İspanya’da Boş Evleri Ele Geçiren Okupa Hareketi Nedir?

‘Okupa’ kelimesi, İspanyolların yada İspanya’da mülkü bulunanların duyunca gözlerini fal taşı benzer biçimde açan ve korkutan bir kelime. Peki, bilhassa pandemi ve karantina koşullarının yoğun yaşandığı dönemde geleneksel ve toplumsal medyada sıkça gündeme gelen okupa neden bu kadar ürkütücü?

En temel şekilde özetleyecek olursak, okupa’lar ‘boş evleri işgal ederek ev sahiplerine korkulu rüyalar yaşatan kişiler’ diyebiliriz. Sadece işin içinde ele geçirme ve el koyma da var. Gelin okupa nedir, hangi mülkler bu durumu yaşıyor, ev sahipleri neden hiçbir şey yapamıyor beraber göz atalım.

‘Okupa’ nedir ve nereden gelir?

(Okupa konusunu özetleyen bir dizinin kapağı. Diziyi buradan bulabilirsiniz.)

Okupalar, kendilerini içinde oturulmayan evlerin yada binaların toplumsal, politik ve kültürel faaliyetler için barınma, ziraat arazisi, buluşma yeri yada topluluk merkezi olarak kullanılmak suretiyle geçici yada kalıcı olarak işgal edilmesini korumak için çaba sarfeden köktencilik bir toplumsal hareket olarak tanımlıyorlar. Okupa hareketi aslen bir süredir var, hatta ilk kaydedilen gecekondu vakaları 1984’te İspanya’da gerçekleşiyor ve insanoğlu evlerinden çıkartılıyor.

Okupa’lar, yaptıkları şeyi pozitif bir toplumsal değişime yönelik hareket olarak görüyorlar. Adaletsiz bir paracı sistemin sınırları içinde acı çekmektense, bu sisteme meydan okumayı ve hayatta kalmanın alternatif yollarını aramayı tercih ettiklerini belirtiyorlar.

Mülk sahipleri, kiraları averaj bir vatandaşın karşılayamayacağı astronomik seviyelere yükseltiyor. Bu şekilde olunca da bankalar evlerine el koyuyor ve birçok aile sokaklarda kalıyor, bu da binaların senelerce boş ve işe yaramaz halde kalmasına sebep oluyor. İşte bu binalar da okupa’ların ‘işgal alanları’ oluyor.

Okupa hareketi bilhassa Avrupa’daki birçok ülkede bu tür alanları yapıcı bir halde kullanmanın toplumsal bir mesuliyet bulunduğunu ve başınızın üstünde bir çatıya haiz olmanın bir insan hakkı bulunduğunu korumak için çaba sarfediyor. Okupa’lar, kendilerinden şikâyet edenlerin çoğu zaman bilgisiz, ırkçı ve sınıfçı tutucu/yobaz olduklarını ve onların başarmaya çalışmış oldukları şeyi anlamadıklarını ifade ediyorlar.

Çağdaş haliyle okupalar, İspanya’da kiracıların ekonomik krizden minimum zorlukla çıkmasını sağlayacak olan bir yasanın kabul edilmesi ile ortaya çıktı. 2008 yılındaki ekonomik kriz esnasında İspanya vatandaşları kira ödemeden evde oturmaya devam edebiliyorlardı. Kiracılar evden yalnız oldukça uzun devam eden mahkemeler sonucunda çıkartılabiliyordu.

Birden bire insanların haiz olduğu bu hak, marjinalleştirilmiş gruplar ve bir ekip göçmenler tarafınca istismar edilmeye başlandı. Birçoğunun İspanya’da resmi bir varlığı bile bulunmuyordu. Okupalar evde istedikleri kadar oturabiliyor ve ev sahipleri oldukça zorlanıyordu. İspanyolcada ‘Okupa’ kelimesi ‘yakalamak’, ‘ele geçirmek’ anlamlarına geliyor. Bu sebeple bu vaka ile eşleştirildi.

İspanya’daki okupa sistemi acayip bir halde gelişti: Yasal ev sahipleri, kendi mülklerinde yaşayan okupacıların faturalarını bile ödüyorlar ve bunun üstüne mülklerini de pazarlayamıyorlardı. Yasal ev sahiplerinin evlerini işgal eden okupacıları evden çıkarmak için yürüttükleri mahkemeler seneler sürebiliyordu ve eğer bu kişilerin evlatları var ise ev sahibi, mülkünü geri alma hakkından tamamen yoksun kalabiliyordu.

Bu problem 2018’de onaylanan bir yasaya kadar tam anlamıyla çözülemiyordu. Bu yeni yasa yardımıyla mülk sahibi, bir sivil mahkemede konut mülkünün yasadışı işgali davalarının süratli bir halde dinlenmesine hak kazanmıştır.

