Yaşamdan Hiçbir Zevk Alamama Hastalığı Anhedoni Nedir?

Arkadaşlarınızla buluşmak bile istemediğiniz, gün içinde yaptığınız herhangi bir şeyden zerre zevk alamadığınız oldu mu asla? Inanırım ki kendinizi fena hissettiğiniz bir çok süre bu tarz şeyleri yaşadınız sadece tüm bu hissettikleriniz kısa bir süre içinde ortadan kaybolduğu için üstünde durup düşünme ihtiyacı duymadınız.

Bir çok şahıs için bu duygular gelip geçici olsa da bazı insanoğlu ne yaparsa yapsın yaşamdan hiçbir şekilde zevk alamadığı, artık keyifli hissedemediği kısır bir döngünün içine giriyor. Bu kısır döngüyü tıp literatürü, anhedoni olarak adlandırıyor. Yaşamdan zevk yada keyif alamama rahatsızlığı olarak adlandırılan anhedoni, ilk bakışta rahat bir hastalık benzer biçimde görünse de aslen depresyonu oldukca daha fena boyutlara taşıyan, yaşam standardını en dibe çeken ciddi bir hastalık.

Anhedoni nedir? 

Yunanca’da an; sız, olmadan anlamına, hedoni de keyif anlamına gelir. Kelimeye rahat bir halde baktığımız süre “keyifsiz” anlamı çıkarırız sadece iş bundan oldukca daha ciddidir. Majör depresyon rahatsızlığının en büyük semptomlarından birisi olan anhedoni, hayatta meydana getirilen hiçbir şeyden zevk alamama durumudur.

Günlük hayatımızda bizlere kendimizi iyi hissettiren aktiviteler vardır. Kafa dağıtmak, eğlenebilmek yada rahat duymak adına kimimiz yoga yapar, kimimiz oyun oynar, kimimiz de kitap okur. Bunlardan herhangi biri bizlere zevk vermemeye başladığı anda yerini başka aktivitelerle dolduruabilir, yolumuza devam ederiz.

Ne yazık ki anhedoni rahatsızlığında durum bu kadar rahat geçiştirilemez. Ne yaparsak yapalım, bir zamanlar aşırı eğlenerek yaptığımız şeylere karşı hissizleşir, keyifle ilgili herhangi bir şey hissedemez oluruz. Büyük bir özenle hazırlanıp arkadaşlarımızla buluşmak bile artık bizi mutlu etmez.

Anhedoni hastalığı, toplumsal ve fizyolojik olmak suretiyle iki gruba ayrılıyor. Fizyolojik anhedoni, yiyecek yemekten, bir zamanlar sevmiş olarak tükettiğiniz bir içecekten artık zevk almamanıza yol açarken, daha ciddi durumlarda da fizyolojik temasa olan ilgiyi kaybettirerek cinsel ilişkiye karşı isteği bile azaltabiliyor. 

Toplumsal anhedoni ise adından da anlaşılacağı suretiyle kişinin toplumsal hayatından zevk alamamasına yol açıyor. Artık arkadaşlarla söyleşi etmek, dertleşmek, beraber partilemek eskisi kadar ilgi çekici olmaktan çıkıp, kişinin en küçük bir coşku bile yaşamasına izin vermiyor. Çoğumuz kısa da olsa bu şekilde bir dönemden geçmişizdir sadece bu süreci kısır bir döngü halinde devamlı yaşadığımızı düşlemek bile durumun ciddiyetini idrak etmek için yetiyor. 

Anhedoni emareleri 

Anhedoni son aşama ciddi bir hastalık olmakla birlikte depresyona yol açabilir yada mevcud depresyonu daha fena hale getirebilir. Bu yüzden aşağıda vermiş olduğumuz emarelere bakarak kendi kendinize tanı koymak yerine, evvelinde hangi emareleri yaşadığınızı not alıp uzman kişilere başvurmanızı tavsiye ederiz. Birçok hastalıkta olduğu benzer biçimde, anhedoni de bu mevzu üstünde uzmanlaşmış doktorlar tarafınca tedavi edilebilen bir ruhsal bir rahatsızlıktır. 

