlara neden olan UVA ışınları; koyu lekelere, kırışıklığa ve esneklik yitirilmesine yol açarak “Fotoyaşlanma” şu demek oluyor ki erken yaşlanma sebeplerinin en başlangıcında yer alır. Buna ek olarak uzun süreler süresince UVA ışınlarına maruz kalmak cilt kanserine neden olabilir. 

UVB ışınları

UVB ışınları ise UVA’ya nazaran daha kısa dalga boylarına haiz olan 280-315 nanometre aralığındaki ışınlardır. Uzun soluklu maruz kalma sonucunda hiperpigmentasyon ve kolajen yitirilmesine yol açan bu ışınlar cildin üst tabakasına tesir ederek güneş yanıklarıyla beraber ciddi DNA hasarı ve ilerleyen süreçlerde cilt kanserine yol açabilir.

UVA ve UVB, çoğunlukla aynı şeymiş şeklinde bahsedilse de değişik frekanslardaki dalga boylarıdır. Bundan dolayı bu ışınlardan korunmak ve minimum şekilde etkilerine maruz kalmak için değişik düzeylerdeki UV koruma faktörlerinden yararlanmak gerekiyor.

UVC ışınları

UVC ışınları ise 200-280 nanometre dalga boyuna haiz ışınlardır. Öteki ışın türlerinin aksine atmosferde soğurulan UVC ışınları, ozon tabakasından geçemediği için bu bakımdan insan vücuduna ötekiler şeklinde zarar vermez. Ozon tabakası incelmeye devam etmiş olduğu takdirde en fazlaca hasara uğrayacak olan organlar gözlerdir. 254 nanometre frekansında UV-GI isminde bir ışın dalgası daha bulunmaktadır. Bu ışınlar bununla beraber antiseptik (mikrop öldürücü) özelliğe haizdir.

Peki güneş kremlerinin üstünde gördüğümüz SPF tam olarak nedir?

SPF, Sun Protection Factor şu demek oluyor ki Güneş Koruma Faktörü anlamına gelmektedir. Güneş kremi ambalajlarının üstünde görmeye en alışkın olduğumuz ve UV ışınlarından korunmanın süresini belirtmek için kullanılan internasyonal terimdir. Bir güneş kreminin verimliliği en yaygın şekilde SPF değerine dayanıyor. Bu ifade güneş kremlerinde SPF 15, 30, 50, 100 değerleriyle gösteriliyor. SPF olarak gördüğümüz koruma faktörleri UVB ışınlarına karşı koruma sağlayabiliyor. Doğrusu aldığınız güneş kreminde yalnızca SPF kıymeti var ise UVA ışınlarına karşı korunma sağlamadığını bizlere gösteriyor. Bu değere ek olarak güneş kremlerinin üstündeki bazı terimlere nazaran ürünün UVA ışınlarına karşı da koruma sağladığını anlayabiliriz.

UVA ışınlarından da korumuş olan güneş kremleri için kullanılan terimler neler?

Kozmetik sektörünün gelişmesiyle beraber pek fazlaca değişik ülkede ve kıtada cilt bakım ürünleri üretiliyor. Bundan dolayı değişik birçok coğrafyadaki ürün için değişik prosedür ölçümleri uygulanıp standartları belirleniyor. Güneş kremlerinin UVA ışınlarına karşı koruyucu etkilerini belirlemek için her bölgede değişik göstergeler ve ölçüm testleri içeriyor. Bu ölçüm testleri SPF şeklinde evrensel olmadığı için pek fazlaca ülke değişik değerlerle gösterebiliyor.

ABD’da üretilen güneş kremlerinde UVA ve UVB ışınlarına karşı koruyucu tesiri bulunduğunu belirtmek için Broad Spectrum (Geniş Yelpaze) terimi kullanılıyor.

Broad Spectrum’un aksine bir tek UVA ışınlarından korumuş olan kremler de içeriyor. Japonya, Cenup Kore şeklinde cilt bakım sektörü ve rutinleriyle öne çıkan Asya kökenli ürünlerde ise bu ışından koruma ibaresi PA+ kıymeti şeklinde gösteriliyor. Japon Kozmetik Endüstrisi Birliği PA+ kıymetini belirlemek için canlı organizmalar üstündeki deneylerde (in vivo) kullanmak suretiyle geliştirdiği PPD isminde olan bir ölçüm testi kullanıyor. 