Evin yasal sahibi mahkemeye başvurduğunda yargıç, okupacıların evde bulunabilmelerine yarayacak yasal kanıtları mahkemeye getirmesi için 5 gün veriyor. Eğer lüzumlu kanıtlar 5 gün içinde getirilmezse ev derhal boşaltılıyor. Ek olarak ceza ve usul hukukunda da değişimler yapılmış oldu. Artık ev sahibi, okupaların isimlerini vermeden polise başvurabiliyor. Evvel işgalcilerin kendi isteğiyle ifşa etmeyeceği kişisel verilerin belirtilmesi gerekiyordu.

Hangi mülkler ‘okupa’ riski altında?

İstatistiklere bakılırsa daireleri eline geçiren okupalar, en oldukça İspanya’nın en fazla sığınmacı barındıran Barcelona ve Madrid şehirlerinde görülüyor. En oldukça bu iki şehirde görüldüğünden bu duruma karşı bir sigorta sağlanıyor sadece öteki bölgelerde okupalara karşı sigorta bulunmuyor. Doğal okupalar da akılsız değil, minimum korunan bölgeleri seçiyorlar.

Okupalar çoğu zaman içinde oldukça boş daire olan büyük apartmanları ve çevresinde fazla yapı yada bina bulunmayan yalnız müstakil evleri tercih ediyorlar. Okupalar ek olarak bankalar ve yasal varlıklar tarafınca kamulaştırma edilmiş yada el konulmuş mülklerde de kalabiliyorlar.

Bir ev ‘okupa’landıysa ev sahipleri ne yapıyor?

Eğer bir ev sahibinin mülkü ‘okupa’landıysa, doğrusu işgal edildiyse ev sahiplerinin elinde oldukça fazla seçenek bulunmuyor. Eğer bir ev sahibi okupalardan kurtulmak için kaba kuvvet uygularsa bu durum onun aleyhine kullanılabiliyor. Bu yüzden duygulardan arınıp direkt olarak bir yasal birime başvurulması gerekiyor.

Yasa dışı kiracılar yalnız eve zorla girerken suçüstü yakalanırsa direkt olarak tahliye edilebiliyor Diğer türlü mülke yerleşmiş, anahtarları değiştirmiş ve eşyalarını dizmiş bir okupa yalnız mahkeme kararıyla tahliye edilebiliyor. Doğrusu ev sahiplerinin booş mülklerinin güncel durumunu sık sık denetim etmesi gerekiyor.

İspanya’da otoriteler ile ortak olarak çalışan ‘ağır abi’ hizmeti de bulunuyor. Bu iri yapılı sert mizaçlı abiler, istenmeyen misafirlerle gidip konuşuyorlar sadece bu hizmetin %100 çalışır bir durumu yok zira dediğimiz benzer biçimde tek güvence yol mahkeme sonucu ve polis eşliği.

Ev sahiplerinin mülklerini korumaları için bir yol yok mu?

İspanya’daki bir mülk sahibinin mülkünü okupalardan müdafaasının en iyi yollarından biri komşularıyla iyi idame. Eğer İspanya’daki mülkünü sık sık boş bırakan biri komşularıyla iyi anlaşıyorsa, bir okupacıyı suçüstü yakalatmak suretiyle suç duyurusu edebilir ve bu sayede süreç başlamadan bitebilir.

Bir başka yol ise kapıcılık hizmeti. Mülk sahibinin mülkünün bulunmuş olduğu site, apartman yada bölgede bir kapıcı yada güvenlik hizmeti bulunuyorsa bunlar mülkü ustalaşmış olarak koruyabiliyor. Bir başka yol ise doğal ki güvenlik kameraları ve alarm sistemleri, sadece bunlar birazcık pahalı. Doğal evi kullanmadığınız halde sahibiyseniz güvenlik ve alarm sisteminin pahalı gelmesi pek ihtimaller içinde değil.

Özetleyecek olursak:

İspanya’da kayıtsız olarak bulunan bir grup insan, 2008 krizinden itibaren yürürlüğe giren bir yasa yardımıyla boş buldukları evleri işgal ederek orada hak talep edebiliyorlar ve hatta bazı durumlarda orada kalmaya hak bile kazanabiliyorlar.

Ev sahiplerinin ise oldukça dikkatli olması, evlerini iyi yerlerde seçmeleri, güvenlik sistemleri kurmaları ve komşularıyla aralarını iyi tutmaları gerekiyor. Siz ne düşünüyorsunuz? Düşüncelerinizi yorumlarda bizlerle paylaşmayı lütfen ihmal etmeyin.