İnsanlar Tek Eşli mi Yoksa Oldukca Eşli mi?

Doğada mevcud pek fazlaca canlı şeklinde insan türünün de temel motivasyonu ‘üremek’ ve ‘hayatta kalmak’ diyebiliriz. Doğal ki türümüz artık en klasik haliyle kendini ‘gelişmiş’ bir tür olarak tanımladığından, üreme ve hayatta kalma davranışlarını çeşitli aktivitelerle genişletti, listeye bireysel ‘amaçlarını’ ve ‘hedeflerini’ ekledi. Böylece hayvanlardan değişik olduğuna kendini ikna etti.

Fakat doğada fazlaca eşli ve tek eşli değişik canlıların olması, hem de insanların da evrimleri süresince devamlı tek eşli bir canlı olmayışları, çağdaş insana hep aynı suali sordurdu: İnsanlar acaba hakikaten tek eşli mi, yoksa fazlaca eşli mi? Seneler içinde bu mevzuda meydana getirilen bilimsel emekler ise bu soruya maalesef tek bir cevap veremiyor. Peki bu nasıl oluyor, bakalım.

İnsanlar tek eşli mi?

Tek eşlilik, en kolay tanımı ile yalnızca bir şahıs ile cinsellik meydana getiren ve üreyen canlılar için kullanılıyor. Sırf bu tarif bile, aslen insanların tek eşli olmadığını göstermeye yetiyor. Zira biliyoruz ki insanoğlu birden fazla partner ile cinsellik yapmış olup üreyebiliyorlar.

Doğada mevcud memeli türleri incelendiğinde, 5 bin kadar tür arasından yalnız %3’lük bir kısmın ‘tek eşli’ olduğu gözlemlenmiş. Doğrusu aslen insanoğlu dahil oldukları memeli canlılar sınıfında bu mevzuda yalnız değiller. 

Fakat tek eşlilik doğada tek bir formda bulunmuyor. Yukarıda yaptığımız kolay tarif haricinde, değişik türlerde tek eşlilik çiftleşme öncesi ve sonrasında ve hatta cinsiyete bakılırsa bile farklılık gösterebiliyor. Mesela kimi memeli türlerinde yalnızca erkekler tek tek eşliyken, dişiler fazlaca eşli olabiliyor. Ya da tam tersi de görülebiliyor.

Aynı şekilde kimi hayvanlar birden fazla eşle çiftleşip yavrularken, tek bir eşle olup tüm yavrulara o eşle bakabiliyor. Bunun şeklinde değişik senaryolar, cinsel olarak ve toplumsal olarak tek eşli/fazlaca eşli olma kavramlarını ortaya çıkarıyor. Bu durumda birden fazla eşle çiftleşip tek bir eşle yavrulara bakmak ve tek bir eşle yaşamak, cinsel olarak fazlaca eşli, toplumsal olarak tek eşli olunduğu anlamına geliyor.

O vakit insanoğlu fazlaca eşli, o şekilde mi?

Oldukca eşlilik, birden fazla partnerle cinsellik yapmak ve üremek anlamına geliyor. Sadece insanoğlu ne yazık ki tam olarak bu sınıfa da dahil olamıyor. Zira bilhassa toplumsal ve kültürel olarak geldiğimiz noktada, bu senaryo pek fazlaca toplumda o kadar da ‘onaylanmayan’ bir durum yaratıyor. Pek fazlaca insan yaşamını bir partner seçip onunla cinsellik yapmış olup üreyerek geçiriyor ve bu onları tek eşli yapıyor.

Üstelik fazlaca eşli olmadığımızı gösteren tek şey de bu değil. Çoğu zaman fazlaca eşli canlılarda dişi ve erkek içinde gözle görülür bir fark oluyor. Zira erkekler mevcud rekabet ortamında dişi tarafınca seçilmek için kendilerinde ‘sergileyecekleri’ bazı özellikler geliştiriyorlar. Erkek tavus kuşlarının büyüleyici ve rengarenk tüyleri şeklinde… Sadece insanlarda bu ‘farklılıklar’ öteki memelilerdeki şeklinde büyük bir fark değil ve meydana getirilen araştırmalar, insanların bu yönüyle de öteki fazlaca eşli hayvanlardan ayrıldığını gösteriyor. Doğrusu türümüze fazlaca eşli dememizin de önünde bazı engeller bulunuyor. 

İşin içine toplumsal ve kültürel etkisinde bırakır de dahil olduğu ve bu tesirleri reddetmek mümkün olmadığı için, insanoğlu için tek eşli ya da fazlaca eşli demek yerine bunu söz mevzusu senaryo her neyse ona bakılırsa değerlendirmek gerekiyor.

Peki insanlık olarak neden seneler içinde tek eşli bir yaşam seçmişiz?

İnsan evriminin söz mevzusu üremek ve eş seçmek olunca bu kadar karmaşık bir hal almasının sebebi de doğal ki araştırılıyor. Bilim adamları, insanların vakit içinde tek bir eş seçip onunla ilerlemeyi seçmiş olmasının sebeplerinden birinin ‘insan yavrusu’ bulunduğunu düşünüyor. Zira insan bebekleri gelişimi en uzun devam eden ve kendi kendine bakabilir hale en geç gelen bebekler içinde. Haliyle anneler, bebekleri büyütmek için devamlı yanında olup onunla beraber bebeği büyütecek durağan(durgun) bir partner aramış olabilir.

Ek olarak bunun kadınların, erkekleri kendilerine ilişkin olmadığından şüphelendikleri bebekleri öldürmekten vazgeçirmek için geliştirdikleri bir strateji de olabileceği düşünülüyor.

Kaynak 1, Kaynak 2, Kaynak 3