Kaydedilmiş En Büyük 13 Tsunami

Herhangi bir okyanusa kıyımız olmamasından kaynaklı Türkiye’de görülme olasılığı oldukça düşük olan, organik afet sınıfındaki tsunamiler ise çoğunlukla deprem, volkanik patlama yada heyelan benzer biçimde öteki organik afetlerin sonucu olarak meydana gelir. %80’i Pasifik Okyanus’unda oluşan tsunamiler özetlemek gerekirse, okyanus ya da denizlerin altındaki olaylar sonucu dev dalgalar oluşması olarak tanımlanabilir.

Birleşmiş Milletler’in kısa sürede yayınladığı bir rapora nazaran tsunaminin ortalama 10 yıl içinde dünya nüfusunun yarısını tehdit edecek boyutlara ulaşacağı söyleniyor. Değişen iklim dengesi ve dolayısıyla organik afetlerin tetiklenmesi yüzünden de bilhassa Japonya benzer biçimde deprem ve peşinden tsunaminin çoğunlukla gerçekleştiği ülkeler, deprem mühendisliği branşında gelişmeye çalışıyor.

Başta Japonya olmak suretiyle bilhassa okyanusa kıyıları olan ülkelerde kaydedilmiş en büyük tsunamileri içeriğimizde derledik.

Kaydedilmiş En Büyük 13 Tsunami

• Lituya Körfezi, Alaska
• St Helens, ABD Tsunamisi
• Vajont Barajı, İtalya
• Unzen, Japonya Tsunamisi
• Ryukyu Adaları, Japonya Tsunamisi
• Aletiuan Adası, Alaska Tsunamisi
• Krakatau, Endonezya Tsunamisi
• Tohoku, Japonya Tsunamisi
• Sanriku, Japonya Tsunamisi
• Lizbon, Portekiz Tsunamisi
• Sumatra, Endonezya Tsunamisi
• Nankaido, Japonya Tsunamisi
• Arica, Peru / Şili Tsunamisi

Arica, Peru / Şili Tsunamisi

O zamanlar Peru kentine, günümüzde ise Şili’ye ilişkin olan Arica civarlarında, 1868 senesinde 8.5 ile 9.3 büyüklük içinde oldukça yıkıcı bir deprem yaşandı ve Peru’nun neredeyse tamamının yerle bir olmasına neden oldu. Ortalama 70.000 şahıs ise, deprem ve peşinden yaşanmış olan tsunamiden kaynaklı yaşamını yitirdi. Birçok vapur ise enkaza uğradı. Depremden ortalama 73 dakika sonrasında 16 metre boyuyla kaydedilmiş en büyük tsunami dalgalarından biri yaşandı.

Nankaido, Japonya Tsunamisi

Dünya üstünde bulunmuş olduğu konum sebebiyle tarih süresince birçok tsunamiye maruz kalan Japonya’da, 1707 senesinde en yıkıcı tsunamilerden biri gerçekleşti. 28 Ekim 1707 senesinde, 8.4 büyüklüğünde gerçekleşen deprem ile birlikte, Pasifik kıyılarında bulunan bir çok şehirde tsunami görüldü. Yaşandığı bölgelerde 30.000 kadar insanoğlunun hayatına mal olan deprem ve tsunamide görülen en büyük dalganın boyu ise ortalama 26 metre olmuştur. 

Sumatra, Endonezya Tsunamisi

Yakın bir tarihte gerçekleşmiş 2004 Hint Okyanusu depremi, 9.1 ile 9.3 benzer biçimde oldukça yıkıcı bir büyüklükte ve dünya tarihinin kayda geçmiş en büyük depremlerinden biri olmuştur. Dünya’yı 1 santimetre hareket ettirecek kadar uzun ve yıkıcı olan deprem ortalama 10 dakika sürmüştür ve bu süreyle bugüne dek görülmüş en uzun devam eden depremdir.

Genel olarak Hint Okyanusu depremi olarak anılsa da en oldukça ziyan olan ülke Endonezya olmuştur. Deprem sonrasında ise 30 metreye kadar çıkan tsunami dalgaları görülmüştür. 230 binden fazla insan ise yaşamını yitirmiştir.

Lizbon, Portekiz Tsunamisi

1 Kasım 1755 gününde tarihin en büyük depremi olarak anılan ve Avrupa’nın en büyük dördüncü kenti olan Portekiz’deki Lizbon’da 8.5 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Deprem sonrasında ise tsunami ve kentin dört bir yanını saran yangınlar gerçekleşmeye başladı. Yangın sonucu, Lizbon’un neredeyse tüm yerleşim bölgeleri büyük bir tahribata uğradı. Tsunami ise 30 metreyi kabul eden dalgalarla birlikte Portekiz ve Cenup İspanya’nın batı kıyısındaki bir çok şehri vurdu. 

Sanriku, Japonya Tsunamisi

Japonya tarihinin en yıkıcı sismik olaylarından biri olarak geçen 1896 Sanriku depremi, 8.5 büyüklüğünde gerçekleşmiştir. Depremden sonrasında ise sismologlar tarafınca depreme oranla tahmin edilenden oldukça daha büyük olduğu söylenen tsunami yaşanmaya başladı. Ortalama 40 metreyi kabul eden dalgalarla birlikte yaşanmış olan tsunami, oldukça fazla evi yerle bir etti ve ortalama 22.000 insanoğlunun ölümüne yol açtı. 

