Ay Sonuna Doğru Parasız Kalmanızın Aslolan Sebebi

Dediğimiz benzer biçimde, artık en büyük gündemlerimizden biri para. Her şeyin giderek daha da pahalılaştığı bu dönemlerde, paramızı daha idareli kullanmak büyük ehemmiyet kazanmaya başladı. Bilhassa tutum etmeye dayanan yöntemler uygulanmaya çalışılsa da ay sonuna vardığımızda genel anlamda paramız bitmiş oluyor.

Hususi sebepler haricinde bu durumun oluşmasında, ekonomistlerin esas sebeplerden saydığı bir durum var: Cashless Effect (Nakitsizlik Tesiri).

Ilk olarak Cashless Effect nedir?

“Kredi kartından harcama yapınca sanki para benden gitmiyor hissine kapılıyorum” cümlesini duymuşuzdur. Ekonomistlerin tanımladığı Cashless Effect de tam olarak bu durumu açıklıyor. Cashless Effect, eğer ödeme yapmanız ihtiyaç duyulan aniden nakit paranız yoksa ve bunun yerine kredi kartıyla ödeme yapmayı tercih ediyorsanız ortaya çıkıyor.

Kredi kartıyla ödeme yaptığınızda fizyolojik olarak para çıkışını görmediğiniz için ödeme yaparken nakitiniz var ise bile kredi kartını tercih ediyorsanız ve bu şekilde daha rahat hissediyorsanız Cashless Effect içindesinizdir anlama gelir. Bununla birlikte, eğer alışverişte nakit yerine kredi kartı tercih ediyorsanız daha çok para harcama eğilimi izah edebilirsiniz.

Neden nakit olmayan parayı harcamak daha kolay?

Günümüzde, değişen teknolojinin de gelişmesi sebebiyle banka işlemleri daha oldukça dijital ödemeye yöneldi. Cashless Effect’i tanımlarken de açıkladığımız benzer biçimde, bir şeyi satın alırken fizyolojik olarak para çıkışını görmediğimiz için daha kolay harcama yapılabiliyor.

Mesela, bir tv satın alacaksınız ve televizyonun fiyatı 5 bin TL olsun. Bu televizyonu nakit ödemeniz gerektiği söylense, muhtemelen almaktan vazgeçersiniz sadece kredi kartıyla ödeme kolaylığı adı altında size taksit vs. benzer biçimde imkanlar sağlamayı kabul ederlerse televizyonu almak ihtimaliniz oldukça yükseliyor.

Bu tesir hakkında meydana getirilen emek harcamalar ne diyor?

Cashless Effect ilk kez 1979 senesinde, nakit ödeme yerine kredi kartıyla ödeme yaptıklarında daha çok harcama eğiliminde olduklarına inanan, iktisat alanındaki bir teorisyen olan Elizabeth Hirschman tarafınca incelendi. Araştırması için bir mağaza zincirinin şubelerine, müşterileri araştırması için saha görevlileri gönderdi. Alışveriş icra eden müşterilere, ne aldıkları ve hangi ödeme yöntemini kullandıkları soruldu. 

Araştırmanın sonucu ise beklendiği benzer biçimde oldu. En oldukça harcama yapanlar kartla ödeme icra eden müşterilerdi. Hirschman, başlatmış olduğu araştırmaların devamında ise kredi kartı kullananların, ürünün fiyatından ziyade daha oldukça ürünün özellikleriyle ilgilendiklerini ve para harcamaya dair kaygıyı azalttığı ortaya çıktı. Doğal para harcama kaygısı azalınca da ay sonu parasız kalma durumu kaçınılmaz oldu.

Cashless Effect’in neticeleri neler olabilir?

Cashless Effect’in en büyük ve yıpratıcı sonucu doğal ki para harcama eğilimini arttırması olabilir. Kredi kartının bir limiti bulunduğunu ve ondan sonra geri ödememiz icap ettiğini çoğunlukla unutuyoruz. Dolayısıyla oldukça fazla borcun altına fark etmeden girmiş olabiliyoruz.

Doğal bunun finansal tesirleri haricinde ruhsal ve fizyolojik olarak da tesirleri olabilir. Meydana getirilen araştırmalara nazaran, borcu olan insanların olmayan insanlara nazaran anksiyete ve depresyondan muzdarip olma olasılığı iki kat daha çok.

Bireysel neticeleri haricinde elbet daha kitlesel neticeleri da var. Bilhassa pandemi periyodu sürecinin etkisiyle Cashless Effect arttı. Dünyada artık nakit para kullanımı gittikçe azalıyor. Cashless Effect’in de artması sonucu bireysel borçlar artıyor ve dolayısıyla ülkelerdeki tüketici borçları da artıyor.

Birazcık ilkin de bahsedilmiş olduğu benzer biçimde, borç arttıkça kişinin ruhsal hastalıklara yatkınlığı artıyor. Bu durum da uzun solukta aslına bakarsak ülkenin sağlık maliyetlerinin artacağı anlamına geliyor.

Pekala, Cashless Effect’i engellemek için neler yapabiliriz?

Açıkçası, Cashless Effect’ten kati olarak kurtulmanın geçerli tek bir yolu var: Kredi kartıyla ödeme yapmayı bırakmak. Sadece dijital çağ dediğimiz günümüz şartlarında bu pek de mümkün değil ve gerçekçi görünmüyor. Hatta pandemi döneminde nakit satışını kapatan birçok mağaza oldu. Pekala, Cashless Effect’i yok edemesek de azaltmak için neler yapabiliriz?

Genel olarak fazla harcama yapmaktan kaçınmamıza destek olan tutum yöntemlerini kullanabiliriz. Bu yöntemler, bir bütçe oluşturmak yada büyük bir şey satın almadan ilkin detaylı bütçe planlaması yapmak olabilir.

Kredi kartında fazla harcama yapmamak için harcamalarımızı limitimize nazaran değil, hesabımızda bulunan paraya nazaran yapmalıyız. Aylık bütçemize daha uygun olması için kredi kartı limitimizi bile düşürebiliriz.