Nedir bu PPD?

PPD; Persistent Pigment Darkening; şu demek oluyor ki “Kalıcı Pigment Koyulaşması” anlamına geliyor. UVA ışınlarının ciltte yarattığı uzun vadeli hasarın ne derecede bulunduğunu ölçmek için geliştirilmiş bir kontrol olan PPD, cildin ne kadar sürede koyulaşmaya başladığı hakkında data veriyor. Öteki kıta ve ülkelerde bu süreç birazcık değişik işliyor. Birleşik Krallık’ta Boots Yıldız (Boots Yıldız) ölçüm sistemi mevcut. Avrupa Birliği’nde COLIPA, ABD’de ise FDA  tarafınca onay verilen cansız organizma üstünde deneylere (in vitro) dayalı üç değişik ölçüm sistemi kullanılıyor.

PA+ kıymeti bizlere ne konu alıyor?

UVA koruma derecesini ölçen PPD testinden elde edilmiş sonuçların karşılığına denk 4 değişik PA+ kıymeti bulunuyor. (PA+’tan PA++++ seviyelerine kadar) PPD değerlerine nazaran PA+ aralıkları ise şu şekilde:

• PPD 2-4 aralığında PA+
• PPD 4-8 aralığında PA++
• PPD 8-16 aralığında PA+++
• PPD 16 ve üstü için PA++++

Bu değerleri bir örnekle açıklayalım. Bir güneş kreminin üstünde PPD 5 ifadesi gördüğümüzde bu ürünün kullanan kişiyi UVA ışınlarına karşı 5 kat daha uzun süre koruyacağı anlamına geliyor. Bu kıymet de PA++’a denk geliyor.

Broad Spectrum (Geniş Spectrum) in vitro (canlı olmayan organizmaların yer almış olduğu) UVA ışınlarının tehlikeli sonuç seviyedeki dalga boylarına maruz bırakılarak meydana getirilen deneylerde minimum 370 nanometre seviyesinde ışınlar kullanılıyor. Bu ışınlar UVA ışınlarına karşı koruma genişliğini ölçmeyi sağlıyor. Geniş Yelpaze, adını yapmış olduğu koruma aralığı ölçümünden alıyor. Bu ifadenin kullanıldığı güneş kremlerinin hem UVA hem de UVB ışınlarına karşı koruma sağlamış olduğu biliniyor. Bu ölçüm sonucunda ABD’de üretilen güneş kremlerinin koruma onayı FDA tarafınca veriliyor.

Birleşik Krallık’a ilişik Boots Yıldız (Yıldız) ölçüm sisteminde canlı organizma olmasına gerek olmadan cihazlarla meydana getirilen in vitro deneylerde UVA ışınlarına karşı koruma kıymeti UVB ışınlarına karşı olan koruma değerine bölünerek elde ediliyor. Koruma değerlerinin bölünmesi (UVA/UVB) işlemi sonucunda çıkan kıymet, ilgili seviyeye ne kadar yakınsa ürün bu kıymet karşılığındaki sayıya denk gelecek kadar yıldız alıyor.

Avrupa’da üretilen güneş kremlerinin üstünde yer edinen Avrupa Birliği standartlarına uygun bulunduğunu kanıtlayan UVA mührü, COLIPA tarafınca onay alıyor. UVA mührü ambalajların üstünde yuvarlak içine alınmış UVA simgesi şeklinde gösteriliyor.

SPF kıymeti bizlere neyi gösteriyor?

SPF kıymeti arttıkça güneş kreminin tesiri ve koruma süresi de artıyor. Bu kıymeti kolay bir örnek üstünden açıklayalım. Cildin organik korunma mekanizmasının 10 dakika bulunduğunu varsayalım. 15 SPF’lik bir güneş kremi kullanan birinin güneş ışınlarından korunma süresi 10 dakikadan 150 dakikaya çıkacaktır. Netice olarak SPF göstergesinin kıymeti arttıkça, cildin güneş ışınlarından korunma süresi de uzamış oluyor. Doğrusu SPF 15 değerinde güneş kremi kullanan bir şahıs, UVB ışınlarına karşı 15 kat daha uzun süre koruma altında oluyor. Bu denkleme ek olarak her insan cildinin UVB ve UVA ışınlarına karşı organik korunma süresi farklılık gösterebiliyor. 