Tohoku, Japonya Tsunamisi

Japonya’nın Tohoku olarak malum kuzeydoğusundaki eyaleti Miyagi’de, 11 Mart 2011’de 9 büyüklüğünde bir deprem ve sonrasında büyük çaplı oldukça yıkıcı bir tsunami gerçekleşti. Yaşanmış olan depremin dünya üstünde yaşanmış olan en büyük 5 deprem içinde olduğu açıklandı. Deprem sonrasında ise 40 metreye ulaşan dev dalgalarla birlikte tsunami gerçekleşti ve bu tsunami sonucu binlerce insan ziyan oldu. Günümüzde bile hala tsunami sonucu kaybolan ve bulunamayan insanoğlu olduğu söyleniyor.

Krakatau, Endonezya Tsunamisi

Tsunamilerin sebebi çoğunlukla deprem olsa da volkanik patlamalar da tsunamiye sebep olabilir. Bunun bir örneği, 27 Ağustos 1883 gününde Endonazya’da gerçekleşti. Endozya’nın Krakatau Yanardağı’ndaki volkanik patlama sonucu 165 köy yandı ve peşinden oluşan tsunamiyle birlikte ortalama 36.000 şahıs yaşamını yitirdi. Tsunami dalgalari ise 30 metreyi aşan dev dalgalara sebep oldu. 

Aletiuan Adası, Alaska Tsunamisi

1 Nisan 1946 tarihinde Alaska’nın Aleut Adaları’nda bir deprem meydana geldi. Bu deprem sonucunda ise Pasifik çapında etkili olan bir tsunami tetiklendi. Dev dalgalar oluşturan tsunami sonucu can kaybının yanında maddi olarak da büyük tahribat oluştu. 26 milyon doların üstünde maddi yitik oluşan tsunaminin peşinden, bilhassa Hawaii Adası’na ilişkin olan Hilo kenti en fazla hasarı olan yerlerden biri oldu. 

Ryukyu Adaları, Japonya Tsunamisi

24 Nisan 1771 tarihinde, Japonya’ya ilişkin Büyük Okyanus üstündeki Ryukyu Adaları’nda gerçekleşen 7.4 büyüklüğündeki deprem, çevre adalar da dahil olmak suretiyle büyük hasara yol açtı. Yaklaşı 12.000 kişinin öldüğü tsunami sonucu 86 metre uzunluğuna ulaşan dalgalar oluştu.

Unzen, Japonya Tsunamisi

1792 senesinde gerçekleşen Unzen depremi ve tsunamisi, tıpkı Endonezya’daki Krakatau tsunamisinin oluşumu benzer biçimde Japonya’da bulunan Unzen dağının volkanik çalışmalarından kaynaklı patlaması sonucu oluştu. Oluşan tsunaminin büyük olasılık volkanik patlamadan kaynaklı olduğu düşünülse de sebebi tam olarak bilinmiyor. Sadece oluşan tsunami, öyleki büyük dalgalar oluşturdu ki megatsunami sınıfına girdi. Dalgalar 100 metreyi buldu ve büyük tahribata yol açtı. 

Vajont Barajı, İtalya

Kullanıma açıldığı tarihte dünyanın en yüksek barajı unvanına haiz olan Vajont Barajı, mühendislik faciası olarak tarihe geçti bundan dolayı baraj çevresinde hiçbir güvenlik önlemi alınmamıştı. Ve başarısız bir mühendisliğin sonucu olarak da tarihin en fena baraj felaketlerinden biri yaşandı. 9 Ekim 1963 günü, barajın civarlarındaki bir dağdan göle kaya parçası düşmesi sonucu 250 metre yüksekliğinde şu ana kadar görülen en büyük tsunami dalgalarından biri oluşuyor. Bu yıkım sonucu baraj civarlarındaki bir çok ev yerle bir oluyor ve ortalama 2.000 şahıs yaşamını kaybediyor.

St Helens, ABD Tsunamisi

Listeye, volkanik patlama sonucu gerçekleşmiş bir tsunamiyle daha devam ediyoruz. 27 Mart 1980’de ABD’nın Washington eyaletindeki St. Helens Dağı’nda volkanik patlama başladı. Patlamalar sonucu, dağın büyük bir kısmı çökmeye uğradı. Meydana gelen toprak kayması, dağın yanında olan Spirit Gölü’ne doğru ansızın akmaya başladı. Göle doğru gerçekleşen bu toprak kayması ise megatsunami sınıfına giren devasa dalgalara sebep oldu. Öyleki ki en büyük tsunami dalgasının 260 metreyi bulmuş olduğu söyleniyor. 

Lituya Körfezi, Alaska

Dünyanın en büyüğü olarak kayıtlara geçen 1958 tarihindeki Lituya Körfezi’nde oluşan tsunami, Eyfel Kulesi’nin ortalama iki katı büyüklüğünde 600 metreye ulaşan dalgalara neden oldu. Bu denli büyük bir tsunaminin oluşmasında Alaska’daki Lituya Körfezi’nde 8.3 büyüklüğünde gerçekleşen deprem etkili oldu. Deprem sonucu 90 milyon tonluk bir kayanın kırılıp düşmesi tetiklendi. Kaya parçasının Lituya Körfezi’ne düşmesi yüzünden de megatsunami olarak sınıflandırılan bir tsunami oluştu.