Hava Durumu Tahmini Nasıl Yapılıyor?

İnsanlık var olduğu günden beri denetim edemediği tek güç olan doğayı tahmin etmeye çalışıyor. Bu mevzuda meydana getirilen en yaygın tahminler ise hava durumu ile ilgilidir. Hava durumu tahminleri yalnızca pazar günü ailece gideceğiniz pikniği etkilemez, başta ziraat olmak suretiyle pek oldukca alanda hava durumu tahminleri ciddiye alınır ve gerekirse bu tahminlere gore önlemler alınır.

Peki, hava durumu tahmini nasıl yapılıyor? Madem bu kadar insanoğlunun tek işi hava durumunu kestirmek, neden bazı tahminler yanlış çıkıyor? Günümüzde çağıl hava durumu tahminleri, meteorologların bilgisayarlarda hazırladığı modeller sonucu yapılıyor. Sadece doğadan bahsediyoruz, ne kadar kuvvetli ve akıllı bilgisayarlar kullanırsanız kullanın minik bir rüzgar bile kelebek tesiri yaratabilir.

Hava durumu nedir?

Dünyamızın üstünde gaz ve buhardan oluşan, atmosfer olarak adlandırdığımız bir katman var. Bu katman nitrojen, oksijen ve su buharından oluşuyor. Yapı tamamen gazdan oluşuyor olsa da uzaktan baktığımız süre tıpkı bir sıvı benzer biçimde hareket ettiğini görürüz. Bu rahat benzer biçimde görünen gaz hareketleri ise hava durumu dediğimiz tabiat olaylarını oluşturur.

Yoğun ve fazla rutubet tutmayan soğuk hava ile daha azca yoğun ve fazla rutubet tutan sıcak hava bölgeleri birleştiği süre cepheler oluşur ve yağmur yağar. Ilık, nemli havanın yükselmesiyle de konveksiyonel yağışlar görülür. Bu tür gaz, sıvı ve ısı durumlarının değişimi, hava durumu tahminlerinde başlıca rol oynar.

Hava durumu tahmini nasıl yapılıyor?

Dünyanın neredeyse her noktasında yer radarları, hava balonları, uçaklar, uydular, okyanus şamandıraları ve daha pek oldukca aygıt ısı, tazyik, rutubet ve rüzgar hızı benzer biçimde atmosfer hareketlerini ve iklim etkilerini anlık olarak takip ediyor. Tüm bu veriler, hava durumu tahminlerinin temelini oluşturuyor.

Çağdaş tahminler öncesinde meteorologlar bu verileri çözümleme ediyor, değerlendiriyor ve bir tahmin yürütüyorlardı. Günümüzde ise söz mevzusu tüm bu veriler üniversitelerin, hususi işletmelerin ve kamu müesseselerinin haiz olduğu kuvvetli bilgisayarlarda işlenerek hava durumu modelleri oluşturuluyor.

Her işi bilgisayarlar yapıyorsa neden meteorologlara gereksinim var diye düşünmeyin. Bu sebeple elde edilmiş binlerce değişik verinin bilgisayar tarafınca nasıl işleneceğini de bu uzmanlar belirliyor. Tahmin modellerinde tüm veriler çorba halinde sunulmuyor. Değişik modeller için değişik veriler kullanılıyor. Doğrusu daima işin uzmanının insani dokunuşuna gereksinim var.

Hava durumu tahminleri neden yanlış çıkıyor?

1800’lü yılların başından beri resmen hava durumu tahmini yapıyoruz. Vakit içinde yaşanmış olan gelişmeler ile beraber atmosferi ve doğayı daha iyi tanımamız neticesinde tahminler giderek nokta atışı hale geliyor. O şekilde ki bugün meydana getirilen 4 günlük bir hava durumu tahmini, 30 yıl ilkin meydana getirilen günlük tahminden bile oldukca daha doğru netice veriyor.

Atmosfer ve iklim etkilerinden elde edilmiş verilerle bir model oluştururken Dünya karelere bölünür. Bazı kareler minik, bazıları büyüktür. Büyük kareler oldukca daha uzun vadeli fakat kati olmayan sonuçlar verirken minik kareler oldukca daha kısa vadeli fakat neredeyse kati olan sonuçlar verirler.

Hava durumu tahmin modelleri pek oldukca öngörülemez veriyi de hesaplayarak yapılmaya çalışılır sadece adı üstünde, öngörülemez olayların ne süre ortaya çıkacağı bilinemez. Model oluşturulan alanda her şey tahmin edilmiş olduğu benzer biçimde giderken ansızın bambaşka bir yerden esen bir rüzgar kelebek tesiri oluşturarak tüm tahminleri alt üst edebilir.

Tahmin yayıncılarının da bu mevzuda yanıltıcı bir oranı var. %30 yağmur ihtimalini de %70 yağmur ihtimalini de ‘Bugün yağmur yağacak.’ şeklinde yayınlarsanız normal olarak tahmin yanlış benzer biçimde görünecektir. Benzer bir vaka, geniş alanlarda da yaşanıyor. Mesela; Ankara’da yağmur yağacak denildi fakat sizin olduğunuz bölgeye yağmıyor. Sadece bilmiyorsunuz ki başka bir ilçeyi sel götürüyor. 

Türkiye’de hava durumu tahmini nasıl yapılıyor?

Pek oldukca değişik hususi, kamu kurum ve kuruluşundan veri desteği alsa da devletimizde hava durumu tahmini yapmakla görevli resmi devlet kurumu Meteoroloji Genel Müdürlüğü’dür. 2019 yılı rakamlarına gore devletimizde 1636 yer istasyonu, 74 havaalanı istasyonu ve 83 deniz istasyonu hava durumunu tahmin modelleri için lüzumlu verileri toplamaktadır.

Tüm bu otomatik istasyonlar ısı, tazyik, rüzgar hızı, güneşlenme, toprak sıcaklığı, rutubet, yağış benzer biçimde durumların kıymet ölçümlerini yapıyorlar. Söz mevzusu ölçümler, tüm dünyada olduğu benzer biçimde uzman meteorologlar tarafınca bilgisayarlara aktarılarak hava durumu tahmin modelleri hazırlanıyor. 

Fazlaca daha doğru hava durumu tahminleri yapmak mümkün mü?

Nasıl ki 30 yıl ilkin günlük hava durumu tahminlerinde yanılırken bugün neredeyse kusursuz haftalık hava durumu tahminleri yapabiliyorsak kısa sürede oldukca daha uzun vadeli ve kusursuz hava tahminleri de yapabileceğiz. Kati yapacağız zira hem teknoloji gelişiyor hem de meydana getirilen bilimsel emekler yardımıyla atmosferi ve Dünya’yı oldukca daha yakından tanıyoruz.

Hava durumu tahmini yapmak, medyumluk değil. Sonuçta elde bazı veriler var ve tüm bilimsel emekler benzer biçimde bu veriler de uzmanlar tarafınca çözümleme ediliyor. Tek farkı, sonuçlar o denli süratli alınıyor ki doğru ve yanlış nedir karışabiliyor. Ne kadar oldukca tahmin modeli ne kadar süratli oluşturulursa duyurulan hava durumu tahminleri de bir o denli doğru olacaktır.

Hava durumu tahminleri nasıl yapılıyor, meydana getirilen tahminler neden yanlış çıkıyor benzer biçimde dört gözle beklenen soruları yanıtladık ve hava durumu tahminleri hakkında bilmenizde fayda olan detaylardan bahsettik. Hatırlatalım, romatizma ağrısı ile yağmur arasındaki sıradışı ilişki çağıl hava tahmin modellerinden biri değildir.