Kurum kazançlarına yeni vergi hazırlığı

Kurumlar vergisi mükellefleri için vergi teklifi hazırlığı var. Gelir Vergisi Kanunu’na eklenen geçici bir madde ile ‘kurum kazançlarına yeni vergi’ uygulamasıyla, kurumların gelecekte ortaklarına dağıtması olası kârların önden vergilenmesi öngörülüyor.

ABDULKADİR KAHRAMAN / EY ŞİRKET ORTAĞI
abdulkadir.kahraman@tr.ey.com
www.vergidegundem.com

Türkçeye Fransızcadan geçen ‘kargaşa’ kelimesini Türk Dil Kurumu (TDK) ‘kargaşa’ diye açıklıyor. Vergide kargaşa olur mu? Vergide kargaşa, vergi mevzuatında adil ve vergilemenin ruhuna aykırı düzenlemelerle olur. Vergi mevzuatı dünyanın hiçbir yerinde kolay değil, aksine komplekstir.

Fakat Türk vergi mevzuatının karmaşıklığı dünyada üst sıralarda… Mevzuat, ‘Kurum kazançlarında vergi tevkifatı’ teklifi ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na eklenecek geçici maddeyle daha da karmaşık hale gelecek.

DİĞER ÜLKELER NE YAPIYOR?

OECD, hükümetlerin COVID-19’a karşı ilk vergi ve maliye siyaset tepkisinin ‘acil durum müdahaleleri’ bulunduğunu, bunu ‘işletmeleri ayakta tutacak destek önlemlerinin’ izlediğini ve son aşamada ise ‘likidite ile gelir desteği sağlanmasına’ geçildiğini belirtiyor.

Hükümetler bu aşamalarda, ticarette nakit akışının sağlanmasına öncelik verdiler. Bu çerçevede, Türkiye’de dahil, ülkeler şirketlerin kâr dağıtımlarına sınırlamalar getirdi. Sadece hükümetler artan bütçe açıkları karşısında mali denge için yeni kaynak arayışlarına da girdi.

Bu çerçevede ABD şeklinde bazı ülkeler kurumlar vergisi oranlarını artırmayı planlarken, bazı ülkeler dijital hizmet vergisi, karbon vergileri yada çevre ile ilgili vergileri yürürlüğe koydular yada planlıyorlar.

TÜRKİYE DAĞITILMAYAN KÂRA VERGİ SALIYOR

Türkiye ne yapıyor? Türkiye de pandemi öncesinde başlamış olan düzenlemelerle yeni vergiler yürürlüğe koyarken, mevcut vergileri yükseltip ek kaynak yaratmaya başlamıştı.

Gelir Vergisi Kanunu’ndaki tarife değişikliğiyle marjinal vergi oranı yüzde 40’a çıkarılmış; dijital hizmet vergisi, kıymetli konut vergisi ve konaklama vergisi yürürlüğe konmuştu. Sadece kurumlar vergisindeki yüzde 22 oranındaki vergilemenin yürürlüğü uzatılmadı.

2021-2023 süreci YEP’te de Türkiye, ‘vergi politikalarının vergide hakkaniyet ve eşitlik ilkelerini pekiştirecek şekilde sürdürülmesini ve vergi mevzuatının sadeleştirilmesini’ hedefledi. Fakat şimdi kurumlar vergisi mükellefleri için daha ağır bir vergi teklifi hazırlığı var.

Gelir Vergisi Kanunu’na eklenen geçici bir madde ile ‘kurum kazançlarına yeni vergi’ uygulamasıyla, kurumların gelecekte ortaklarına dağıtması olası kârların önden vergilenmesi öngörülüyor. Bilgileri:

• Türkiye’de mukim firmalar ile yurtdışında mukim kurumların Türkiye şubeleri, kârlarının dağıtılmadığı yada şubedeki kazanç ana merkeze aktarılmadığı durumda bu kazançlara 2020 ve 2021’de yüzde 10, 2022’de yüzde 5 tevkifat uygulanacak
• Tevkifata doğal olarak kârın; bunların ticari kârlarına gider kabul edilmeyen ödemeler eklenmek, tam mükellefiyete doğal olarak kurumların sermayesine iştirak (girişim sermayesi yatırım fonu katılma payları ile girişim sermayesi yatırım ortaklıkları dahil) yada kârına katılımdan elde edilmiş ‘iştirak kazançları istisnası’ ve ‘Türkiye’de kurulu fonlar ile yatırım ortaklıklarının kazançlarına ilişkin istisnası’ hükümlerine bakılırsa belirlenen kural dışı kazançları ile yatırım indirimi kapsamında elde edilmiş kazançları ve hesaplanan kurumlar vergisi düşüldükten sonraki kazanç tutarı olduğu,
• Kurumların, tevkifat tarihe kadar kârlarını dağıtması, ana paraya eklemesi yada ana merkeze aktarması sebebiyle kâr dağıtım stopajı yapması durumunda bu vergilemenin yapılmayacağı, ondan sonra dağıtılması halinde de kâr dağıtımına bağlı tevkifata mahsup edileceği.

NEDEN KARGAŞA YARATIR?