• Kişinin hem kendisine hem de başkalarına yönelik negatif duygular beslemesi
• Toplumsal yaşamdan ve ikili ilişkilerden uzaklaşma
• Tepkilerini açık bir halde belli etmeme isteği
• İçine kapanıklık
• İletişim kurmaktan çekinme
• Cinsel ilişkiye dair isteğin azalması
• Düzmece duygular gösterme eğilimi 
• Sık sık hasta olmak
• Yeme alışkanlıklarının değişmesi
• Devamlı devam eden gerginlik hali

Anhedoniye neden olan unsurlar

Psikiyatrist ve psikologlar, anhedoniyi çoğunlukla bir depresyon emaresi olarak tanımlıyor. New York Üniversitesi’nde görevli psikolog Jessica Stern, tek sebebin depresyon olmadığını belirttiği bir açıklamasında; “İnsanlar depresyon olmadan da anhedoni hastalığına yakalanabilir sadece bir tek buna bakarak teşhis koymak mümkün değildir” ifadelerine yer veriyor. 

Gene Amerikali bir psikiyatrist olan Susan Albers-Bowling ise üzüntü ve kaygı benzer biçimde negatif duyguların anhedoniye yol açabileceğini ve bu hastalığın madde bağımlılığı, şizofreni, anoreksi ve Parkinson benzer biçimde bazı zihinsel hastalıklarla bağlantılı olabileceğini dile getiriyor. 

İnternet, toplumsal medya ve anhedoni arasındaki bağlantıları açıklayan birçok makalede, fazla oyun oynamanın ve toplumsal medya bağımlısı olmanın en önce depresyona, arkasından da anhedoniye yol açabileceği belirtiliyor. Mesela Psychology Today’de anhedoniyi iyi mi atlattığını özetleyen genç bir adam, en önce oyun bağımlılığından dolayı depresyon, arkasından da anhedoni emareleri yaşadığını anlatmış.

Anhedoni hastalığına haiz olan hastaların beyni, düzgüsel insanlara bakılırsa birazcık değişik çalışıyor. Duyguları işlemekle görevli amigdala, düzgüsel bir insan beyninde dopamin yardımıyla keyif, zevk benzer biçimde duyguların taşınmasında destek oluyor. Rahat bir üslupla anlatmak gerekirse, oldukca leziz bir hamburger yediğiniz süre beyniniz size keyif sinyalleri gönderiyor. Birçok uzmanın görüşüne bakılırsa ise anhedoni hastalığına haiz insanların beyninde bu sinyaller muntazam çalışmıyor. 

Anhedoni tedavisi

Anhedoni’nin başlı başına bir tedavisi yok diyor psikiyatrist Albers-Bowling. Anhenodiniyi tedavi edebilmek için, ilk olarak probleminin kaynağına inmemiz gerekir diye de devam ediyor açıklamasında. Daha ilkin de belirttiğim benzer biçimde, anhedoni en oldukca bir depresyonun emaresi olarak tanımlanıyor, bu şekilde durumlarda da en önce depresyona neden olan şeyin ortadan kaldırılması gerekiyor. 

Bu hastalığa haiz olan insanların normal olarak uzmanlar tarafınca yardım alması gerekiyor. Kimi hastalar için bir tek terapi seansları kafi olurken kimi hastalar için de ilaç tedavisi lüzumlu olabiliyor. Bu şekilde bir durumda yapacağınız ilk şey, iyileşmeye, sizi sonu gelmez bir çukura sürükleyen bu hastalıktan kurtulmaya kesin olup yardım için bir uzmana başvurmak olacaktır. 

Editörün notu: 

Geçtiğimiz günlerde America’s Got Talent (Beceri Sizsiniz Türkiye’nin ABD versiyonu) izlerken, kanserin böbreklerine, akciğerine ve omuriliğine yayılmış olduğu genç bir kadının performansını izledim. Hepimizin dertleri, acısı farklıdır elbet. Fakat bu farklılık, çektiğimiz acının, içinde bulunduğumuz sıkıntılı durumun boyutlarını değiştirmez, çoğumuz aynı şekilde üzülür, ağlar, kendimizi boşlukta hissederiz. 

Nightbirde adındaki bu kadının performansı hakkaten oldukca etkileyiciydi. O şekilde güzel sesi vardı ki Simon’dan Golden Buzz almayı bile başardı. Beni en oldukca etkileyen şey, sesi ya da kendi yazmış olduğu şarkı değil, performansı sona erdikten sonrasında bir tokat tesiri yaratan kısacık bir cümleydi. Hazır bu şekilde bir mevzu açılmışken, beni oldukca etkileyen ve sizde de küçük de olsa bir kıpırtı yaratacağını düşündüğüm bu sözleri sizlerle paylaşmak istedim; “Yaşam bu kadar zor olmasın da o şekilde mutlu olayım diye beklememeli insan.” 

Nightbirde’nin performansını aşağıda seyredebilirsiniz. Genç hanım, bahsi geçen cümleyi videonun 5. dakikası 12. saniyesinde kuruyor.

Kaynak 1, Kaynak 2, Kaynak 3