ABD ve Rusya, Aşı Patentlerinin Kaldırılmasını Destekliyor

COVID-19 salgınının tüm dünyayı tesiri altına almasının üstünden bir yıldan uzun bir süre geçti ve bu sürede pek oldukça değişik ülkeden biyoteknoloji ve ilaç şirketi, COVID-19‘a karşı etkili aşılar geliştirmeyi başardı. Sadece geliştirilen tüm aşıların patentleri alındığından kafi sayıda aşı üretmek, daha da önemlisi yoksul ülkelerin aşıya ulaşmasını sağlamak mümkün olmuyor.

Bir süredir COVID-19 aşıları için alınan patentlerin kaldırılmasına yönelik devam eden çağrılar nihayet karşılık buluyor benzer biçimde görünüyor. Hem ABD Başkanı Joe Biden hem de Rusya Başkanı Vladimir Putin, patentlerin kaldırılması çağrısına destek verdi. Avrupa Birliği ise bu mevzuda çekimser görüşe haiz ve hangi yönde karar vereceklerini bugün tartışacaklar.

ABD, COVID-19 aşılarının patentlerinin kaldırılmasına yeşil ışık yaktı

ABD Tecim Temsilcisi Katherine Tai’nin Twitter üstünden yapmış olduğu açıklamada “Yönetim (Washington), fikri iyelik haklarının korunmasına fazlasıyla inanıyor, fakat pandemiyi bitirmeye hizmet etmek için COVID-19 aşılarına yönelik bu korumalardan feragat edilmesine destek veriyor” ifadelerini kullandı.

Aşı milliyetçiliği ve eşitsizliği mevzusunda sık sık uyarıda bulunan ve aşıların fikri mülkiyetinden vazgeçilmesini talep eden Dünya Sıhhat Örgütü’nün (DSÖ) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, Biden yönetiminin patent mevzusundaki tutumunu “Bu, COVID-19 ile mücadelede çok önemli bir an“ olarak değerlendirdi.

Avrupa Birliği, patentlerin kaldırılması mevzusunda çekimser

Başbakan Yardımcısı Tatiana Golikova ile canlı gösterilen bir toplantı gerçekleştiren Rus önder Putin de patent mevzusuyla ilgili, “COVID-19 aşıları için alınan patentlerin topluca kaldırılması mevzusunda Avrupa’dan, bana gore dikkate kıymet bir düşünce duyuyoruz. Rusya elbet ki bu yaklaşımı destekleyecektir. Onlarca kere söylediğim benzer biçimde, maksimum kârı elde etmeye odaklanmak yerine, insanların güvenliğini güvence etmeliyiz” ifadelerini kullanarak aşı patentlerinin kaldırılmasına yeşil ışık yaktı.

Avrupa Birliği’nde ise mevzuyla ilgili karışık görüşler bulunuyor. Almanya Şansölyesi Angela Merkel, “üretimde ciddi karışıklıklar yaratabileceğini ve fikrin kafi internasyonal desteğe haiz olup olmadığı mevzusunda kuşku duyduğunu” ifade ederek patentlerin kaldırılması fikrine karşı çıkıyor. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ise COVID-19 aşılarının “küresel kamu ürünü“ olması icap ettiğini ifade ediyor. AB ülkeleri liderleri bugün Portekiz’de gerçekleştirilecek bir zirvede bir araya gelecek ve mevzuyu detaylı bir halde tartışacaklar.

Patentlerin korunması icap ettiğini düşünenler ne diyor?

Patent haklarının korunması icap ettiğini ifade edenler; fikri iyelik haklarının araştırma ve inovasyonu teşvik ettiğini belirtiyorlar. Patentleri savunanlara gore fikri iyelik haklarının askıya alınması zannedildiği benzer biçimde aşı üretiminde bir artışa niçin olmayacağı benzer biçimde gelecekteki pandemilerle mücadeleyi de tehlikeye sokacak.

Mevzuyla ilgili CNN International’a açıklamalarda bulunan BioNTech kurucu ortağı Dr. Hasret Türeci de aşıların üretim kapasitesinin artırılamamasının patentler değil, sürecin karmaşıklığıyla ilgili bulunduğunu; bu yüzden patentleri kaldırmanın dünya genelinde aşıya erişimi kolaylaştırmayacağını, aksine üretimde kaosa niçin olacağını dile getirerek patentlerin korunmasına destek verdi.

Türkiye, aşı patentlerinin kaldırılması mevzusunda hangi tarafta?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçtiğimiz kasım ayında meydana gelen G-20 zirvesinde aşıların tüm insanlığın kullanımına sunulması çağrısında bulunurken, “Geliştirilen aşılar, mevcut adaletsizlikleri daha da derinleştirmek yerine insanlığın ortak malı olacak şekilde kullanıma sunulmalıdır. Bu çerçevede G20 platformu aşıya her insanın uygun maliyetli ve hakkaniyetli erişimini güvence altına alacak mekanizmaları hazırlamalı ve işletmelidir” şeklinde konuşmuştu. Dolayısı ile Türkiye’nin de COVID-19 aşıları için patentlerin kaldırılmasından yana bulunduğunu söyleyebiliriz.