Öngörülen düzenleme YEP’teki hakkaniyet ve eşitlik ile sadeleştirme hedefine hizmet eder mi? Bu düzenleme kargaşa yaratıp, mevzuatı daha karmaşık hale getirecek. İşte sebepleri:

• Yerli yada yabancı yatırımcı devletin devamlılığına ve Türkiye’nin vergi kanunlarına güvenerek yatırım fizibilitelerindeki vergi yükünü hesaplayarak yatırımlarına karar vermişken, bu düzenleme yatırım maliyetini artıracak, nakit akımlarını bozacak ve en çokta yatırım ortamına itimatı yok edecek,
• Covid-19 zamanı kurumlar daha çok nakde gereksinim duyarken ek vergi ödemeleri işletmelerin ana para ihtiyacını artıracak ve nakit akımlarını bozacak,
• Şirket kendi nakdini, istihdam ve yatırımlarda kullanılabilecekken, bu vergileme şirketleri kâr dağıtmaya ve nakdi dışarıya çıkarmaya teşvik edecek. Bilhassa yurtdışın-dan iştirak edilen şirketlerin kâr dağıtımı yüzünden dövize talepleri artacak,
• Kâr dağıtmak isteyen kurumların geçmiş yıl zararları var ise kâr dağıtımı yapmaları mümkün olmayacak ve mali durumları daha da bozulacak,
• Vergileme, ticari kâra gider kabul edilmeyen ödemeler eklenip iştirak kazançları ve yatırım indirimi düşüldükten sonrasında, öteki indirim ve istisnaların mahsubu edilmeden belirlenen tutara uygulanacağından; bu tevkifatın gelecekte mahsubu mümkün olmayacak, yatırımları için indirimli kurumlar vergisi avantajına haiz kurumların bu pozitif yanları azalarak yatırımın geri dönüş süresi uzayacak ve şirket nakdi vergi ödemesine harcanacak, bir ihtimal kredi ödeme takvimi bozulacak,
• Bankalar şeklinde doğal olarak oldukları mevzuattaki kâr dağıtım sınırlamaları meydana getirilen tevkifatın mahsubuna uzun seneler imkân vermeyecek, bu kurumların ana para yeterlilikleri negatif etkilenecek,
• Yapılacak tevkifat gelecekte kâr dağıtmak yerine bu deposu şirkette tutma hedefi olan şirketleri kâr dağıtmaya zorlaması ortakların ana sözleşmelerindeki iradeye ve piyasa işleyişine müdahale olacak,
• Türk Tecim Kanunu’nun ‘kâr oranı’ düzenlemelerine bakılırsa ana para şirketlerinde kanuni yedekler ayrılmadan kârın tamamının dağıtılamaması ve/yada geçmiş yıl zararlarının mahsup edilmeden ‘kâr dağıtımı’ yapılamaması sebebiyle ‘peşin tevkifatın mahsubunu mümkün olmayacak yada uzun vakit alacak’,
• Gerekçedeki ‘şirket öz kaynaklarının güçlendirmesi’ için kazancın ne olursa olsun ana paraya eklemenin koşul olmadığı; ortakların kâr oranı alma da dâhil ortaklık haklarının kazanılmış hak niteliğine karşın bunların kullanımının mutlak bir kaide olmayıp, ortakların uzun solukta daha yüksek kâr oranı dağıtılmasını temin için kârın şirkette tutulması mümkün.

Durum böyleyken yalnız vergi ödememek için şirketlerin kârlarını ana paraya eklemesinin yasal yedek ayırma bazında artışına zorlanacağı,

• Tevkifatın gelecek dönemlerde ortaklara yapılacak kâr dağıtımına mahsubu sebebi öne sürülerek yapılmasının kurum tüzel kişiliği ile ortakların benliğinin eşdeğer sayılmasının Türk Tecim Kanunu ile bağdaşmayacağı,
• Düzenlemenin vergi kanunlarında gelirin elde edilmesindeki ‘Türkiye’de ödeyenin yada nam ve hesabına ödeme yapılanın hesaplarına aktarma yada kârından ayrılma’ esası olan ‘değerlendirme’ şartına aykırı olması sebebiyle kanuna aykırılık oluşturduğu (lehdarın gelire “hukuki ve ekonomik tutum” hakkı olmadığı) ve vergi sistematiğine uygun olmadığı.

KAYNAK VERGİ HARCAMALARINDA, KÂRDA DEĞİL!

Türk vergi sisteminde mevcut kural dışı, muafiyet ve indirimler olup, bunlardan etkin olmayanlar kaldırılarak bu vergi harcamaları vergi gelirine dönüştürülebilir.

Türkiye’nin 20212023 vergi harcamaları aşağıdaki gibidir:

Gelir ve kurumlar vergisi harcamalarındaki yüzde 5 ila yüzde 10 tutum üç yılda 23,6 ila 47,2 milyar TL vergi geliri anlamına gelir. Son olarak piyasaya çıkan 2018 Vergi Harcama Raporuna bakılırsa GVK Geçici 67’inci maddenin vergi harcama tutarı 4,503, KVK 5/1-e maddenin harcama tutarı 3,298 ve KVK5/1-d maddenin harcama tutarı 4,283 milyar TL’dir.

Kâr dağıtımı yerine niçin bu alanları vergilendirmeyi düşünmüyoruz? Gelir ve kurumlar vergisi şeklinde dolaysız vergi düzenlemeleri gelir vergisinin safi kazancı vergileme ilkesinden uzaklaştığında, vergide kargaşa yada düzensizlik hakimiyeti ele geçirir ve sistemde çöküşe sebep olabilir. Vergi mühendisliğinin sistemin temelini zorlamadan ve bozmadan yapılması tüm paydaşların yararınadır.