Uzmanlara nazaran minimum 15 SPF koruma vaadi bulunan bir ürünü kullanmak, cildi UVB ışınlarına karşı %93 oranında koruyor. Sadece bu kıymet 30 SPF olduğunda korunma oranı iki katına çıkmıyor. 30 SPF maksimum %97 oranında bir koruma sağlıyor. 50 SPF ise %98 koruma sağlıyor. Aslına bakarsak SPF oranı bizlere daha fazlaca güneş kreminin koruma süresini gösteriyor.

Neden her gün güneş kremi kullanmalıyız?

Güneş kremlerinizi bir kez kullanıp bıraktığınızda kalıcı bir tesir söz mevzusu değil. Kremin koruma faktörünün kıymeti maksimum olsa dahi %100 bir koruma oranı mümkün olmuyor. Amerikan Dermatoloji Akademisi ve Deri Kanseri Vakfı, her gün minimum 15 SPF ve PA++ değerinde bir güneş kremi kullanımını öneriyor. Uzmanlara nazaran 15 SPF ve üstünde değere haiz güneş kremleri gerekseme halinde gün süresince birkaç kez tazelenerek kullanılmalı.

Güneş ışınlarının oluşturduğu hasarlar bizi yaşlandırıyor.

Güneş ışınlarının yarattığı hasarlar sonucunda %90 oranında yaşlanıyoruz. Uzmanlar fazlaca açık ten rengine haiz insanların UV ışınlarına karşı yüksek risk grubunda olduklarını söylüyor. Bilhassa vücudunda fazlaca sayıda açık ve koyu renkli ben bulunan insanların cilt sağlıklarını denetim altında tutabilmek için sık sık cilt lekeleri ve benlerini denetim ettirmeleri gerekiyor.

2012 senesinde 69 yaşlarında bir erkek hastaya Tek Yönlü Dermateheliyoz olarak literatüre geçen  (Unilateral Dermatohelios) tek yönlü güneş yaşlanması hastalığı teşhisi konuluyor. 

28 yıl süresince yüzünün bir yarısı öteki yarısından fazlaca daha çok güneşte kalan kamyon şoförü, The New England Journal Medicine dergisindeki bir makaleye mevzu oluyor. Görselde bahsi geçen hastanın seneler süresince UVA ve UVB ışınlarına direkt maruz kalması sonucunda yüzünün yalnızca bir yarısında ileri seviyede bir yaşlanmaya yol açmış olduğu görülüyor.  

Makaleye mevzu olan bu enteresan olay bile tek başına her gün güneş kremi kullanmanın önemini hatırlatıyor. Yalnızca yazları değil tüm mevsimlerde güneş kremi kullanmayı alışkanlık haline getirmek gerekiyor.

Güneş ışınlarının yaşlandırma etkisiyle ilgili meydana getirilen gözlem

Güneş ışınlarının yaşlandırma tesirini ölçmek isteyen bilim adamları bir gruba tertipli olarak güneş kremi kullanan insanları koyar. Öteki gruba ise güneş kremi kullanmayan denetim grubu yerleştirilir. Bu deneyin sonucuna nazaran asla güneş kremi kullanmayan kişilerin % 24 daha çok yaşlandığı gözlemlenmiştir.

Bu bilgiler ışığında, ciltte en büyük özgür köktencilik hasara güneşin zararı olan ışınlarının yol açmış olduğu sonucunu elde ediyoruz. Averaj bir koruma değerine haiz güneş kreminin geçmişe dönük hasarlarını %100 oranla tersine çeviremediğini; fakat hemen hemen oluşmamış hasarların önüne geçmekte oldukça etkili bulunduğunu söyleyebiliyoruz. 

Güneş kremlerini her gün kullanmalı mıyız?

Sonuca baktığımızda güneş kremlerinin sağlığınız için de mühim bulunduğunu görüyoruz. Havanın sıcaklığından bağımsız olarak bedenimize tesir eden zararı olan güneş ışınlarından korunmak gerekiyor. Her şeyde olduğu şeklinde Güneş’in de fazlasının zarar olduğu bilgisinden  yola çıkarak tertipli olarak güneş kremi kullanmamız gerekiyor. Yeni bir güneş kremi alırken SPF değerinin yanında UVA ışınlarına karşı da koruduğuna dair açıklamalarına bakmak gerekiyor.

Kaynak: 1, 2, 3, 4, 5, 6