Kripto Paralar, Bir Sözle Nasıl Altüst Olabiliyor?

Kripto para dünyası, son dönemlerin en büyük çöküşlerinden bir tanesini yaşadı. Hatırlayanlarınız olacaktır; birkaç ay ilkin Terra (LUNA) vakası patlak vermiş, bir kripto para biriminin ansızın yüzde 97 oranında kıymet kaybetmesiyle piyasalarda büyük bir çöküş olmuştu. Sonraki süreçte ise hafifçe bir toparlanma eğilimi görmüştük.

Yatırımcılar rahat bir nefes alır benzer biçimde olmuşken, piyasaları alt üst eden yeni bir gelişme yaşandı. Bu kez dünyanın en büyük kripto para borsaları içinde yer edinen FTX, hakkında çıkan haberler sonrası batkı etti. Yaşananlar, piyasaları bir kez daha sarsmayı başarmıştı. Hal bu şekilde olunca da bundan bir yıl ilkin 70 bin dolar seviyesini konuştuğumuz Bitcoin, 15 bin dolar seviyelerine kadar gerilemiş oldu…

E hani merkeziyetsizlik gerekiyordu? Nasıl oldu da yaşanmış olan olaylar, piyasaların çökmesine yol açtı?

Kripto paralar yaygınlaşmaya başladığında, “merkeziyetsizlik” tabiri her insanın dilindeydi. Sektörün önde gelen adları, herhangi bir bankaya yada hükümetlere bağlı olmayan kripto para birimlerinin, geleceğin ekonomik modeli olacağını söyleyip duruyordu. Sadece geldiğimiz nokta ortada. Bir borsayla ilgili gündeme gelen iddialar ile akabinde meydana getirilen açıklamalar, yatırımcıların milyarlarca dolar zarar etmesine yol açtı. Devasa bir borsa da batıp gitmiş oldu…

Şu demek oluyor ki kripto para dünyasında merkeziyetsizlikten anlatmak, şu an için o kadar da mümkün değil benzer biçimde görünüyor. Ikimiz de bu durumu, siz kıymetli okurlarımız için Daktilo 1984 sitesinin genel yayın yönetmeni, HAKANSEYHAN Enes Özkan’a sorduk. Gelin hep beraber, bir ekonomistin bu mevzuyla ilgili yorumlarına yakından bakalım.

Merkeziyetsizlik tüm kriptolar için değil. Bitcoin için!

Enes Özkan, merkeziyetsizlik tabirinin aslen tam olarak doğru kullanılmadığını ifade ediyor. “Merkeziyetsizlik savını ortaya atan şey kripto paralar değil, Bitcoin. Ek olarak Bitcoin’in merkeziyetsizlik savı da hala devam ediyor. Merkeziyetsizlik savıyla alternatif bir iktisat modeli öneren Bitcoin hala yerinde!” diyen Özkan, buradaki esas meselenin öteki kripto para birimleriyle ilgili bulunduğunu belirtiyor. 

“Hız, merkeziyetsizlik ve güvenlik… Üçünü beraber sağlamak kolay değil!”

Merkeziyetsizlik terimini idrak etmek için teknik detaylara inmek gerektiğinden bahseden Özkan, kripto para birimlerinin üç teknik detay olan hız, merkeziyetsizlik ve güvenliği aynı anda sağlamanın oldukça zor bulunduğunu ifade ediyor. Gelin bir ekonomistin sözleriyle hem Bitcoin’in hem de öteki kripto para birimlerinin emek harcama mekanizmasına yakından bakalım:

Bitcoin’de birçok merkez var. İşte bu da merkeziyetsizlik demek. Bundan kaynaklı olarak da transferler uzun sürüyor. Birçok insan bu transferlerde rol oynuyor. Ek olarak Bitcoin’de meydana getirilen bir işlem geri alınamıyor. Bu güvenlikle ilgili bir şeydir. Diğerlerinde ise bambaşka bir durum var. Bu yüzden Bitcoin’i diğerleriyle karıştırmamak lazım.

Öteki kripto paralarda ise değişik değişik durumlar var. Bazıları hisse senedi, bazıları gerçek para, bazıları mevduat hesabı, bazıları ise emtia benzer biçimde hareket ediyor. Tam da bu yüzden, Bitcoin’i kripto para, diğerlerini ise kripto varlık olarak nitelendirmek daha doğru olacaktır. İşin bir de getirmiş olduğu yenilik boyutu var. Bitcoin, paranın doğasıyla ilgili, kısaca ekonomiyle ilgili bir yenilik getirdi. Ötekiler ise daha oldukça yepyeni teknolojiler kazandırdı.

“Esas sorun, bir merkez tarafınca üretilen kriptolarda!”

Enes Özkan’a nazaran merkeziyetsizlik tartışmaları Bitcoin ile bağdaştırılıyor olsa da esas sorun, bir ekip tarafınca piyasaya sürülmüş olan nispeten ufak kriptolarda. Meşhur ekonomist, merkeziyetsizlik tartışmalarına şu açıdan bakılması icap ettiğini ifade ediyor.

Yaşanmış olan sıkıntılar, merkezi yapıların ortaya çıkardığı kripto varlıklarla ilgili. Genel anlamda takımlar tarafınca piyasaya sürülen kriptolar. İşte “shitcoin”ler, “memecoin”ler, Dogecoin (DOGE) ve Shiba Inu (SHIB) benzer biçimde varlıklar. Mesela son olarak yaşanmış olan FTX borsasındaki sıkıntılar. Onların FTT isminde bir kripto birimleri vardı. Komisyonlarda avantaj sağlıyor. FTX ekibi, sınırsız FTT basma özgürlüğüne sahiptiler. Bitcoin’de ve hatta Ethereum benzer biçimde büyük kripto paraların çoğunda böyle bir durum yok.

Yaşananlar sonucunda endişelenmeli miyiz yoksa umudumuzu koruyalım mı?

Türkiye’de oldukça sayıda kripto para yatırımcısı olduğu hepimiz tarafınca malum bir gerçek. Hal bu şekilde olunca ikimiz de yatırımcıyı nelerin beklediği mevzusunda bir sual sorduk. “Geleceğe yönelik endişelenmeli miyiz yoksa umudumuzu korumalı mıyız?” sorumuza, HAKANSEYHAN Enes Özkan’ın cevabı şu şekilde oldu:

Aslen her ikisi de. Bir taraftan kaygı veriyor şu sebeple bu kadar fazla aksiliğin art arda gelmiş olması, fiyatlarda düşüşe neden oldu. Ek olarak bu benzer biçimde durumlar kriptoyu düzenlemek isteyen kamu kurumları, internasyonal kuruluşları ve hükümetleri güçlendiriyor. Ellerine koz veriyor ve hatta oldukça büyük yeniliklere kapı kapatmamıza neden olabilecek hareketlere dönüşebiliyor. Sadece ben hala umutluyum. Bunun sebebi, en başlangıcında da söylediğim benzer biçimde meselenin merkeziyetsizlikle ilgili olmaması…