Bazı İnsanlar Neden Kitap Kokusunu Daha Oldukca Sever?

Düşününce derhal aklımıza gelmese de belli zamanlarda ister istemez aradığımız ya da bulduğumuzda yeniden yeniden içimize çektiğimiz kokular vardır. Örnek olarak yağmurdan sonrasında etrafa yayılan toprak kokusunu düşünebiliriz. Ya da yeni biçilmiş çimlerin yaymış olduğu koku da buna örnek olarak gösterilebilir. Fakat şüphesiz, bunların en yaygını mazot kokusudur. Etrafta bunlar şeklinde saymakla bitmeyecek bir sürü koku bulunuuyor

Bu içeriğimizde ise bunlardan kabul edilen kitap kokularına ve bu kokuların bazı insanlara neden fazlaca çekici geldiğine değineceğiz. Bilimsel açıklamalardan yararlanacak olsak da teknik bir halde anlatmaktan kaçındığımız bu mevzu, düşünüldüğünden daha rahat. Şimdi gelin, kitap kokularının neden bu denli fazlaca sevildiğine beraber bakalım.

Kitapların muhteviyatında bulunan değişik kimyasallar, temelde bu kokuların sebebi. Fakat yeni ve eski kitap kokularında belirli farklar var:

Ilk olarak yeni kitaplarla başlamış olalım. Bunların kokusunu değerlendirirken dimağımızda bulundurmamız ihtiyaç duyulan toplamda 3 etken var. Mürekkep, kâğıt ve ciltlemek için kullanılan yapıştırıcı. Bu üçü birbiriyle harmanlandığı vakit her seferinde aynı kimyasal etkileşimi görmeyiz. Bu, değişik kitapların değişik taleplerle basılmasından kaynaklı.

Bu farklılık sebebiyle yeni kitapların kokuları da değişkenlik gösterir. Başta, saydığımız bu üç araç-gereç aslen o kadar da öne çıkan bir koku yaymaz. Fakat birbirleriyle etkileşime girdiklerinde VOC (Volatile Organic Compounds) şeklinde kısaltılan uçucu organik bileşikler ortaya çıkarırlar. Bunlar da zaman içinde tatlımsı bir koku yaymaya adım atar.

Yeni kitaplar da hoş kokularla geliyor fakat onlardan ziyade eski kitaplarda daha yoğun kokulara rastlanıyor. Bunun sebebi ne?

Eski kitaplarınıza bakmış olduğunuzda bir çok vakit hem sayfaların oksitlenme sebebiyle sarardığını hem de yeni kitaplarda olana nazaran daha yoğun bir kokunun yayıldığını görürsünüz. Bu, kağıdın yapısında bulunan selülozun ve ligninin aradan geçen zamanda bozulmasından oluşur. 

Bu bozulma sonucunda fazlaca sayıda yeni organik bileşik ortaya çıkar ve zaman içinde; benzaldehit, vanilin, etil hekzanol, toluen ve etil benzen şeklinde sıralayabileceğimiz bu bileşikler tatlı bir koku yayar.

Peki bu kokular neye benzer?

Toluen ve etil benzen tatlı bir koku yayarken benzaldehit ve furfural bileşikleri bademi çağrıştıran bir koku yayıyor. Etil hekzanol ise çiçek kokusunu çağrıştıran bir kokudan görevli. Hepsi zaman içinde bir araya vardığında ise eski kitaplardan aldığımız ve tatlı olarak nitelendirdiğimiz koku ortaya çıkıyor. 

Burada kokunun yoğunluğunu belirleyen etken, kimyasal karışımının arkasından kitabın yaşı diyebiliriz. Zira eski kitaplar, günümüzdekilere nazaran daha fazlaca lignin -vanilin kokusu veren bileşik- içeriyor.

Bir öteki mevzu ise kokunun bir anıyı yada hissi hatırlatması:

Eski sevgilinizle devamlı dinlediğiniz bir şarkıyı dinlemeyi bırakıp, ayrıldıktan seneler sonrasında yeniden açarsanız, eski günlere gidip o zamanki hislerinizi yeniden yaşamanız mümkündür. Üzüntü, pişmanlık vb. hangi düşüncelerin geleceği size kalmış. Buna benzer bir durum koku tarafında da bulunuyor. 

Yeni bir koku aldığımızda, koku alma sistemimiz hafızayla da bağlantılı olduğundan beynimiz o kokuyu o zamanki olaylarla, kişilerle yada duygularla bağdaştırır. Tıpkı azca önceki eski sevgili örneğimizde beynimizin bir şarkıyı belli bir kişiyle bağdaştırması şeklinde. Aldığımız koku, içeriğimiz çerçevesinde hususi olarak kitap kokusu, o zamanki hislerle yada olaylarla bağdaşırsa o günlere yeniden geri dönmek için de bu kokuyu arar hâle gelebiliriz.

2017 senesinde meydana getirilen bir çalışmada 79 kişilik bir grup, ne işe yaradığını bilmediği şeyleri kokularından tahmin etmeye çalıştı:

Kitaplardan, bilhassa eski olanlardan vanilyayı çağrıştıran bir koku alındığı bir çok şahıs tarafınca belirtiliyor. Bu çalışmada ise birbirinden değişik cismleri kokusundan tahmin etmeye çalışan grup, kitabından aldıkları kokuyu en fazlaca ‘çikolataya’ benzetti. Çikolatanın arkasından en fazlaca alınan yanıt ise kahve oldu.

Kitap kokularından bahsederken yaptığımız açıklamaları, mazot ve sıfır otomobil kokusu şeklinde değişik durumlarda da kullanabiliriz. Mevzu hakkında düşüncelerinizi yorum kısmında paylaşabilirsiniz.

Kaynaklar: ScoopWhoop, Stylist, Seeker, Science ABC