Kösem Sultan Kimdir? İşte Yaşam Hikayesi

Sayısız dizi, film ve kitaba mevzu olan Osmanlı’nın kadınları doğrusu padişah eşleri ve anneleri, kimi uzmanlara bakılırsa Osmanlı’nın yıkılışındaki etmenlerden biri olmuşlardır. Eskiden yalnızca haremi yöneten bu sultanlar, Hürrem Sultan ile beraber güçlenmiş ve devlet işlerinde de söz sahibi olmuşlardır. Hangi erkek evladın tahta geçeceği mevzusundaki rekabet, kadınların dahil olmasıyla büyümüş ve saltanatın sonunu hızlandırmıştır.

Osmanlı’nın kadın sultanları içinde da adından en fazlaca söz ettiren iki Sultan Hürrem Sultan ve Kösem Sultan’dır. Bu iki sultan, öteki sultanların aksine harem işleriyle ilgilenmek ve yalnız padişaha çocuk vermek yerine, devlet işlerinde de etken rol oynamıştır. Kösem Sultan da Osmanlı zamanı açısından son aşama mühim bir figürdür şundan dolayı ilklerin kadınıdır. Çocuk yaşta tahta çıkan evlatları sebebiyle saltanat naibi olarak tek başına koca imparatorluğu yönetmiştir. Gelin Kösem Sultan kimdir sorusu üstünden hem bu zamanı figürün Osmanlı’daki rolünü hem de çarpıcı yaşam hikayesinin detaylarını görelim.

Kösem Sultan kimdir? Güzelliği ve zekası ile öne çıkan bir genç kız:

Osmanlı İmparatorluğu’nun harem kısmı, cariyeler ve sultanlar hakkında aslına bakarsak neredeyse hiçbir data sahibi değiliz. Şundan dolayı Osmanlı’da bu tür bir tarih yazıcılığı yoktu. Sadece gene de söz mevzusu şahıs Kösem Sultan olunca elçi kayıtlarında bile kendisinden bahsedildiğini görmek mümkün. Fakat kökeni hakkında kati bir data maalesef yok.

Kösem Sultan hakkında yazılan sayısız kitap, meydana getirilen pek fazlaca film ve diziye bakılırsa Rum, Boşnak ya da Çerkes asıllı olabilir. Dediğimiz benzer biçimde kati bir data yok. Fakat hocaların hocası tarihçi Halil İnalcık’a bakılırsa Kösem Sultan Rum asıllıdır ve hatta babası da ortodoks bir papazdır. Hakkında aslolan bildiklerimiz ise Bosna Beylerbeyi sarayına gelmesi adım atar.

Bosna Beylerbeyi sarayına gelen Anastasya, genç ve güzel bir kızdır. Üstelik son aşama zekidir. Beylerbeyinin bu şekilde ilgisini çeken genç kız, İstanbul’daki sarayın Darüssaade Ağası’na gönderilir. Anastasya Osmanlı haremine girmiş olduğu süre ortalık epey karışıktır.

Kösem’i Kösem icra eden olaylar:

Anastasya Osmanlı haremine geldiği süre Safiye Sultan’ın saltanatı bitmiş ve eski saraya gönderilmiştir. Artık Handan Sultan’ın saltanatı adım atmıştır. Sonraki yıllarda Kösem Sultan olacak genç kız bu olaylardan fazlaca etkilenir ve torunu tahta geçtiğinde başına neler geleceğini bugünden görmüş olur.

Genç Anastasya hareme geldiği süre Mahpeyker adını almıştır. Kösem ise onun lakabıdır. Bu lakabı nasıl aldığına dair iki rivayet var. Bir tanesine bakılırsa fazlaca tüysüz bir genç kız olduğundan bu lakabı almıştır. Diğerine bakılırsa ise kösemen doğrusu ortamlara hakim, kuvvetli bir duruşu olduğundan bu adı almıştır.

Kösem Sultan, Haseki Sultan oluyor:

O sırada tahtta olan I. Ahmed minik yaşta hükümdar olduğundan tüm yetkiler annesinin elindeydi ve o da annesine fazlaca bağlıydı. Bir an ilkin evladı olsun diye sürekli padişaha cariyeler gönderiliyordu sadece kendisi bu mevzulara pek ilgili değildi. Derken Handan Sultan’ın ölümü tüm dengeleri değiştirdi. I. Ahmed sinirli bir adama dönüştü. İşte Kösem, tam da bu sırada hızır benzer biçimde yetişti.

Ufak yaşta tahta çıkan ve annesine gönülden bağlı olan I. Ahmed’in anası ölünce düşmüş olduğu boşluğu Kösem Sultan doldurdu. Hatta Kösem yüzünden padişahın ilk eşinin gözden çıkarılmıştır. Resmi bir kaynakta belirtilmiyor sadece bazı elçi mektuplarına ve üstünde IV. Murad’ın tuğrası bulunan bir nameye bakılırsa Kösem Sultan ile I. Ahmet, tıpkı Hürrem Sultan ve Kanuni Sultan Süleyman benzer biçimde nikahlanmışlardır.

