Güneş Sistemimizi Oluşturan Gezegenler ve Özellikleri

Uzun süreden beri üstünde yaşamakta olduğumuz Dünya gezegenine yaşam veren Güneş, hem de pek fazlaca değişik gezegeni de tesiri altında tutuyor. Bu tesir üstüne kurulmuş olan sistem, Güneş Sistemi olarak adlandırılıyor. Güneş Sistemi’ni oluşturan sekiz tane gezegen bulunuyor. Evet, neredeyse yüz yıl ilkin keşfedilmiş olan Plüton’un 2006 senesinde bir gezegen olmadığı, yalnız bir cüce gezegen olduğuna karar verildi.

Güneş ile onun üstüne kurulu olan Güneş Sistemi’nin son noktası içinde ortalama 15 milyar ışık yılı mesafe var. Bu kenarda Heliopause ve onun da ötesinde Oort Bulutu bulunuyor. Sonrası ise epey karışık. Sadece mevzumuz esasen ötesi değil, Güneş Sistemi’nde bulunan gezegenlerin ta kendisi. Gelin Güneş Sistemimizi oluşturan gezegenlere yakından bakalım ve her birinin öne çıkan özelliklerini görelim.

Güneş Sistemi’ni oluşturan gezegenler ve öne çıkan özellikleri:

En minik gezegen: Merkür

Güneş’e en yakın gezegen konumunda olan Merkür, hem de Güneş Sistemimizdeki en minik gezegendir. Çapı ortalama 4878 kilometre olan gezegen, Ay’dan yalnız birazcık daha büyüktür. Güneş’e fazlaca daha yakın olduğu olduğundan Güneş etrafındaki turunu 88 günde tamamlar. Çıplak gözle görülebilen bir gezegen olduğundan Antik Yunan döneminde ortaya çıkarılmıştır. 

Merkür gezegeninde gündüz sıcaklığı 450 dereceyken gece sıcaklığı eksi 180 derecedir. Son aşama ince olan atmosferi oksijen, sodyum, hidrojen, helyum ve potasyumdan oluşur. Bu ince atmosfer meteorlara engel olamadığı için yüzeyi tıpkı Ay benzer biçimde delik deşiktir. NASA’nın Messenger uzay aracı, Merkür’ün şimal kutbunda donmuş su ve donmuş organik bileşenler tespit etmiştir.

En sıcak gezegen: Venüs

Güneş Sistemi’ndeki en sıcak gezegen olan Venüs’ün yüzey sıcaklığı averaj 464 derecedir. Sera tesirinin uç bir örneğinin gözlemlendiği gezegenin atmosferi, zehirli sülfürik asit bulutlarından meydana gelmiştir. Venüs yüzeyinde o denli yüksek bir tazyik vardır ki bir insan rahatça ezilerek ölebilir. Pek fazlaca gezegenden değişik olarak doğudan batıya doğru son aşama yavaş döner. 

Tüm bu olağan dışı özelliklerine karşın Venüs için Dünya’nın ikizi denmektedir. Zira boyutları neredeyse aynıdır ve daha da önemlisi, atmosferin kirli bulutlarını sıyırdığınız vakit altındaki görünüm Dünya’ya fazlaca benzemektedir. 121.204 kilometre çapında olan Venüs, Güneş etrafındaki turunu 225 günde tamamlar. Öteki gezegenlere nazaran fazlaca daha parlak olduğundan sık sık UFO zannedilir.

Bizim gezegen: Dünya

Canımız ciğerimiz bizlere yaşam veren Dünyamız, Güneş Sistemi’ndeki Güneş’e en yakın üçüncü gezegendir. Üçte ikisi suyla kaplıdır, atmosferi azot ve oksijen bakımından zengindir. 12760 kilometre çapında olan Dünya, Güneş etrafındaki turunu 365.24 günde tamamlar. Güneş’in çevresinde saniyede 29 kilometre hızlanan dönen Dünyamız, yaşam olduğu malum tek gezegendir.

Bakteriler ve mikroplar için ideal gezegen: Mars

Demir oksit tozuyla kaplı soğuk ve çöl benzeri bir gezegen olan Mars, yüzey renginin kırmızı olması sebebiyle kızıl gezegen olarak anılır. Mars yüzeyinde bulunan kayalıklar, dağlar, vadiler, kanyonlar ve kasırgalar Dünya ile benzerlik göstermektedir. Kızıl gezegen üstünde meydana getirilen incelemelere nazaran Mars eskiden fazlaca daha sıcaktı ve üstünde nehirler hatta okyanuslar bulunuyordu.

Mars’ın atmosferi son aşama ince olduğundan yüzeyde sıvı bulunamıyor. Sadece gezegenin hem şimal hem de cenup kutbunda oldukça büyük su buzularına rastlandı. İnsan için pek uygun görünmese bile Mars’ın koşulları pek fazlaca bakteri ve mikrop için uygun görünüyor. 6787 kilometre çapında olan Mars’ta günler bizimkinden birazcık daha uzun sürüyor. 

