Kepler Verilerini İnceleyen Suni Zeka 300 Ötegezen Keşfetti

NASA’nın ilk hususi dış gezegen bulma ‘avcısı’ olan Kepler Uzay Teleskobu, kullanımda olduğu sırada güneş sistemimizin haricinde potansiyel olarak üstünde yaşanabilir şartlara haiz dünyalar arayışı kapsamında yüz binlerce yıldızı gözlemledi. Bu gözlemler esnasında teleskopun derlemiş olduğu sıralama, teleskobun senelerdir kullanılmıyor oluşuna karşın yeni keşiflere ışık tutmaya devam ediyor. 

Uzmanların halihazırda senelerdir incelemekte olduğu bu verileri daha süratli ve verimli bir halde tarayan ExoMiner adlı yeni bir suni zeka algoritması ise, Kepler’in evvelde derlemiş olduğu verileri inceleyerek bilinmeyen 300’den fazla yeni ötegezegen keşfetti. 

Bulunan ötegezegenlerden hiçbirisi yaşam için uygun koşullara haiz değil

Kasım 2018’de emek vermeyi durduran teleskop, yıldız diskinin önünden geçen bir gezegenin neden olabileceği yıldızların parlaklığında geçici azalmalara bakıyordu. Sadece bu parlaklıkta azalmaların hepsi dış gezegenler sebebiyle olacak diye bir kaide olmadığından NASA’nın bilim adamları, hatası hakikaten ayırt edebilecek daha detaylı prosedürlere başvurmak durumunda kalıyordu. Şu ana kadar 3.000’i doğrulanan -ki malum toplam ötegezegen sayısının 4,539 bulunduğunu düşündüğümüzde bu oldukça büyük bir oran- binlerce gezegen talibi tespit eden Keplerin de 10 senelik hizmeti süresince kucak dolusu veri topladığını göz önüünde bulundurduğumuzda bunun, kafi veri sağlandığında öğrenebilen ve kabiliyetlerini geliştirebilen bir suni zeka olan ExoMiner’lık bir iş olduğu söylenebilir.   

Her bir aday ötegezegen için Kepler verilerini inceleyen bilim adamlarının yapması ihtiyaç duyulan şey; ışık eğrisine bakıp gezegenin yıldızın ne kadar büyük bir bölümünü kapladığını hesaplamak ve sözde gezegenin yıldızın diskini geçmesinin ne kadar sürdüğünü çözümleme etmekti. Bazı durumlarda ise gözlemlenen parlaklık değişikliklerinin yörüngedeki bir ötegezegen ile açıklanması pek ihtimaller içinde değildi. Tamamen aynı süreci daha verimli bir halde takip eden ExoMiner algoritması da Kepler gezegen kataloğuna 301 ötegezegen eklenmesini sağlamış oldu. Sadece maalesef ki onaylanan bu yeni gezegenlerden hiçbirisi üstünde yaşama elverişli koşullara haiz değil. 

NASA Ames Araştırma Merkezi’nden Üniversiteler Uzay Araştırmaları Derneği’nde ExoMiner proje lideri ve makine öğrenimi yöneticisi olan Hamed Valizadegan, “ExoMiner bir şeyin gezegen bulunduğunu söylediğinde, onun bir gezegen olduğundan güvenli olabilirsiniz,” diyerek algoritmanın son aşama doğru ve öteki makine sınıflandırıcılar ile insanlardan daha güvenilir bulunduğunu kaydetti. Bilim adamları, becerilerini kanıtlayan ExoMiner’ı şimdi de NASA’nın mevcut Transit Exoplanet Survey Satellite (TESS) yada Avrupa Uzay Ajansı’nın Planetary Transits and Ocillations of Stars (PLATO) şeklinde yaklaşmakta olan ötegezegen arama görevlerinden elde edilmiş verileri taramaya destek olmak için kullanmak istiyor.