Kösem, I. Ahmed hayattayken siyasi bağlarını kurmaya başlıyor:

Kösem Sultan’ın ikisi bebekken ölen ve ikisi de tahta çıkan toplam sekiz evladı olmuştur. Bu evlatların kız olanlarını Osmanlı siyasetinin mühim ya da ileride mühim olacak kişileriyle evlendirmiştir. Doğrusu hemen hemen eşi I. Ahmed hayattayken bile ilerisi için planlar kurmaya adım atmıştır. Normal olarak ayrıca I. Ahmed’in gönlündeki yerini sağlamlaştırmaya devam etmektedir. 

Ekber ve erşed sistemi adında olan, tahta en büyük aile üyesinin geçmesi kuralını tamamımız biliyoruz. I . Ahmed döneminde çıkarılan ve Osmanlı’nın kaderini değiştiren bu sistemin altyapısını da Kösem Sultan hazırlamıştır. Şundan dolayı I. Ahmed’in ilk eşinden Osman adlı bir oğlu vardır ve eğer tahta geçerse Kösem’in tüm oğullarını öldürecektir. Doğrusu Osmanlı kalıtım sistemini değiştiren bu kanunun sebebi, evlatlarını korumak isteyen bir annedir.

Kösem Sultan’nın ‘tahta’ çıkışı:

1617 senesinde I. Ahmed ölünce ilk olarak yerine kardeşi I. Mustafa tahta çıktı. Sadece I. Mustafa’nın akli melekeleri pek yerinde olmadığı için yerine I. Ahmed’in Mahfiruz Hatice Sultan’dan olma oğlu II. Osman doğrusu bildiğimiz adıyla Genç Osman tahta çıktı. Genç Osman Kösem Sultan’ın elinde büyümüştü sadece feci bir halde tahttan indirildi. Sonrasında yerine yine I. Mustafa geçti ve tekrardan tahttan alındı. Son olarak Kösem Sultan’ın oğlu IV. Murad tahta çıktı.

IV. Murad tahta çıktığında 11 yaşlarında bir çocuktu. Bunun anlamı aslolan tahta çıkanın Kösem Sultan olduğuydu. Üstelik bu yasadışı bir durum değildi şundan dolayı geleneklere bakılırsa valide sultan, oğlu büyüyene kadar saltanat naibi olarak devleti yönetmekle yükümlüydü. Kösem, bir cariye olarak girmiş olduğu sarayın sonunda zirvesindeydi.

Buradaki yazımızda detaylarıyla IV. Murad periyodunu anlatmıştık. Bu zamanda Kösem Sultan bol miktarda bahşiş dağıtmış ve her insana onu seveceklerinden bile daha fazlaca yardım etmişti. Sadece tükenmek bilmeyen iktidar hırsı sebebiyle en sonunda oğlunun ölümüne neden olmuştur. Tahta, tüm yaşamını ölüm korkusuyla yaşamış olan İbrahim geçmiştir.

İbrahim’den sonrasında tahta çıkacak kimse olmadığı için tahtın ilk yılları süresince padişaha sürekli cariyeler sunan Kösem Sultan sonunda tahta pek fazlaca varis doğurtmayı başarmıştı. Sadece oğlunun aklı yerinde olmayan davranışlarına bir türlü engel olamadı ya da olmak istemedi. Sonunda İbrahim öldürülüp de yerine IV. Mehmet geçince, Kösem Sultan eski saraya gönderildi.

Hırsları yüzünden öldürülen ilk ve tek valide sultan:

Torunu IV. Mehmet’in tahta geçmesi ile eski saraya gönderilen Kösem Sultan’ın iktidar hırsı bir türlü dinmemişti. Bundan dolayı sık sık yeni valide sultan olan Turhan Sultan ile sonu gelmez bir rekabet içine girmişti. Kösem Sultan’ın tesiri sarayda hala sürdüğü için yapılacak tek şey kalmıştı.

1651 senenin sonbaharında bir karar alındı, Valide-i Muazzama olan eski bir valide sultan öldürülecekti. Lala Süleyman Ağa bir ekip kurarak eski saraya gitti. 2 Eylül 1651 gecesi Kösem Sultan’ın odası özgü oda görevlileri ile beraber basıldı ve Kösem Sultan oracıkta boğularak öldürüldü. Uzmanlara bakılırsa ölüm sebebi boğulma değil, hırstı.

Kösem Sultan’ın yaşamı televizyona da uyarlandı: Görkemli Yüzyıl Kösem

• Yıl: 2015
• Oyuncular: Beren Saat, Anastasia Tsilimpiou, Hülya Avşar, Nurgül Yeşilçay

Tims Productions tarafınca meydana getirilen Hürrem Sultan üstünden Kanuni Sultan Süleyman periyodunun anlatıldığı Görkemli Yüzyıl dizisi sonrası kadınlar saltanatının mühim adı Kösem Sultan’ın yaşamı da Görkemli Yüzyıl: Kösem adlı dizi ile televizyona uyarlandı. 60 bölümlük dizi I. Ahmed’in tahta çıkması ile başlıyor ve Kösem Sultan’ın tarihe geçen ölümü ile sonlanıyor. Dizi süresince pek fazlaca meşhur adı Kösem Sultan’ın değişik yaşlarını oynarken görüyoruz.

Hürrem Sultan ile başlamış olan kadınlar saltanatı periyodunun en mühim isimlerinden Kösem Sultan kimdir sorusu üstünden Osmanlı tarihindeki rolünü ve çarpıcı yaşam öyküsünü anlattık. Kösem Sultan ve öteki sultanlar ile alakalı düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.