Günümüze Kadar Gelmiş Mitolojik Efsaneler

Bir toplumun cemiyet olarak var olabilmesinin en mühim kurallarından biri de ortak bir kültür ve inanç değerine haiz olmasıdır. Kimi zaman bu ortak kültür din ve tarih üstüne kurulsa da bir çok süre mitoloji bu mevzuda en mühim etken olarak kabul edilir. Mitoloji demek, büyük bir kısmı gerçek olmayan sadece ilişkin olduğu toplumun tüm özelliklerini yansıtan muhteşem hikayeler anlamına gelir.

Neredeyse her toplumun kendine özgü bir mitolojisi vardır. İşin derinlerine indiğimiz süre yerellerle beraber binlerce değişik mitoloji ile karşılaşmak mümkün. Sadece bunlardan bazıları var ki sözlü kontakt vesilesiyle binlerce yıl katetmiş ve günümüze kadar gelmişlerdir. Gelin mitoloji nedir birazcık daha yakından inceleyelim ve bugün bile hala etkilerini gördüğümüz bazı meşhur mitolojileri görelim.

Mitoloji nedir?

Net bir tarif yapmak gerekirse mitoloji; ortak bir kültürde bulunan ve bir çok süre bilinmezleri açıklamak için kullanılan ortak söylencelerdir. Mitolojiyi pek fazlaca değişik karakter ve bu karakterlerin anlatıldığı hikayeler oluşturur. Mitolojinin karşılığı olarak Türkçe söylenbilim ve söylencebilim benzer biçimde kelimeler de kullanılmaktadır.

Mitoloji kelimesinin kökeni Yunanca söylenen söz anlamına gelen mithos ve konuşma anlamına gelen logos kelimelerinden türetilmiştir. Bu kelime Antik Yunan’da geçmişte söylenenlerin yeniden edilmesi anlamında kullanılırken Doğu dillerinde efsaneleşmiş, Batı dillerinde mit ve masal benzer biçimde anlamlar kazanmıştır. 

Mitolojiyi sözlü olarak aktarılan hikayeler oluşturur. Doğrusu efsaneler ve masallar, mitolojiye dahildir. Sadece anlatılan her masal ve efsaneleşmiş mitoloji öğesi değildir. Söz mevzusu masal ve efsanenin ortak kültür öğesi olması, uzak geçmişten beri anlatılıyor olması ve karakterlerinin başka hikayelerde de yer alması benzer biçimde özellikler mitolojinin temelini oluşturmaktadır.

Mitoloji özellikleri:

Mitolojiler, geleneksel sözlü anlatı kanalıyla aktarılırlar. Mitolojiyi oluşturan hikayelerin kahramanları içinde tanrılar, yarı tanrılar, soylular, yürekli kahramanlar, güzel kadınlar ve bayağı halk vardır. Bir toplumun mitolojisi inanç ve kültürün göstergesi olduğundan bir çok süre devrin hükümdarı ya da din adamları tarafınca onaylanırlar.

Mitoloji bir çok süre periyodunun dinini de oluşturur. Bu yüzden bilinmezleri aydınlatan bu hikayelerin toplumun büyük kısmı tarafınca kabul edilmesi gerekir. Anlatılan masal ve efsanelerin amacı bir çok süre mensup oldukları toplumun iyi mi ortaya çıktığını açıklamaya yöneliktir. Bu yüzden pek fazlaca doğaüstü vaka ile karşılaşmak mümkündür.

Mitoloji hikayeleri bir çok süre her şeyin başlangıcını anlatır. Dünyanın iyi mi var olduğu, o toplumun iyi mi var olduğu, o güne iyi mi geldiği benzer biçimde vakalar mitlerin temelini oluşturur. İnce bir fark yapmak gerekirse masallar daha fazlaca başlangıcın sonrasını anlatır. Doğrusu bir şeyleri çözmek için değil, var olanı detaylandırmak için mitler üstüne masallar söylenir.

Bazı meşhur mitolojiler: 

• Türk mitolojisi
• Çin mitolojisi
• Hint mitolojisi
• Yunan mitolojisi
• Pers mitolojisi
• İskandinav mitolojisi
• Mezopotamya mitolojisi
• Aztek mitolojisi
• Maya mitolojisi
• İnka mitolojisi
• Mısır mitolojisi

Türk mitolojisi:

Kadim Türk kültürünün başlangıç hikayelerinin anlatıldığı Türk mitolojisine ilişkin en eski eserlerden biri Dede Korkut Hikayeleri’dir. Türkler tarih süresince pek fazlaca değişik inanca haiz oldukları için uzmanlar tarafınca tüm bu hikayeler tek bir mitoloji olarak değil, Türk mitolojileri olarak daha geniş bir halde adlandırılabilir.