En büyük gezegen: Jüpiter

Güneş Sistemi’ndeki en büyük gezegen olan Jüpiter, NASA tarafınca bir gaz devi olarak anılıyor. Sistemde olan tüm gezegenlerin kütlesini toplasanız bile sadece Jüpiter’in yarısı ediyor. 139.822 kilometre çapında olan olan Jüpiter’in 80’e yakın uydusu bulunuyor. Çevresinde dönen bulutlar amonyak buzu, amonyak hidrosülfit kristalleri, su buzu ve su buharından oluşuyor.

Jüpiter çevresinde dönen bu dev gaz bulutu ilk kez 1831 senesinde gökbilimci Samuel Heinrich Schwabe tarafınca ortaya çıkarıldı. Bu bulutlar ortalama 10 bin mil genişliğinde bir fırtına oluşturuyorlar. Son yüzyılda bu fırtına kat be kat hızlandı. Jüpiter’in bu kadar fazlaca uydusu olmasının sebebi ise kuvvetli bir manyetik alana haiz olması.

Halkalı gezegen: Satürn

Güneş Sistemi’ndeki en belirgin halkalara haiz olan Satürn, 120.500 kilometre çapındadır. Galileo tarafınca ilk kez 17. yüzyılın ilk çeyreğinde keşfedilen Satürn’ün halkaları o denli genişti ve yanında bulunan iki uydusu o denli büyüktü ki onun üç parçalı hususi bir sisteme haiz olduğu düşünüldü. 

Satürn’ün bu dev halklarının nasıl oluştuğu hala kati olarak bilinmiyor sadece buz ve kayalardan oluştuğu kati. Hidrojen ve helyum bakımından varlıklı olan gezegenin 80’den fazla uydusu bulunuyor. 

Birazcık yamuk gezegen: Uranüs

Uranüs için Güneş Sistemi’ndeki en olağan dışı gezegen demek mümkün zira kendisi birazcık eğik duruyor. Tıpkı Venüs benzer biçimde o da doğudan batıya doğru dönüyor. Sadece onu benzersiz icra eden özelliği, ekvatorunun yörüngesine dik açıda olmasıdır. Şu demek oluyor ki kendi yörüngesi çevresinde dönüyor diyebiliriz. 

Hidrojen sülfürden yapılmış bulutlarla kaplı olan Uranüs, muhtemelen devasa bir çürük yumurta benzer biçimde kokuyor. Kokusunun sebebi bilinmese de yan durmasının sebebi tahmin ediliyor. Uzmanlara nazaran günümüzden 4 milyar yıl ilkin Dünyamızın iki katı büyüklüğünde bir gök cismi Uranüs’e çarptı. Bu çarpma sonrası Uranüs eğildi. Bu eğilmenin sonucu olarak gezegendeki mevsimler 20 yıldan uzun sürüyor. Uranüs’ün averaj sıcaklığı eksi 195 olsa da Güneş Sistemi’nde bir üstün dereceli olan eksi 224 aşama sıcaklığı da görmüştür.

En soğuk gezegen: Neptün

Güneş Sistemi’ndeki en soğuk gezegen olan Neptün’ün averaj sıcaklığı eksi 210 derecedir. Uranüs ile neredeyse aynı boyutlarda kısaca 49.530 kilometre çapında olan Neptün, Dünya’da olsa yaşamı sona erdirecek kadar kuvvetli rüzgarlarıyla biliniyor. Neptün’ün Güneş’e olan uzaklığı Dünya’dan 30 kat daha çok.

Neptün’ü görsel olarak tespit etmemiz uzun vakit aldı sadece bundan fazlaca daha ilkin matematiksel hesaplamalar sonucunda bu gezegenin var olduğu tespit edilmişti. Bu hesaplamalar yardımıyla Neptün bulunmuş oldu diyebiliriz. Neptün’ün çekirdeği, Dünya çekirdeğinden 17 kat daha büyüktür.

Bonus: cüce gezegen Plüton

İlk kez 1930 senesinde keşfedilen Plüton, yalnızca 2301 kilometre çapındadır. İnce atmosfere haiz, soğuk ve kayalık bir cüce gezegen olarak malum Plüton, buzlu lav püskürten volkanlara haizdir. Yapısı gereği bir gezegene pek benzemediği için 2006 senesinde cüce gezegen olarak sınıflandırılmasına karar verilmiştir.

Dünyamızın da içinde bulunmuş olduğu Güneş Sistemi’ni oluşturan gezegenleri listeledik ve özetlemek gerekirse her birinin öne çıkan özelliklerinden bahsettik. Hem dış uzay hem de kendi sistemimiz hakkında meydana getirilen uzay emekleri arttıkça öğrendiğimiz bilgilerin yoğunluğu daha da artacaktır. Düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.