Türklerin doğuşunu özetleyen Bozkurt Destanı, Türklerin dirilişini özetleyen Ergenekon Destanı, Türklerin atası Oğuz Kağan’ı özetleyen Oğuz Destanı, dünyanın en uzun destanı olan Manas Destanı ve mühim Türk beylerinden Alp Er Tunga’nın anlatıldığı Alp Er Tunga destanı Türk mitolojisinin en mühim efsanelerini oluştururlar. Malum öteki bazı Türk destanları ise şu şekilde;

• Göç Destanı
• Kırk Kız Destanı
• Yaratılış Destanı
• Şu Destanı
• Türeyiş Destanı
• Edigey Destanı
• Köroğlu Destanı
• Davut Aziz Baytekin Destanı

Çin mitolojisi:

Oxford tarafınca piyasaya çıkan Asya Mitolojisi Sözlüğü Çin mitolojisini; tarih, efsaneleşmiş ve mitin bir karşımı olarak tanımlar. Milattan ilkin 12. yüzyılda başladığı tahmin edilen Çin mitolojisi Shan Hai Jing, Shui Jing Zhu, Hei’an Zhuan, Fengshen Yanyi, Baishe Zhuan benzer biçimde kaynak metinler üstünden incelenir. Çin mitolojisi binlerce değişik tanrı, tanrıça ve kahramana ev sahipliği yapar.

Hint mitolojisi:

Hint mitolojisi yalnızca Hint kültürünün değil, Hinduizm inanç sisteminin de temelini oluşturur. Hinduizm inancının mukaddes metinleri olarak kabul edilen vedalar, Hint mitolojisinin en mühim kaynaklarındandır. Hint mitolojisi genel olarak değişik insanoğlu ile tanrı ve tanrıçaların karşılaşmalarının anlatıldığı hikayelere haizdir.

Yunan mitolojisi:

Şüphesiz bugünün Batı inancının temelini Yunan mitolojisi oluşturur. Antik Yunan’da anlatılan hikayeler dünyanın oluşumu benzer biçimde bilinmezleri aydınlatır. Yunan mitolojisinde 12 ana tanrı ve tanrıça vardır. Zeus, Poseidon, Hades, Hephaistos, Ares, Hermes, Dionisos, Artemis, Afrodit, Hera, Athena, Apollon isminde bu tanrılar; dünyada yaşanmış olan her şeyin sebebi ve sonucu olarak görülür.

Pers mitolojisi:

Bugün İran olarak adlandırılan bölgede yaşayan Pers toplumunun inanç ve kültürünün temelini Pers mitolojisi oluşturur. Konumu itibariyle oldukça geniş bir coğrafyayı kapsayan hikayelere haizdir. Pers mitolojisinde anlatılan öyküler, bununla beraber  Zerdüştlük inanç sistemini de besleyen mukaddes metinlerdir.

İskandinav mitolojisi:

Popüler kültürün de etkisiyle bugün en malum efsanelerden bazılarına haiz olan İskandinav mitolojisi, bölgede yaşayan toplumların Hıristiyanlık öncesi sürecini anlatır. Odin, Thor, Tyr,  Njord, Frey ve Freya İskandinav mitolojisinin en mühim tanrı ve tanrıçalarından bazılarıdır. İskandinav mitolojisinin en mühim hikayesi ise dünyanın yok olarak tekrardan var olacağına inanılan Ragnarok’tur.

Mezopotamya mitolojisi:

Mezopotamya mitolojisi olarak adlandırılsa da aslen anlatılan hikayeler, milattan ilkin 400’lü yıllarda ortadan kalkmış olan Sümerler medeniyetinden bahseder. Mezopotamya mitolojisine nazaran insanoğlu ilk olarak tanrılara hizmet etmek suretiyle yaratılmışlar ve hemen sonra özgürleşerek bildiğimiz uygarlığı oluşturmuşlardır.

Mısır mitolojisi:

Medeniyetin başlangıcındaki en mühim toplumlardan kabul edilen Mısır kültürünün temelini Mısır mitolojisi oluşturur. Mısır mitolojisinde anlatılan hikayelerin bir çok dünyanın oluşumuna, insanlığın yaratılışına ve dünyanın tanrılar tarafınca iyi mi yönetildiğine odaklanır. Metoforik anlatımlara haiz olan Mısır mitolojisi hikayeleri krallar ve rahipler için yönetim temellerini oluşturmuştur.

İnanç sistemlerinin ve kültürlerin temelini oluşturan mitoloji nedir sorusunu yanıtladık ve bugün malum meşhur mitolojilerden bazılarını anlattık. Söz mevzusu mitolojilerin bir çok, döneminde bir din olarak kabul edilmesine karşın bugün biliyoruz ki bunların hepsi doğaüstü olayların anlatıldığı tasarı hikayelerdir.